Morgunblaðið - 26.04.1944, Blaðsíða 6
6
MORGUNELAÐIÐ
Miðvikudagur 26. apríl 1944.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Rilstjór'af:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Gömul saga
SVO SEM kunnugt er, hóf blaðið ,,Bóndinn“ göngu
sína í október síðastliðnum. Tíminn fagnaði komu þessa
nýja blaðs og ljet þess getið, að blaðið væri „gefið út til
þess að hnekkja ýmiskonar áróðri, sjerstaklega í Reykja-
vík, gegn bændum og framleiðslu þeirra“.
Var hið besta samkomulag milli Tímans og ,,Bóndans“,
enda leyndi sjer ekki skyldleikinn í skrifum ritstjóranna.
Báðir voru nokkurn veginn jafnvígir í meðferð sann-
leikans.
Fór svo fram um skeið. En svo kemur Egill Thoraren-
sen í Sigtúnum fram á ritvelli „Bóndans“ og fer að segja
þeim Framsóknarmönnum til syndanna. Egill er ekki
myrkur í máli. Hann segir það hreint út, að Framsókn-
arflokkurinn hafi svikið bændur. Fáist hann ekki til að
breyta um stefnu, verði að hefjast handa og stofna nýjan
flokk, framleiðenda-flokk.
Þetta var meira en Tíminn gat þolað. Heilt Tíma-blað
er gefið út, til þess að svara Agli. Nafn Þórarins ritstjóra
er sett undir greinina, en vitað er, að þeir Eysteinn og
Hermann sömdu hana. Svo er pöntuð utan af landi hver
árásargreinin af annari á Egil, og voru þær jafnharðan
birtar í Tímanum. En Egill hjelt áfram að segja þeim
Framsóknarmönnum til syndanna, í „Bóndanum“.
Þannig gekk þetta til, uns Bið eftirminnilega flokks-
þing Framsóknarmanna kom saman hjer í Reykjavík.
Þar er samþykt „af meginþorra allra fundarmanna“ (sbr.
frásögn Tímans) svohljóðandi tillaga:
„Að gefnu tilefni ályktar 7. flokksþing Framsóknar-
manna að lýsa yfir því, að blaðið Bóndinn er Framsókn-
arflokknum með öllu óviðkomandi. — Jafnframt lítur
flokksþingið svo á, að blaðið vinni gegn því markmiði
flokksins, að sameina vinnandi framleiðendur til lands og
sjávar um umbótastefnu Framsóknarflokksins“.
Þar með skilja leiðir. Ekkert hefir heyrst frá Agli í
Sigtúnum, eftir þessa „vinarkveðju“ flokksþingsins.
★
Þessi snöggu veðrabrigði Tímans gagnvart „Bóndanum“
lýsa einkar vel innræti Tímamanna. í byrjun var Tíminn
að vona, að „Bóndinn11 gæti átt samleið með Tímamönn-
um í því að ala á tortrygni og sundrung milli Reykvíkinga
og sveitafólksins. Meðan „Bóndinn“ var á þessu ,,plani“,
átti hann í fullri vinsemd við Tímann. Þá hjet það á máli
Tímans, að verið væri að hnekkja ,,áróðri“ bæjarblað-
anna.
En svo fóru að koma fram raddir í „Bóndanum“, þar
sem bændur í Sjálfstæðisflokknum fengu að njóta sann-
mælis. Þá breyttist brátt tónninn í Tímanum. Og þegar
svo Egill í Sigtúnum fer á stúfana og finnur að gerðum
Framsóknarmanna, umhverfist Tíminn gersamlega og
segir hinu nýja blaði stríð á hendur.
★ ________________________
Það, sem hjer hefir gerst, er í raun og veru sagá Fram-
sóknarflokksins. Saga, sem bændur landsins þekkja vel.
Frá því að Framsóknarflokkurinn hóf göngu sína, hefir
því verið stranglega gætt, að viðurkenna aldrei kosti
andstæðinganna, meðan þeir eru í hópi lifenda. Úti um
landsbygðina gekk þetta svo langt, að andstæðingarnir
máttu ekki koma nálægt opinberum trúnaðarstörfum,
enda þótt þeir væri til þess hæfastir. Voru fyrirskip-
aðar ofsóknir gegn þeim, hvar sem við yrði komið.
Nokkuð varð Tímamönnum ágengt í þessari ofsóknar-
herferð gegn pólitískum andstæðingum, meðan efnahagur
bænda var erfiður og þeir voru þ. a. 1. á ýmsan hátt háðir
valdaklíkum Framsóknarflokksins, innan hjeraðs og utan.
En eftir að efnahagur bænda batnaði og þeir urðu fjár-
hagslega sjálfstæðir, var ekki lengur hægt að beita þá
kúgun.
Samþykt síðasta flokksþings Framsóknarmanna gagn-
vart „Bóndanum“, sýnir og sannar, að enn ríkir kúgunar-
andinn í flokknum.
Oddfellowreglan
125 ára
í DAG eru liðin 125 ár frá
því, að Oddfellowreglan, I. O.
O. F., var stofnuð, en það var
gert 26. apríl 1819 í bænum
Baltimore í Maryland 1 Banda-
ríkjum Norður-Ameríku. Fje-
lagsskapur þessi, sem hefir á
stefnuskrá sinni líknar og
menningarmál einvörðungu,
átti í fyrstunni við ta'isverða
örðugleika að stríða, er einkum
átti rót sina að rekja til þess,
að forgöngumennirnir voru inn
fluttir Englendingar, en frels-
isstríði Bandaríkjanna var þá
rjett nýlokio og mikil gremja
ríkjandi í -hugum þarlendra
manna til Englendinga og sjer-
staklega í þessu ríki, Maryland,
sem orðið hafði einna harðast
fyrir barðinu á þeim. Með ein-
dæma þrautseigju og óbijandi
kjarki tókst stofnendunum að
sigla fyrir öll sker, svo að ekki
liðu nema fáein ár, er fjelags-
skapur Oddfellowa hafði náð
öruggri fótfestu í flestöllum
ríkjum hins volduga lýðveldis
í Vesturvegi. Tala meðlimanna
óx hröðum skrefum, og margir
hinna bestu manna þar í landi
tóku virkan og glæsilegan þátt
í starfsemi Reglunnar.
Frá Ameríku breiddist Odd-
fellowreglan út um heiminn, og
hingað til landsins árið 1897,
er danskir Oddfellowar höfðu
á því ári reist hið veglega
sjúkrahús í Laugarnesi og af-
hent landsstjó.rninni það til
umráða handa holdsveikis-
sjú.klingum.
í starfsemi Oddfellowregl-
unnar hjer á landi hafa, eins
og annarsstaðar, tekið þátt hin-
ir mætustu menn, og margir
hverjir þjóðkunnir. Má í því
efni benda á menn eins og
Björn Jónsson ritstjóra, síðar
ráðherra, Tryggva Gunnarsson
bankastjóra, Halldór Daníels-
son bæjarfógeta, síðar hæsta-
rjettardómara, Sighvat Bjarna
son bankastjóra, Guðmund
Björnson landlækni og Klem-
ens Jónsson landritara, síðar
ráðherra. Þessir menn, auk
fjölda annara, unnu Reglunni
hið mesta gagn, meðan þeirra
naut við.
Starfsemi Oddfellowreglunn-
ar hjer á landi hefir á ýmsum
sviðum verið íslensku þjóðlífi
til hagsbóta og velfarnaðar,
þótt ekki hafi verið um það
mikið rætt nje ritað út í frá,
enda væri það ekki heldur að
vilja nje i anda þessa mikla
og víðtæka fjelagsskapar.
Stofnandi hinnar íslensku
Oddfellowreglu var dr. Petrus
Beyer, en formenn hennar hjer
á landi hafa verið Guðmundur
Björnson landlæknir, Klemens
Jónsson landritari, Eggert
Claessen hrm., Brynjólfur
Björnsson tannlæknir og Hall-
grímur Benediktsson stórkaup-
maður, sem nú er formaður.
I^\Jd?uerjL áíripar:
^ clcieýlecýci Íí^i
Hjónaefni. Nýlega hafa opin-
berað trtúlofun sína ungfrú Þór-
hildur Þorgeirsdóttir, Fíflholts,
Suðurhjáleigu og Markús Hjálm-
arsson, Fíflholts, Vesturhjáleigu í
Landeyjum.
Skemtanalífið í
Firðinum.
HAFNARFJÖRÐUR, litli snotri
bærinn er hjer rjett fyrir sunn-
an okkur höfuðstaðabúa, lætur
ekki mikið yfir sjer að jafnaði,
þó stundum hafi Hafnfirðingar
vakið nokkra athygli landsmanna
Hjer á árunum var það bæjarút-
gerð þeirra, sem vakti deilur og
þótti sitt hverjum um það fyrir-
tæki.
Einu sinni var fjörðurinn tal-
in hið fyrirheitna land Reykvík-
inga, eins og stendur í vísunni.
Það var í upphafi bílaaldarinnar
og vegir leyfðu ekki að farið yrði
í mikið lengri ferðalög frá
Reykjavík. Það þótti þá hið mesta
sport, að fara í bíl til Hafnar-
fjarðar.
©
„Ráðskonan“.
NÚ HEFIR HAFNARFJÖRÐ-
UR vakið á sjer athygli einu sinni
enn, én það með nokkrum öðrum
hætti, en áður var. Þó er það svo,
að margir Reykvíkingar hafa í
vetur talið „Fjörðinn sitt fyrir-
heitna land“. Því hefir valdið
,,Ráðskonan“. Hún heitir í raun-
inni fullu nafni „Ráðskona Bakka
bræðra“ og er leikrit, sem sýnt
hefir verið 50 sinnum fyrir fullu
húsi. Dag eftir dag hefir mátt
lesa auglýsingu í dagblöðum bæj-
arins frá Leikfjelagi Hafnarfjarð
ar: „Ráðskona Bakkabræðra —•
Útselt“.
Leikfjelag Hafnar-
fjarðar.
ÞENNA STUTTA FORMÁLA
hefi jeg haft fyrir brjefi, sem
Hafnfirðingur skrifar um hið
unga Leikfjelag Hafnarfjarðar og
„Ráðskonuna“. Brjefið er á þessa
leið:
,.Sá merkisviðburður hefir
gerst hjer í sögu leikstarfseminn-
ar, að einn sjónleikur hefir verið
sýndur hjer í vetur nær 50 sinn-
um, „Ráðskona Bakkabræðra“,
fyrir húsfylli í öll skiptin. Er
þetta algjört einsdæmi hjer á
landi, því það svarar til þess, að
hvert mannsbarn í bænum hafi
sjeð leikinn nær þrisvar sinnum
hvert. Leikfjelag Hafnarfjarðar
er að vísu ungt fjelag, en af því
má mikils vænta í framtíðinni,
því þar virðist vera all-góð leik-
araefni innanum. Og þegar litið
er á allar ytri aðstæður, húsa-
kynni, búningsherbergiskytru,
leiksviðsútbúnað, o. fl. o. fl„ þá
er það alveg undravert, hverju
þessi fámenni hópur hefir getað
afrekað.
Ættu Hafnfirðingar að kosta
kapps um að þessum vísi til leik-
listaiðkana verði sómi sýndur í
náinni framtíð, svo sem hann
verðskuldar, þá munu þeir geta
átt marga ánægjustund. Að vísu
hefir mjer verið tjáð að leikfje-
lagið muni fá húsakynni í hinu
nýja húsi sem bærinn er að láta
byggja.
„ •
„Börson — Alfred —
Ráðskonan".
STARFSEMI LEIKFJELAGS-
INS hjer hefir sett alveg nýjan
svip á skemtanalífið hjer í bæn-
um, nú undanfarna vetur, og
væntum vjer þess, Hafnfirðingar,
að starfsemi fjelagsins megi efl-
ast og blómgast í náinni framtíð.
í þessu sambandi spurði jeg
einn góðkunningja minn, hvað
hefði skemt honum einna best í
vetur, og svaraði hann mjer með
þessari stöku:
Hvað er þrent þú getur greint,
gefið mesta hlátursspan?
inu
Svarið er frá brögnum beint:
Börson, Alfred, „Ráðskonan“.
Og „Ráðskonan" best, þótt síð-
ust sje talin, rímsins vegna“.
Þjóðhátíðardagurinn
og hátíðahöld fjelaga.
ÁHUGI MANNA fyrir lýðveld-
ishátíðahöldunum í sumar virðist
vera að vakna. Hafa undanfarna
daga borist allmörg brjef um
þetta efni. Fer eitt þeirra hjer á
eftir:
„Jeg varð ekki lítið undrandi,
þegar jeg las pistil „lýðveldis-
sinna“ í dálkunum þínum í laug-
ardagsblaðinu síðast. En þó varð
undrun mín ennþá meiri, er jeg
varð þess áskynja, að grunur
hans myndi eiga við full rök að
styðjast.
Að vísu hafði áður verið skýrt
frá því í útvarpi og blöðúm, að
stofna ætti stúdentasamband á
Þingvöllum sjálfan 17. júní 1944.
En birting þessara ráðagerða mun
) ein saman hafa nægt til þess, að
breyting hafi verið gerð í orði
kveðnu: Landsmót stúdenta sett
á Þingvöllum 17. júní, en sam-
band stofnað á þessu landsmóti í
ReykjaVík daginn eftir, 18. júní.
(Að vísu má síðar, ef vill, halda
þjóðhátíðardaginn hátíðlegan sem
,,dag“ þessa og allra þeirra mörgu
annara sambanda, sem áreiðan-
lega verða stofnuð þessa daga,
ef ekki verður tekið í taumana
og verður þá eins og oftar þjóðin
að lúta í lægra haldi í útvarpi og
á mannamótum fyrir hinum út-
völdu samtökum).
•
Hátíðahöklin 18 júní.
„EN NÚ ER 18. júní framhalds
dagur hátíðahaldanna, og það
ekki aðeins fyrir Reykvíkinga,
heldur einnig ríkisstjórnina. En
einkar kær verður þessi dagur þó
i þeim þúsundum Reykvíkinga,
| sem ekki eiga - heimangengt til
| Þingvallahátíðahaldanna daginn
áður.
Það er tvímælalaust fyrsta og
fremsta skylda hátíðarnefndar-
innar að friðlýsa í tíma þessa tvo
daga fyrir öllum þeim fjelögum
og öflum,.sem vilja nota 17. júní,
merkasta dag þjóðarinnar sjálf-
um sjer til dýrðar og fjelagsskap
sínum til framdráttar í ókeypis
ljóma þjóðhátíðarinnar i nútíð og
og framtíð. En þó tel jeg full-
skiljanlegt, að öll samtök vilji
helga sjer besta fáanlegan dag,
enda stúdentum jafn gott sem
öðrum. En fyrir þetta verður há-
tíðanefndin að girða.
•
Þjóðlegasti dagurinn.
„NÚ MUN 18. júní n. k. eiga að
vera þjóðlegasti dagurinn, sem
höfuðstaðarbúar hafa nokkru
sinni lifað. Það, sem nefndin mun
sjerstaklega ætla að ná þessum
tilgangi, — að setja þenna isr
lenska svip á bæinn — mun vera
sú ákvörðun hennar, að sjá um
að allir boðlegir samkomustaðir
bæjarins verði opnir allan daginn
og frám á nótt, öllum íslending-
um, sem til leita í sameiginlegum
þjóðlegum fögnuði. Nú mun eiga
að halda opinbera veislu í Há-
skólanum, og er það sjálfsagt,
eins og til hennar mun stofnað. .
En það kvað eiga að taka aðal-
samkomustað bæjarins — Hótel
Borg — úr umferð einmitt þenna
dag — staðinn, sem er sjálfsögð
miðstöð þessara hátíðahalda —
og afhenda staðinn þeim stúdent-
um, sem ekki verða í hófinu í
háskólanum, og er hjer að sjálf-
Framhald á 8. síðu.