Morgunblaðið - 27.04.1944, Blaðsíða 7

Fimtudagur 27. apríl 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
7
BARÁTTAN í NORSKU SKÓLUNUM
Nú hófust ógnirnar —
fjöldahandtökur, s\Típuhögg,
p.yndingaklefinn, fjöldaaf-
tökur. — Kennaramir voru
sjerstaklega hundeltir, því
að nasistar kendu þeim um
það, að norska æskan hafði
reynst þeim svo fráhverf.
•— Refsað var fyrir hinn
minsta andúðarvott. Einn
vina minna var tekinn fast-
ur vegna þess, að hann ljet
orð falla um það, að Hákon
konungur hefði valið sjer
konungsheiti sitt til minn-
ingar um hinn mikla kon-
ung okkar á tíundu öld, Há-
kon góða. Annar var ungur
og hraustur, en hann lifði
aðeins í fáa mánuði, eftir
að hann hafði verið fluttur
til Þýskalands.
í febrúarmánuði 1942 var
öllum norskum kennurum
skipað að ganga í kerinara-
samband nasista, og öllum
börnum milli tíu og átján
ára aldurs var skipað að
ganga í æskulýðshreyfingu
nasista. Leynitengsl okkar
voru svo vel skipuð, að inn-
an viku höfðu þrettán þús-
und kennarar — næstum
allir kennarar landsins -—
látið rigna yfir nasistaráðu-
neytið brjefum, sem öll
hljóðuðu þannig: „Við neit-
um að ganga í þessi samtök.
Við getum ekki kent eftir
nasistiskum reglum“.
Til þess að reyna að miðla
málum, sendu Þjóðverjar
um það bil fjórtán hundruð
kennara í fangabúðir. Einn
vina minna, sem iluttur var
í fangabúðimar við Jör-
stadsmoen skrifaði: „Okkur
var troðið í óupphitaða og
harðlæsta gripavagna. Ferð
in tók tólf klukkustundir og
alla leiðina vorum við mat-
arlausir og urðum að hafast
við í 10 stiga frosti. — Að
lokum komum við til Faa-
borg stöðvarinnar um mið-
nættið. Var okkur þar skip-
að í röð og gengum þannig,
tveir og tveir saman, þrjár
mílur vegar til fangabúð-
anna. Þeir okkar, sem hrös-
uðu á ísuðum veginum,
voru barðir með byssuskeft-
unum, og varðmennirnir
hrópuðu „Schneller, schnell
er“ — hraðar, hraðar. Sum-
ir gáfust upp. í Jörstads-
moen vorum við reknir inn
í óupphitaða hermanna-
skála, þar sem við áttum að
sofa. Tuttugu og sex klukku
stundir liðu, áður en við
fengum mat“. í fangabúð-
unum voru þeir látnir vinna
berhendir í snjónum klukku
stundum saman og voru
neyddir til þess að skríða á
maganum, með hendur fyr-
ir aftan bak, i leðjunni bak
við salernin. En þeir neituðu
að láta undan, hvaða pynd-
ingum, sem þeir voru beitt-
ir.
Fólkið hylti kennarana.
EFTIR nokkra vikna dvöl
þarna, var fimm hundruð
áftur troðið í gripavagna,
og þeir fluttir norður á bóg-
inn. Á sama hátt og fregnir
af öllum aðgerðum Þjóð-
verja berast eftír skeyta-
Eftir Harald Land
Morgunblaðið birtir hjer síðari hluta frá-
sagnar Harald Land af baráttu norskra kenn-
ara og norskrar skólaæsku gegn þýska innrááar-
hernum. Fjallar grein þessi um ástandið eftir að
nasistar gáfust upp við allar tilraunir sínar til
þess að koma á vinsamlegri samvinnu.
.Síðari grein
leiðum
bárust
okkar um landið,' þeirra kennara sem hand-
frjettirnar af för taka ætti. Þegar Gestapo
okkar á undan lestinni. — í mennirnir börðu á framdyr
hverri borg eða þorpi, þar húss þess, þar sem jeg
sem lestin staðnæmdist,' dvaldi, stökk jeg ofan af
þótt ekki væri nema örstutt svölum á bakhlið hússins og
stund, söfnuðust íbúarnir hjelt í köldu kvöldloftinu á
saman. Skólabörnin komu brott yfir snióbreiðurnar
með blóm og mat, sungu föð með skíði mín og bakpoka.
urlandssöngva og sálma og Það er hægt að fela sig um
kölluðu uppörfandi og gleðj j langan tíma í Noregi fyrir
andi orð til fanganna. —, Gestapo, og jafnvel ferðast
Þýsku varðmennirnir ógn-1 á tiltölulega auðveldan hátt
uðu fólkinu, hröktu það
burtu og reyndu að kæfa
söng þess, en á hverri stöð
fjölgaði fólkinu. Ferðalag
þetta varð eins og sigurför.
í Þrándheimi var hinum
fimm hundruð kennurum
hrúgað um borð í gamalt
trjegufuskip, sem í mesta
Íagi var ætlað að rúma
helming þessa fjölda. Þarna
var þeim þjappað saman,
svo að þeir höfðu með naum
indum rúm fyrir fæturna.
Hreinlætisskilyrði voru al-
gerlega ófullnægjandi og
næstum ekkert drykkjar-
vatn var um borð. Jafnvel
nasistaembættismennirnir í
Þrándheimi báðu þess, að
skipið yrði ekki látið sigla
úr höfn, þvi að eini læknir-
inn, sem leyft var að fara
um borð, skýrði frá því, að 1
margir kennaranna væru al
varlega veikir af lungna-
bólgu, kýlum, heilabólgu og
geðveiki. En hin æðri yfir-
völd Þjóðverja höfðu tekið
sína ákvörðun. — Eftir
margra daga siglingu,
komst skipið til Kirkenes,
sem var rjett að baki þýsku
víglínunnar á Murmansk-
vígstöðvunum. Þeir kennar-
anna, sem enn voru á lífi,
voru allir settir þar í þrælk-
unarvinnu ásamt með rúss-
neskum stríðsföngum. Sam-
kennari minn gat komið til
mín brjefi, þar sem hann
lýsti fvrir mjer hörmung-
um þeirra. Hann lauk brjefi
sínu þannig: „Þótt jeg hefði
tíu líf, vildi jeg fúslega
fórna þeim öllum til þess að
koma í veg fyrir það, að
æska lands okkar yrði þann
ig upp alin, að hún líktist
æskumönnum þeim, sem
hafa líf okkar á valdi sínu
nú“. í febrúar 1943 voru
kennarar þeir, sem þá voru
enn á lífi, sendir heim, en
flestir þeirra voru fyrir fult
og allt lamaðir andlega.
Meðan „ógnartímabilið“
stóð yfir, faldi jeg mig. —
Mjer bárust í tæka tíð frjett
ir um það, að jeg væri-í hópi
um landið — ef til vill af
þvi, að sjerhver Norðmaður
er fús að veita manni að-
stoð.
Jeg komst undan til
Svíþjóðar.
MEÐAN verið var að leita
mín, fór jeg jafnvel með
járnbrautarlest til Oslo. En
að lokum kom sá tími, að
jeg yrði að yfirgefa land
mitt, því að eltur maður
getur ekki nema um tak-
markaðan tíma þolað það að
verða sífelt að fara huldu
höfði. Annað hvort verður
hann þá kærulaus og er
handsamaður eða hann fær
taugaáfall. Jeg flýði til Sví-
þjóðar, þaðan til Englands
og síðan til Bandaríkjanna.
Um þetta leyti höfðu
Þjóðverjar lokað öllum
lægri skólum í Noregi, og
síðar lokuðu þeir háskólan-
um og staðfestu þannig, að
þeir vildu enga mentaða
Norðmenn. En samstarfs-
í kvöldverð. Ostur, smjör og
sykur er næstum aldrei til.
Kaffi var síðast úthlutað á
jólunum 1941, og fjekk þá
hver fullorðinn maður þrett
án kaffibaunir. A pappírn-
um fær hver maður sjö úns
ur af kjöti á hverjum fimm
vikum, en ef kjötsalinn á
nokkurt kjöt, þá er það ekki
nema hvalkjöt, pylsur eins
og úr sagi eða hrossakjöt
— og það þykir hreinasta
hnossgæti.
íbúar Suður-Noregs geta
aldrei verið öruggir um það,
að þeir eigi heimili að
hverfa að eftir unnið dags-
verk, því að síðan árásirnar
miklu hófust á Þýskaiand,
hafa margar þýskar mæður
og börn verið. flutt til Nor-
egs. Hjer velja þau sjer eft-
ir geðþótta íbúðir eða hús
og gefa hinum norsku eig-
endum varla tíma til þess
að búa um hinar fáu flíkur
sínar, áður en þeir eru rekn
ir út.
Þjóðverjarnir hafa nóg að
bíta og brerina.
ÞJÓÐVERJAR þessir hafa
sínar eigin verslanir, fullar
allskyns varnings, og með-
an norskar húsmæður bíða í
röð, fimm eða sex klukku-
stundir á degi hverjum, eft-
ir nokkrum kartöflum, sjá
þær þýsku frúrnar og börn
þeirra borða sig feit af græn
meti, kjöti, sætindum og
mjólkurmat, sem þær flvtja
heim í stórum pökkum dag-
lega. Hroki þessara Þjóð-
verja er einn fyrir sig nægi-
legur til þess að viðhalda
mótspyrnu norsku þjóðar-
innar.
Á meðan ganga heimili,
verksmiðjur, brýr, járn-
brautir og bændabýli í Nor-
egi stöðugt meir úr sjer, því
að enginn efniviður er til
viðgerða. IVlestallur naut-
peningur, rerr\ sjerstakleg
menn mínir hafa látið miglhafði verið alinn upp við
vita, að einkakenslu sje enn
haldið uppi, eftir því sem
auðið er í landi hungrandi
og örmagna þjóðar. Við vit-
um þó, að áhrif kennaranna
vara enn, því að enda þótt
norsk börn sjéli nú aðgerða-
laus, sjúk og aum, þá halda
þau áfram að hafna freist-
ingum nasista með meiri
mat, íþróttum og frjálsum
skemtiatriðum, ef þau vilji
ganga í æskulýðssamtök
þeirra. Kennararnir og for-
eldrarnir hafa leyst hlut-
verk sitt vel af hendi, því
að jafnvel yngstu börnin
neita að láta af þegnholl-
ustu sinni.
En vonin ein heldur líf-
inu í norsku þjóðinni —-
öilu öðru hefir landið verið
rænt. Dagleg fæða er köld,
soðin kartafla í morgun-
verð, beiskt rúgbrauð og
nokkrar sneiðar af hráum
rófum í miðdegisverð, kart-
öflumauk, rófur, þurkaðar
jurtir — og ef sjerstök hepni
er með — steiktur þorskur
loftslagið í landinu, hefir nú
verið lagður á blótstallinn,
og búpeningur sá, sem Norð
menn enn eiga, fær svo lje-
legt fóður, að hann hrynur
niður. Alt nothæft í Noregi
hefir verið sent til Þýska-
lands, og það mun taka
mörg ár fyrir þjóðina að ná
sjer eftir „vinaheimsókn-
ina“.
En allt fyrir ránsiðju
Þjóðverja, er Noregur enn
misheppnuð tilraun Hitlers.
Hann fvlti landið af her-
mönnum, sem voru reiðu-
búnir að veita Norðmönn-
um móttöku í nýskipanina.
í dag eru um það bil fjögur
þúsund þýskir hermenn í
fangabúðum í Noregi. Hafa
þeir verið þar settir vegna
óhlýðni, því að þeim leið illa
undir fyrirlitningu Norð-
manna. Þjóðverjarnir hafa
tekið mat okkar, hús okkar,
í'öt okkar, vini okkar og ætt
ingja. Hver einasti Norð-
maður hefir
og dýrmætt. Hitler Iiefir
hrakið ríkisstjórn okkar úr
.landi, en við erum henni
enn fullkomlega trvggir. —
Hann hefir bannað okkur
að hlusta á útvarp, en dag-
lega hlusta þúsundir manna
á breska útvarpið og gleðj-
ast yfir sigrum hinna sam-
einuðu þjóða. — Þúsundir
Norðmanna hafa komist úr
landi til þess að berjast með
her okkar’á landi, sjó og í
lofti. —- Norska þjóðin er í
gegnum leynistarfsemma-
samstiltari nú en hún heftr
nokkru sinni verið, og það
skiftir engu máli, hve
marga Gestapo handtekm,
hve marga hún kvelur til
bana — leynistarfsemin
heldur áfram eftir sem áð-
ur. Margir láta lifið á degi
hverjum i Noregi •— deyja
eins og vinir mínir tveir,
hinir miklu skiðakappar
Kristian Aubert og Thor
Salvesen, sem voru teknir
höndum, yfirheyrðir, píndir
og beinbrolmr. Innan viku
höfðu þessir myndarlegu,
ungu og stæltu iþróttamenn
gef ið upp andann . -— en
Gestapo hafði ekki komist
að neinu.
Norðrvsrn u gefast aidrei upm
HíTLER hefir lokað mörg-
um kirkjum eins og hann
lokaði skólunum. En fólkið
er enn trúað, og það hugsar
enn frjálst.
Á þessu sviði höfum vw
kennararnir lagt fram okk-
ar skerf. Þegar jeg hugsa
um baráttu okkar, reikar
hugur minn til nern .nda
rríns, Arne. Hann var ágæt-
asti pilturinn i skólanúm —
besti leikfimismaðurinn,
lærdómsmaðurinn og for-
ystumaður nemendanna. —
Gestapo kom dag nokkurn i
kenslustofu mína til þess að
handtaka hann fyrir að
dreifa ólöglegum blöðum.
Pyndingar og ef til daúðinn
beið hans. Þegar hann, af-
sprengi hins frjálsa lífernis,
gekk hnarreistur úr úr stof-
unni milli hinna tveggja
ruddalegu og ... þungbúnu
starfsmanna Hitlers, sneri
hann sjer við i dyrunum og
leit brosandi til mín og
bekkjarfjelaga sinna.
„Jeg mun aldrei gefast
upp“. sagði hann.
STOKKHOLMI: — Flutning-
ur veikra og særðra íinskra
barna tii Svíþjóðar, -sem hafirv
var á ný, eftir að Rússar fóru
að gera nýjar loftárásir á Heis-
ingfors, hefir haldið áfrarn Um
miðjan marsmánuð voru komin
als um 25.000 finsk börn t:Sl
Svíþjóðar. Börnin eru á sjúkra-
húsum, i einkaheimilum, eða á
barnahælum viðsvegar í Svi-
þjóð.
Um 10.000 finsk börn voru
mist eitthvað, 'fyrir i Svíþjóð áður en flutning-
í sem honum var hjartfólgið sr barnanna héfust á ný í vetur.