Morgunblaðið - 14.04.1944, Blaðsíða 7

Föstudagur 14. apríl 1944
MOEGÖNBLAÐIÐ
?
LEYIMISTARFSEMIINI í FRAKKLANDI
ANDRE MAROSELLI
tottaði ákaft vindlinginn
sinn með ánægjutilfinn-
ingu Frakkans og Korsíku-
búans, sem í tvö og hálft ár
hafði leikið á Nasista. Maro-
selli, þingmaður, hafði ver-
ið heppinn. En heppnin ein
hafði ekki bjargað honum.
Hefði franska leynihreyf-
ingin ekki veitt sína aðstoð,
er mjög sennilegt, að hann
væri í dag liðið lík. í stað
þess er hann nú hjer sem
forseti stríðsfangahjálpar-
nefndar bandamanna.
Hinn þrekvaxni og fjör-
legi fjörutíu og níu ára
gamli þingmaður, rjóður í
kinnum, með vel snyrt ljóst
yfirskegg og djúpblá augu,
hefir alls ekki þannig útlit,
að manni gæti til hugar
komið, að hann væri hinn
hættulegi leyniáróðursmað-
ur, sem Þjóðverjamir hafa
dæmt til dauða. Sennilega
hafa ekki margir ritstjórar
veitt mikla eftirtekt stuttu
skeyti, sem birt var síðast-
liðið vor. Var þar skýrt frá
því, að fyrsti franski þing-
maðurinn, sem tekist hefði
að komast undan hernámi
Þjóðverja, væri kominn
heill á húfi til London. -—
Þetta var Maroselli, og bak
við þetta stutta skeyti ligg-
ur stígur leynistarfseminn-
ar — hugrekki hennar, fórn
fýsi og starfaskifting.
Hann vildi efla flugherinn.
ÆFIFERILL Marosellis,
þar til Frakkland gafst upp,
var með hreinum frönskum
borgarabrag. í síðustu styrj
öld var hann flugmaður og
eftir að friður var saminn,
kvæntist hann og stofnaði
heimili. Sagt er, að allir
Korsíkumenn á meginland-
inu sjeu annað hvort lög-
reglumenn eða stjórnmála-
menn, og Maroselli var eng-
in undantekning frá þeirri
reglu. Brátt varð hann borg
arstjóri, og árið 1935, var
hann kjörinn til þings og
var þá yngsti þingmaður-
inn. Hann barðist fyrir því,
að Frakkar kæmu sjer upp
stórum flugher, en fjekk
engu áorkað í þá átt. Sum-
arið 1940 flýði hann ásamt
frönsku stjóminni til Bor-
deaux.
Leiðtogar leynistarfsem-
innar kalla upplausnarár
það, sem fylgdi í kjölfar
uppgjafarinnar, meðgöngu-
tímann. Menn eins og Maro
selli, sem voru mjög dýr-
mætir við skipulagninguna
vegna stjómmálasambanda
sinna, beittu sjer af.fullum
krafti við andróðursstarf-
semina. í júnímánuði 1941
var búið að koma á laggirn-
ar tíu illa skipulögðum og
óreyndum flokkum óg tólf
minni hópum, sem þá störf-
uðu allir með miklum við-
vaningsbrag.
,.Vjer gengum allir í sömu
átt, en eftir mismunandi
stígum“, sagði Maroselli. —
„Vinna varð bug á öllum á-
greininei og metorðagirnd.
EFTIR CHARLES LAIMIIJS
Fyrir nokkru birti Morgunblaðið frásögn af leynistarfseminni í Belgíu. —
í þessari grein er skýrt frá skipulagi og starfsháttum Ieynihreyfingarinnar
frönsku, en þó einkum einum foringja hennar, frönskum þingmanni og
hvernig honum heppnaðist að komast úr landi til Englands.
Fyrri grein
Vjer Frakkar urðum að
vinna sem ein heild til þess
að geta nokkuð látið að oss
kveða í baráttunni við Þjóð-
verja“.
Leiðtogarnir fjellusí á
það, að öllum hernaðarað-
gerðum innan Frakklands
yrði að vera stjórnað af sam
eiginlegri yfirstjórn. Enn-
fremúr urðu þeir ásáttir um
það, að slík yfirstjórn jrrði
að hafa aðsetur utan Frakk
lands til þess að hún gæti
notið fullkomins athafna-
frelsis oo verið í nánari
tengslum við bandamenn.
Charles de Gaulle, hers-
höfðingi, var valinn þegar í
stað, því að hann var nýr á
sjónarsviðinu, og það var
örfandi fyrir þjóðina, sem
glatað hafði öllu trausti á
leiðtogum sínum fyrir upp-
gjöfina. De Gaulle kom
leynistarfseminni á traust-
an grundvöll og endurskipu
lagði hana undir sameigin-
legri miðstjórn, enda þótt
hinir einstöku hópar hjeldu
áfram sjerskipulagi sínu.
Þjóðverja grunar Maroselli.
FJÓRIJM mánuðujn eftir
vopnahljeið hjelt Maroselli
aftur heim í hjerað sitt, til
þess að koma þar á fót leyni
starfsemi, en það hjerað var
þá hernaðarlegt bannsvæði.
Þjóðverjar komust á snoðir
um för hans, og þegar vin-
ur hans í lögreglunni gaf
honum vísbendingu um það
að Gestapo væri að búa sig
undir að handtaka hann,
sneri Maroselli til Parísar.
Frá þeirri stundu varð hann
að fara huldu höfði. Mánuð-
um saman mataðist hann og
svaf á heimilium vina
sinna og var á stöðugum
flótta. — Nasistar mútuðu
frönskum svikara til þess að
lokka hann í gildru. Eitt
sinn bjargaði aðstoðarmaður
þýsks hershöfðingja, er
seldi ferðaskírteini; honum
alveg óvart. Átti aðstoðar-
óvænt látinn laus. -
gerir ráð fvrir því,
hafi verið, hræddir
fjarlæoia vissa
þjóðhollra Frakka skotnir
eða fluttir á brott til fanga-
búa Þjóðverja.
— Hann Maroselli vissi, að hann
að þeir myndi verða skotinn, ef
um að hann næðist. Þjóðverjar
aðila i höfðu nú í höndum endan-
Frakklandi, sem þeir væntu legar sannanir um hlut-
samstarfs frá, ef þeir hjeldu deild hans í leynistarfsem-
þingmanni í fangelsi, án inni. Hann fór aftur huldu
þess að leiða hann fyrir höfði, en net Nasista var sí-
rjett. Hann var fluttur yfir felt að vefjast fastar utan
markalínuna til staðar fyr- um hann. Hann var aðvar-
ir sunnan Orléans og gefin aður með leyndardómsfull-
ákvörðun um það, að hann um símtölum. Stundum
m>mdi verða skotinn, ef sagði rödd í símanum: „Þú
í borginni bjó í.
Þar fjekk Maroselli að
vita það, að honum væri ætl
að að komast undan loft-
leiðis þá um nóttina. For-
inginn kom rneð mat niður
í kiallarann, og meðan þeir
borðuðu. opnaði hann
sterkt útvarpsviðtæki. Þeg-
ar hann stillti á ákveðna
breska stöð og hlustaði með
mikilli eftirtekt, skildi Maro
selli, að frelsi hans væri
komið undir því, sem mað-
urinn í London væri að
segja. Hann heyrði þó ekk-
ert, sem hann gat ímyndað
sjer að væri duímál, en allt
í einu lokaði foringinn tæk-
inu.
„Bien — ágætt“, sagði
hann brosandi. „Allt er i
besta lagi. Þeir koma í nótt.
Þeir eru að búa sig undir að
leggja af stað núna“.
hann kæmi aftur
teknu hjeraðanna.
Maroselli fór, en ekki frá
Frakklandi. Hann tók nú
enn virkari þátt en áður í
starfi levnihreyfingarinnar,
sem nú hafði verið endur-
skipulöpð. En þegar herir
vorir gerðu innrásina í N,-
Afríku, hernámu Þjóðverj-
ar þegar í stað allt Frakk-
land, og fór þá að verða
þröngt fyrir dyrum hjá
Maroselli.
Átta mánuðum áður
höfðu Þjóðverjar sent nokk
ur þúsund Gestapomanna
inn í Frakkland, því að þeir
voru farnir að finna til á-
hrifanna af hinni samstiltu
mótspyrnu. Fimm hundruð
Gestapomenn voru sendir
til borganna Marseille og
Lyon, hvorrar um sig. Þeir
störfuðu með leynd og
hremdu menn, sem vitað
var um, að stæðu í sam-
bandi við ieynistarfsemina.
Þetta skýrir einkum þær
miklu aftökur, sem áttu sjer
stað, þegar Þjóðverjar her-
námu allt Frakkland. Einn
léyniflokkur galt mikið af-
hroð, því að Nasistarnir
náðu flestum foringjum
hans með aðstoð svikara.
Þjóðverjar fengu að gramsa
í spjaldskrá frönsku lög-
reglunnar.
ÖNNUR ástæðan til hinna
mörgu handtaka var sú, að
Vichyst jórnin veitti Gestapo
frjálsan aðgang að spjald-
skrá Sureté (frönsku lög-
il lier- ieist ákaflega illa út í morg-
un. Hvers vegna tekur þú
þjer ekki hvíld, áður en þú
verður veikur?“ — Þessi
skeyti þýddu það, að Maro-
selli yrði að skifta um felu-
stað.
En hættan vofði einnig
yfir öðrum, og þar sem
leynistarfsemin er rekin eft
ir þeirri kenningu, að ör-
yggi einstaklingsins sje
mikilvægt fyrir öryggi
Leyniflugvöllimnn var
vandlega huíinn.
FORINGINN gaf nú leið-
beiningar. Þrír næstu flug-
vellir Þjóðverja mynduðu
mjer fyrir, kom ungur for-
ingi með kaffi, samlokur og
ábreiður.
Það er bannið að skýra
frá einstökum atriðum varð
valinn af mikilli nákvæmni
til þess að villa Nasistana,
þvi að hávaðinn frá flugviel
heildarinnar, þá var Maro-! inni gæti verið frá einhverj -
selli tjáð, að hann yrði að um hinna þriggja flugvalla
yfirgefa Frakkland. Eftir að Þjóðverja. En til þess aú
ákvörðun þessi var einu komast til engisins vrðu
sinni tekin, þurfti hann ekki þeir að leika á þýsku varð-
lengi að biða aðgerðanna, flokkana.
því að í dag eru fyrirmæli j. Nokkrum mínútum eftir
levnistarfseminnar Frökk- klukkan tíu yfirgáfu þeir
um lög, og þegar leiðtogarn kjallarann. — Nóttin var
ir gefa skipanir, láta em- dimm, en Frakkinn var na~
bættismenn og önnur frið- kunnugur í borginni. Hann
artíma stórmenni eigin ósk-1 leiddi Maroselli eftir dimm-
ir víkja fyrir hagsmunum ;Um götunum eins hiklaust
leynistarfseminnar. j0g köttur, sem er að elta
Dag nokkurn seint í feb- j bráð. Að lokum komu þeii
rúar (1943) kom erindrekijút í útjaðar borgarinnar og
til felustaðar Marosellis. — hjeldu út í sveitina. Ein-
Brennið sKjöl vðar“, sagði hvern veginn hafði foringj-
hann, „og búið um nauðsyn-
legasta faraneur yður. Þjer
leggið á stað í dag“. Erind-
rekinn fjekk honum nýtt' geymi og bifreiðarstjóra í
vegabrjef með ferðaleyfi yf skógarþvkkni rjett við veg-
irvaldanna. Hann skýrði j inn út að enginu. Bifreiðar-
Maroselli frá því, að_ járn- stjórinn ók variega og ljós-
brautarlest með þýska her-! laust. Hjeldu þeir þannig á-
menn, sem væru að fara1 fram í um það bil eina
heim í leyfi, færi frá ákveð- j klukkustund, en þá ók hann
inni stöð um kvöldið. Einn! út af veginum og stöðvaði
vagn væri ætlaður óbreytt- i bifreiðina. Þeir gengu nú
maður þessi óleyfileg við- reglunnar). Gerði þetta Nas-
skifti við vin þingmannsins
og sagði þá alt í einu: „Við
höfum fundið Maroselli“. —-
Nefndi hann einnig götu-
númerið, en það var einmitt
heimili þessa vinar hans. —
Hann gat komið Maroselli
undan á síðustu stundu.
Að lokum klófesti Gesta-
po Maroselli, þegar hann
skrapp inn í einkapósthús,
sem þingmenn enn höfðu til
afnota við enda Luxemborg
argarðanna. — Honum var
varpað í Fresnes fangelsið,
suður af París, en þremur
mánuðum síðar var hann
istum kleift að hafa hendur
í hári margra leiðtoga leyni-
starfseminnar, sem grun-
ur hafði verið á. Yfirvöldin
í Vichv höfðu látið hand-
taka marga verkamenn, sem
veitt höfðu mótspyrnu, en
þau höfðu ekki þorað að
hafast meira að. Þegar Þjóð
verjar tóku fangelsin í sín-
ar hendur, voru hundruð
næstum þríhyrning, og flug
vjel myndi lenda á engi í
um það bil átján kílómetra
fjarlægð frá borginni, næst
um í miðju þessa þríhyrn-
ings. Staðurinn hafði verið
anum heppnast að na i
litla franska bifreið, og beið
hún mín með fullum bensín
um borgurum, og i þeim
vagni ætti Maroselli að ferð
ast.
Maroselli kom kvíðafull-
ur til stöðvarinnar, en ráð-
stafanir leynistarfseminnar
höfðu verið fullkomnar. —
Ferðin gekk slysalaust, og
fjórum klukkustundum síð-
ar kom hann til ákvörðun-
arstaðarins, sem var borg
einhvers staðar í Mið-
Frakklandi. Hópur franskra
og þýskra stöðvarembættis-
manna rannsakaði hið fals-
aða vegabrjef hans og levfði
honum að fara. Tiu mínút-
um síðar var hann staddur
í kjallará húss þess, sem for
ingi leynistarfseminnar bar
mílu vegar, en komu þá að
jaðri engisins, þar sem for-
inginn ýtti Maroselli niður
í skurð. . .
„Mjer fjell allur ketill í
eld, þegar jeg sá þenna litla
völl“, viðurkennir Maroselli
nú. „Hann var umlukinn
háum trjám á allar hliðar.
Taldi jeg óhugsandi að
nokkur fiugvjel gæti lent
þar og hafið sig aftur til
flugs. En foringinn fullviss-
aði mig um það, að þetta
hefði verið gert fyrr. Mjer
varð órótt innanbrjósts að
biða þarna í myrkrinu. Einu
sinni sá jeg einhvei’n hreyfa
sig handan við engið. Jeg
Framhald á 8. síðu.