Morgunblaðið - 13.04.1944, Blaðsíða 5
Fimtudagur 13. apríl. 1944
MORGUNBLAÐIÐ
Fiskibátar og síldarverksmiðjur
Þurfum 100 nýja báta
og aukningu síldar-
verksmiðja
JEG KOM til Boston í
Bandaríkjunum 1 desember
1936. Þar er mikil togaraútgerð
og um 60 íslenskir sjómenn.
Kunningjar mínir, sem jeg átti
þarna, sýndu mjer skip sín og
útbúnað þeirra og meðferð
sjávarafurða. Virtist mjer til-
högun á skipsfjöl og meðferð
afía vera yfirleitt betri en hjer
hjá okkur, en svo var þó aftur
annað í útbúnaði skipá og með-
ferð afurða, eins og t. d. lifrar-
útbúnaður, miklu ófullkomn-
ari en hjá íslenskri útgerð.
Jeg kom þarna í tvær versl-
anir, sem skipaútbúnaður var
seldur í, og furðaði mig, hvað
ýmsir hlutir voru þar ódýi'ir.
Var mjer sagt, að þetta væru
vörur frá Japan, og væri þó á
þeim 10% innflutningstollur.
Þeir framleiddu svo ódýrt út-
gerðarvörur. Tollurinn væri
svonefndur verndartollur,vegna
ameríska iðnaðarins. Þætti
þetta mjög hæfilegur innflutn-
ingstollur, því það sem banda-
rískur iðnaður ekki gæti fram-
leitt samkepnisfært með þess-
um 10% verndartolli, gerði
ekkert annað en auka dýrtíð í
landinu. Mjer hefir oft dottið í
hug í sambandi við okkar inn-
lenda iðnað, hvort við gætum
ekki tekið okkun þetta til fyrir-
myndar. Því það mega allir
framleiðendur vita, sem við
sjávarútveg og útflutning fást,
að hóflítil álagning og dýrleiki
á iðnaði þeim, séba útgerðin
þarfnast, ásamt háum innflutn
ingstollum, er * ein aðalorsök
stöðvunar útgerðar.
Fyrir um ári síðan skrifaði
jeg kunningja mínum í Svíþjóð
og bað hann að upplýsa mig
um, hvað smíði fiskiskipa af
ýmsum stærðum kostaði. Hann
tjáði mjer, að eik og timbur
hefði tiltölulega lítið stigið þar
í stríðinu og vinna ekki heldur
verulega. Það sem aðallega
hefði hækkað þar' í verði væru
vjelarnar. Hækkun þeirra væri
40—70%, en það sem verra
væri, það væri erfitt að fá vjel-
ar og í þeim iðnaði væri yfir-
fljótandi að gera og eins og þá
stóð á var illmögulegt að fá
þann rjetta málm í einstaka
hluti vjelanna. Yrði því að not-
ast við hert stál í þess stað.
Eins væri erfitt um góðan segl-
dúk og ýmsan smáútbúnað til
skipasmíða.
Skipasmiðir hjer hafa látið
ýmsar greinar og samþyktir frá
sjer fara í blöðunum, sem jeg
á erfitt með að sætta mig við,
eins og t. d. það, að smíða öll
fiskiskip í landinu, verðjafna
íslensk smíðuð skip og aðkeyþt
eða þá að endurgreiða þeim
tollinn síðar af innfluttu efni.
Síðan mætti styrkja skipasmíði
með 100—150 krónum á brúttó
smálest í nýsmíðuðum fiskiskip
um, en ekki einn eyri þar fram
yfir. Það sem umfram þetta
væri, gerði skipin of dýr, enda
á ekki að vernda þann iðnað
altof mikið, sem verður fram-
leiðslunni um megn og eykur
dýrtiðina.
Undanfarin ár hafa hjer á
landi verið smíðuð fiskiskip úr
trje, álíka mikið og farist hefir
af fiskibátum úr því efni, á.
sama tíma. En verð þessara
nýju fiskibáta á hvergi sinn
lika, eða 7—15 þús. króna
brúttósmálestin. Nýlega var
hleypt af stokkunum 16 smá-
lesta báti. Hann kostaði, að
sögn, 220 þús. kr., eða 30—40
þúsundum króna meira en all-
ir 3 Hugarnir — 60 smál. bátar
kostuðu fyrir nokkrum árum
í Danmörku. — Ein ár í herpi-
nótabát kostar nú 100 krónur,
smíðuð hjer í skipasmíðastöðv-
um. Fyrir stríð kostuðu þessar
árar 4—5 krónur hver í Nor-
egi og 7—8 krónur í Veiðar-
færaverslun Ellingsens hjer í
bænum. Þess eru mörg dæmi
hjer nú, að kákviðgerðir á
skipaskrokkum kosta meira en
nýr skipsskrokkurinn, þó það
ætti að kaupa hann nýjan er-
lendis frá í dag. Hið sama má
segja um vjelaviðgerðir í fiski-
bátunum. Það eru ekki miklar
viðgerðir hjer á landi, sem
kosta nú meira en vjelin kost-
aði ný fyrir stríðið, hingað að-
fiskiskipa frá 100—150 smá-
lesta, smíðuð 1944, fyrir tæpar
3000 ísl, krónur smálestina.
Þetta nýbyggingamál er stórt
mál og ekki sama hvernig á því
er haldið. — Sjálfur hefi jeg
mesta trú á því, áð útgerðar-
menn sjálfir annist þetta. Við
höfum haft allmarga útgerðar-
menn, eins og t. d. Björgvin
Bjamason, Isafirði, Finn Jóns-
son, Isafirði, Ingvar heit. Guð-
jónsson, Siglufirði. o. fl., sem
hafa með aðstoð íslenskra og
erlendra sjerfróðra skipabygg-
ingamanna látið smíða marga
góða fiskibáta á Norðurlönd-
um fyrir lágt vbrð. Jeg hefi
miklu meiri trú á framtaki ein-
stakra manna í þessum málum,
heldur en bæjarfjelögum eða
ríkisstjórn. Þessir menn leita
víða fyrir sjer, þeir vita hvað
þeir vilja, þeir pressa og pina
skipasmíðastöðvarnar og vjela-
salana ög fá lægsta verð, og
flana ekki að neinu.
Það verður að fá fiskiskipin
fyrir eins lágt verð og unt er,
því til íslenskrar útgerðar eru
gerðar mjög miklar kröfur í
einu og öllu, og hún þolir ekki
að greiða geysihá vátrygging-
ai'gjöld og vexti af skipum, sem
eru siyíðuð eða keypt fyrir rán-
verð.
Styrkir til bátasmiða voru
samþyktir af síðasta alþingi.
Mjer þykir ýmislegtathugavert
við það fyrirkomulag, en hjer
er oflítið svigrúm til að gera
því skil. En það er illa farið
með landsfje og hreint bruðl
ef styrkja á fiskibátasmíðar er-
flutt. Þetta eru skilyrðin, sem iencjar sem innlendar og kann
íslensk útgerð býr nú við.
í lok fyrri heimsstyrjaldar
ske lítið sem ekkert tillit tekið
til þess, hvað skipin kosta, eða
urðu nokkrir Islendingar svo hvort þau geta borið sig vegna
ólánssamir að semja um skipa-
smíðar erlendis fyrir hátt verð.
Rjett á eftir, og meðan á smíð-
inni stóð, fjell skipaverðið nið-
ur úr, öllu valdi, og eigendur
skipanna völdu þann kostinn
að leysa sig undan skipakaup-
unum fyrir geypiháar upphæð-
ir. Það hefði verið þeim, sem
ætluðu að láta smíða skipin,
miklu betra að borga skipasmið
unum kaup og halda ókeypis
mötuneyti fyrir þá í 2—3 ár.
Hjer vantar fiskiskip og yfir-
leitt stærri skip en við höfum
skip erlendis frá og margt nú — ef atvinnulíf fær að vera
fleira, sem auðsjáanlega mundi frjálst og pólitískt ofbeldi og
gera skipin dýrari. Þeir tala um skammsýni stöðvar hjer ekki
háa tolla á innfluttu efni til alt — og þá er spurningin,
skipasmíða. Það er rjett, en hvaða leið á að fara til að fá
margt ýkja þeir, sem jeg
ekki pexa um.
vil
skip? Ríkisstjórnin er í undir-
búningi með smíði 40 skipa í
Það sem'mjer finst að ætti að Svíþjóð, er landsmenn eiga að
gera til þess að ljetta undir fá keypt á kostnaðarverði.
með fiskiskipasmíði hjer, og er Þetta mál er þó stutt á veg kom
sjálfsagður hlutur, er að alt ið, en lausleg áætlun segir verð
efni til skipasmíða sje toll- ^ ið um 5000 krónur hver brúttó
frjálst. Mundi því best íyrir smálest. Þykir mjer það dýrt,
komið með því að hafa á 4—5 og vil jeg ekki láta flana til að
stöðum á landinu birgðastöðv- kaupa þessi skip fyrir þetta
ar með tolleftirliti fyrir efnið, j verð, því eftir nýjum upplýs-
sem skipasmíðastöðvarnar gætu ingum frá Svíþjóð er verið að
sótt til efni sitt alveg tollfrjálst,bjóða út stórar nýbyggingar
dýrleika, þegar skipaverð fer í
eðlilegt verð aftur og erfiðleik-
ar koma á sölu afurða.
Jeg skrifaði grein í Morgun-
blaðið 1938 og aðra í Vikuna
1939 og sýndi þar fram á, að
okkur vantaði 100 fiskiskip. .Á-
ætlaði jeg kaupverð þeirra allra
þá 5 miljónir króna; jafnframt
sýndi jeg fram á, að samhliða
þessum skipum þyrftum við að
reisá nýjar síldarverksmiðjur
fyrir 30 þúsund mála vinslu á
sólarhring og áætlaði jeg bygg
ingarkostnað þeirra þá 7 milj-
ónir króna, en nú mundi þetta
hvortveggja kosta, bygt hjer á
landi, um 90—100 miljónir
króna.
Viðhorfið í dag er þannig, að
nú ráðast menn ekki í þessar
framkvæmdir vegna stríðsins
og botnlausrar dýrtíðar í land-
inu, en 1938 var þessum fram-
kvæmdum um skipakaup og
nýbyggingu haldið niðri og aftr
að með heimskulegum innflutn
ingshöftum og eymdar stjórn-
arfari í landinu.
Oskar Halldórsson.
BEST AÐ AUGLÝSA 1
MORGUNBLAÐINU
Kesselring, mnður-
inn sem ver Íinlíu
Eftir H. A. J. W.
Einn af þeim herforingjum, sem mest er nú rætí
um, er Kesselríng marskálkur, maðurinn, sem hefir
stjórnað og stjórnar hinni seigu vörn Þjóðverja á Ítalíu,
þar sem framsókn bandamanna hefir gengið eins seint
og kunnugt er, og gengur ekkert enn þann dag í dag.
Mun marga furða á því, að þessi maður er flugforingi,
marskáikur þyska loftflotans, — en þetta sýnir aðeins,
hve alhliða þýsku hershöfðingjarnir eru. — í eftirfar-
andi grein er æfi Alberts Kesselrings fiugmarskálks rak-
in af einum af ineðritstjórum hins kunna breska flug-
málablaðs, „The Aeroplane“.
KESSELRING hefir í Þýska-
landi fengið viðurnefnið „Bros
andi Albert“, og það er varla
nokkur mynd, sem hann sjest á
þar.sem hann ekki er brosandi,
nema ein eða tvær, sem tekn-
ar voru af honum með Romm-
el, sem einu sinni var yfirmað-
ur hans. Kesselring er einn af
þeim fimm yfirmönpum þýska
loftflotans, sem vinsælastur er,
ekki aðeins meðal undirmanna
hans, heldur einnig hjá yfir-
herstjórninni. — Ef staða Gör-
ings skyldi einhvern tíma verða
laus, þá er því nær örugt að
Kesselring myndi verða æðsti
maður loftflotans þýska.
Kesselring byrjaði ekki herr
aðarferil sinn sem flugmaðu:
eins bg t. d. Alfred Keller. -
Hann lærði ekki að fljúga fyr
en hann var 49 ára að aldri,
en hefir ekkert á móti því að
af honum sjeu teknar ljósmynd
ir, þar sem hann situr við stýr-
ið í Fieselqr-Storch-flugvjel.
Kesselring, sem er ættaður
frá Bæheimi, hafði lítið með
loftherinn að gera. þar til hinn
núverandi þýski flugher var
myndaður, en hann þótti góður
herráðsforingi og skipulagn-
ingarmaður með afbrigðum. —
Var hann meðlimur hermála-
ráðuneytisins, þess er undirbjó
endurvopnun Þýskalands.
Kesselring er ekki hernað-
arlegur hugsuður, nje vísinda-
maður svo fram úr skari, og
hefði hann ekki notið þess við
að honum duglegfi menn
drægju sig í hlje, myndi hann
varla hafa stigið eins hátt og
raun varð á, heldur sagt á sín-
um tíma skilið við herinn með
majórstign eða litlu meira. En
er lýðveldisherinn var stofn-
aour og fjöldi foringjanna dró
sig í hlje, hjelt Kesselring á-
fram sínu sti'iki, og með dugn-
■aði sínum og hugkvæmni vann
hann sig smátt og smátt upp.
— Vissu fáir hvar þeir höfðu
hann, því þótt brosandi væri,
var hann yfirleitt mjög dulur.
Þegar Göring varð hermála-
ráðherra, bað hann um að Kess
elring yrði fluttur til lofthers-
ins. Og árið 1936 var hann skip
aður yfirmaður herráðs flug-
hersins, eftir að Wever hers-
höfðingi fórst. Var þá enginn
annar maður til þess starfa fall
inn, sem kæmist nokkuð nærri
Kesselring í áliti.
Kesselring segir sjaldan spak
mæli, en einu sinni sagði hann:
„Mjer finst máttur loftflotans
og áform vera það, þegar árás-
arstríð er háð, að hann vegna
eðlis síns eyðileggi miðstöðvar
viðnámsins, brjóti niður sigur-
vilja andstæðingannaa, þannig
að hernám eitt sje nauðsynlegt
til þess að þar sje ekki um frek
ari mótspymu að ræða, — og
þetta allt meira eða minna án.
raunverulegrar baráttu".
Kesselring er ekki hægt áð
kalla nasista, en eins og marg-
ir menn í svipuðum stöðuro,
styður hanr. þá, vegna alls þess,
er þeir hafa fyrir hann gert, —
eftir að þeir komust til valda.
Árið 1939 var Kesselring
skipaður yfirmaður fyrsta
þýska loftflotans og tók þátt i
Póllandsstyrjöldinni allri. Vet-
urinn 1939 var hann gerður yf-
irmaður annars loftflotans, en
í júni 1940 var hann hækkaður
í tign og únefndur marskálkur.
Rjeði hann yfir 2. loftflotanum
.þýska í árásunum á Bretland.
í júlí 1941 var hann útnefnd-
ur yfirmaður alls þýska flug-
ílotans á nviðvigstöðvunum í
Rússlandi, en veturinn 1941—
42 var hann fluttur suður til
Miðjarðarhafsins, þar sem þá
þótti mikið' Jiggja við og varð
yfirmaður þýsku löftherjanna
í Ítalíu og Norður-Afriku.
Þann 26. febrúar sama árs
var hann sæmdur eikarlaufuh-
um við járnkrossinn, næst-
æðsta tignarmerki þýska hers-
ins. Var hann 78. maðurinn í
her, flugher og flota, sem hlaut
þessa sæmd.
Þann 19. júlí 1942 hlaut hanr»
æðsta tignarmerkið, járnkross-
inn með sverðum og demönt-
Framhald á 8. síðu,