Morgunblaðið - 28.04.1944, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
I’östudag'ur 28. apríl 1944.
ntililðktft
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfus Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
1 lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Nýr stjórnarboðskapur
FJÁRMÁLA- OG VIÐSKIFTAMÁLARÁÐHERRA,
Björn Ólafsson, flutti erindi í útvarpinu s. 1. miðviku-
dagskvöld, er hann nefndi „Viðskifti og verðlag".
Ráðherrann boðaði margskonar þrengingar á þessu ári,
einkum á sviði viðskiftanna við útlönd. Erfiðleikarnir við
að fá keyptar vörur erlendis, færu stöðugt vaxandi og
myndi verða vart vöruskorts hjer á landi á þessu ári.
Þetta myndi þó ekki ná til matvöru. En ýmsar aðrar
nauðsynjar fengjust ekki, nema af mjög skornum skamti.
Sem dæmi nefndi ráðherrann það, að hjer á landi væru
3800 bílar, en við myndum ekki fá bíla-gúmm á þessu
ári nema sem svarar á 2000 bíla. Svipað væri að segja
um margar aðrar vörur.
RáSjherrann mintist einnig á verðlagið innanlands;
þótti þar ófagurt um að litast, sem von er. Boðaði ráð-
herrann harðnandi verðlagsráðstafanir. Sagði m. a., að
búast mætti við, að hjer eftir yrði engar verðhækkanir
leyfðar á innlendum iðnvörum, nema þær stöfuðu bein-
línis af hækkun erlends hráefnis.
Þessi yfirlýsing ráðherrans stingur mjög í stúf við að-
gerðir stjórnarinnar við Dagsbrúnarsamningana s. 1. vet-
ur. Þá lýsti stjórnin yfir því, við sáttanefndina, ,,að auk-
inn kostnað vegna væntanlegrar kauphækkunar, beri að
skoða sem annan reksturskostnað viðkomandi fyrirtækis
í sambandi við ákvörðun verðlagsákvæða“. Hjer var því
m. ö. o. yfir lýst af stjórninni, að verðlagseftirlitið myndi
taka tillit til þess, í verðlagsákvörðunum, ef kaupgjald
yrði hækkað. Með þessu voru öll vopn slegin úr hendi
atvinnurekenda.
Nú boðar stjórnin breytingu á þessu. Hvaða afleiðing-
ar það kann að hafa, verður ekki sjeð á þessu stigi.
Frjálslynda aíturhaldið
FRAMSÓKNARÞINGIÐ lagði á það mikið kapp að
lýsa yfir, að Framsóknarflokkurinn væri „frjálslyndur
miðflokkur“.
Ályktanir þingsins eru hins vegar þannig, að flokkur,
sem myndi framfylgja þeim væri alveg ný og einstök
tegund „miðflokks“ hjer á landi og í öðru lagi virðist alt
annað einkenna þær en frjálslyndi.
Einkennandi er ályktun þingsins um stjórnskipun rík-
isins í framtíðinni. Eitt af fyrstu verkefnunum, þegar
lýðveldið hefir verið stofnað, er að endurskoða stjórnar-
skrána í heild. Flokksþingið lýsti yfir stefnu Framsókn-
arflokksins við þá endurskoðun.
Flokkurinn vill „gefa forseta vald til þess að skipa
ríkisstjórn með sjerstöku valdi, ef ókleift hefir reynst að
mynda þingræðislega stjórn“. Þegar þingin, fulltrúa-
samkomurnar með umboði fólksins, voru í bernsku og
meðan baráttan stóð fyrir áhrifum þeirra og valdi, þá
voru einvaldar eða landstjórar, sem höfðu vald til þess að
skipa ríkisstjórnir með sjerstöku valdi. Barátta þjóðanna
fyrir lýðræðinu braut á bak aftur þetta „sjerstaka vald“,
sem ekki átti upptök sín í vilja fólksins, en ríkti ýmist
„af guðs náð“ eða í nafni yfirnáttúrlegs máttar. Við end-
urskoðun stjórnarskrár okkar kemur til athugunar, hvort
við eigum að endurbæta og þroska þingræðið sem fram-
kvæmdaform lýðræðisins eða leita fordæmis aftur í ald-
ir, áður en lýðræðið fjekk notið sín. Framsókn hefir þegar
valið afturhaldið.
Þá vildi þingið einnig, „að landinu verði skift í ein-
menningskjördæmí“ og „að allir þingmenn verði kjör-
dæmakjörnir“. Þ. e. a. s. engar hlutfallskosningar í anda
lýðræðisins og svo engin uppbótarþingsæti til lýðræðis-
legrar jöfnunar þingsæta milli flokkanna!
Það er alt á sömu bókina lært!
Þegar sótsvart afturhaldið og höfnun lýðræðisins gæg-
ist út úr þverri ályktun af annari, fórna hinir hjarta-
hreinu fulltrúar höndum og segja: „Sjá! — Við erum hinir
frjálslyndu — hinn frjálslyndi miðflokkur“!
Í Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Þá var hægt að fá rauðmaga
fyrir 60 aura — og þótti dýr.
9. apríl.
„Hrognkeisaveiði er nú orðin
allgóð hjer í Reykjavík og eins
í Skerjafirði. Má deglega sjá
ekið fullum vögnum af rauð-
mögum um göturnar og flýgur
rauðmaginn út, þó dýr þyki —
60 aura iiver“.
★
Flug yfir Atlantshaf.
10. april.
„Mr. Handley Page er að búa
sig undir það að fljúga yfir At-
lantshaf. Fer hann í einni af
hinum fjórum flugvjelum sín-
um, sem nú hefðu starfað að
því að skjóta á Berlín, ef friður
hefði ekki komist á áður ....
Það er búist við því, að þrjár
tilraunir verði gerðar næstu
daga til þess að fljúga yfir At-
lantshaf".
★
Snjóflóð veldur manntjóni
og stórskemdum á Siglufirði.
13. apríl.
„Siglufirði í gær: — I nótt
kl. 4 fjell snjóflóð úr Staðar-
hólsfjalli og tók með sjer allar
byggingar Evangers, að einu
litlu húsi undanskildu, og bar á
sjó út. Flóðaldan gerði óskap-
legar skemdir hjerna megin
fjarðarins, mölvaði allar brygg
ur og fjölda skipa og báta. Um
manntjón er ókunnugt, því að
ófært hefir verið' yfir um vegna
roks og fádæma stórhríðar, en
því miður líklega eitthvað.
Skaðinn skiptir hundruðum
þúsunda krónna. Hjer er kom-
in svo óskapleg fönn, að heita
má að bærinn sje kominn í
kaf“.
★
Nánari fregnir af snjóflóð-
inu. — 10—-11 manns fórust.
13. apríl.
„Siglufirði í gærkveldi: —
I snjóflóðinu má telja víst að
farist hafa 10—11 manns . . . .
Þessar bryggjur hafa farið
að mestu eða öllu: Bakkevig,
Hinreksen, íslands fjelagsins,
Jakobsens og Tuliniusar. Marg
ar aðrar stórskemdar. Fjöldi
árabáta og uppsiglingarbáta
brotnir í spón. Mótorskipin
Njáll og Siglnesingur stór
skemd. Mótorbáturinn Georg
mölbrotnaði og sökk. Ýmsir aðr
ir mótorbátar skemdust meira
eða minna. — Jakar úr flóð-
inu bárust langt upp á land
hjerna megin fjarðarins".
JJíLuer^i slrijar:
Idír duuíe

4k
x
inu

Utanbæjarmenn reka
Reykvíkinga á gadd-
inn.
ÞAÐ ER FULLYRT, og lagðar
fram óyggjandi sannanir fyrir
því, að hingað til Reykjavíkur
sje stöðugur straumur utanbæj-
arfólks, víðsvegar að af landinu,^
sem óátalið leyfist að kaupa hjer
húseignir, reka út úr þeim gamla
bæjarbúa og setjast að í þeim
sjálft. Það er einnig fullyrt, að
utanbæjarfólk, sem aldrei hefir
stigið fæti sínum hingað fyr, fái
leigðar íbúðir á sama tíma, sem
Reykvikingum er vísað út á
gaddinn, fengið húsnæði í bráða-
birgðaskáium, sem vart geta tal-
ist mannabústaðir, eða neyddir
til að .leita sjer atvinnu úti á
landi sökum húsnæðisvandræða
í sínu eigin bæjarfjelagi.
Það er sagt, að gildandi fyr-
irmæli og reglugerð, sem bannar
að utanbæjarmönnum sje leigt
húsnæði, sje að engu haft og eft-
irlit með því hvort utanbæjar-
fólk fær hjer húsnæði sje slæ-
legt, eða ekkert, upp á síðkastið.
Þetta eru því miður ekki full-
yrðingar út í loftið, heldur blá-
kaldur sannleikur.
Það er óneitan'lega hart fyrir
gamla borgara þessa bæjar, sem
að hafa greitt skatta sína og skyld
ur til Reykjavíkurbæjar skilvís-
lega árum saman, að verða fyrir
slíkri meðferð.
•
Þarf að kippa í lag.
ÞESSU ÞARF að kippa í lag
hið bráðasta. Reykjavík getur
ekki, eins og er, tekið við utan-
bæjarfólki, þótt það kaupi sjer
hús hjer í bænum og hafi fengið
loforð fyrir atvinnu, e.ða hafi
getað fengið sjer eitthvað að
gera í bili. Þetta er ekki nehi
meinfýsi, eða illvilji í garð
manna, sem annarsstaðar búa en
í Reykjavík.
Hvert einasta bæjar- og
hreppsfjelag á landinu myndi
fara að eins og Reykjavik, ef líkt
væri ástatt, að banna utanhjer-
aðsfólki, að flytja í hjeraðið og
reka hjeraðsbúa út úr íbúðum
sínum.
Það verður tafárlaust að
stöðva innflutning utanbæjar-
fólksins til bæjarins á meðan
húsnæðiserfiðleikarnir eru jafn-
miklir og þeir eru nú.
Flest öllu því fólki, sem nú
flytur búferlum til Reykjavíkur,
hingað og þangað að af landinu,
er vorkunarlaust að vera kyrt,
þar sem það var komið. Menn
taka sig upp úr ágætis atvinnu
og kringumstæðum úti á landi
til að flytja á mölina.
Við þetta fólk verðum við
Reykvíkingar að segja: Því mið-
ur. Við getum ekki leyft að þið
takið húsnæði frá okkar borgur-
Sjö menn farast í snjóflóði í
Siglufjarðardölum. Um það seg
ir m. a. í skeyti frá Siglufirði:
17. apríl.
„Snjóflóð hefir tekið bæinn konungskórununa úr öllum op
Engidal i Dölum. Allt heimil- mberum merkjum ríkisins. Eitt-
isfólkið, sjö manns, fórst. j hvert merki verður að koma í
.... Höfðu menn, sem lögðu staðinn fyrir hana. Kanske það
sjóleiðis út frá Siglufírði í gæf- verði skjaldarmerkið, kórónu-
morgun, hvergi komið auga á Hust, eða fálkinn, eða hvort-
Engidalsbæinn, og voru þá jafn tveS8Ía- Ekkert hefir enn heyrst
skjótt sendir menn þangað til
Hnappar íslenskra
em bættismanna.
ÞAÐ HEFIR ÁÐUR verið að
því vikið hjer í dálkunum um |
daglega lífið, að þegar lýðveídið
verði stofnað verði að fjarlægja ,
um það mál opinberlega.
, _ ,, , . En hvernig fer nú með sýslu-
þess að athuga, hvermg komið * . , . , , ,,
b ö menn og aðra emkenmsklædda
væri. Var það ömurleg aðkoma. embættismenn ríkisins, svosem
Baðstofan var fallin niður. Sjö tollverði, starfsmenn landhelgis-
manns höfðu verið heima og þjónustunnar o. s. frv„Eins og er
hafa þeir allir farist“. hneppa þeir að sjer treyjum sín-
um með gyltum hnöppum með
kórónumerki. Varla geta þeir
haldið áfram að bera kórónuna
í einkennishúfunni og á hnöpp-
um á jökkunum sínum, eftir að
ísland er orðið lýðveldi. Hefir
nokkuð verið hugsað \im þetta?
Ef svo er ekki, þá er tími til kom
inn að gera það, ef ekki á að
taka mestu gyllinguna af íslensk
um einkennisbúningum og láta
embættismenn ríkisins ganga
með venjulega beintölur á ein-
kennisfötum sínum, eins og sauð
svartan almúgan!
•
Hvað líður
hátíðarmerkinu.
FYRIR NOKKRU auglýsti há-
tíðarnefnd lýðveldis hátíðahald-
anna eftir hugmyndum að merki
fyrir hátíðina. Fresturinn er fyr-
ir nokkru útrunninn. Ætli nokk
uð nýtilegt hafi komið fram?
Þögn ríkir um það mál, eins og
fleira. Það eru orðvarir og þag-
mælskir menn, sem veljast í flest
ar opinberar nefndir í þessu
þjóðfjelagi. Þeir eru ekki að
blaðra í almenning hvað því
verki líði, sem þeir eru að vinna
fyrir þjóðina!
En margir myndu nú samt
hafa gaman af að frjetta t. d.
hvernig hátíðamerkið á að líta
út,‘ sem mönnum er ætlað að
skreyta sig með á lýðveldishá-
tiðinni.
Því má fólkið ekki
fylgjast með.
ÚR ÞVÍ MINST er á þag-
mælsku þá, sem virðist ríkja hjá
opinberum nefndum og opinber-
um stofnunum. Þá er ekki úr
vegi, að benda á, að þetta leyni-
makk með alla skapaða hluti
veldur margskonar óþarfa slúðri
meðal almennings. En af því
stafar hitt, að menn vita
ekki hverju menn eiga að trúa.
Það er nú t. d. fullyrt, að eng-
inn listamaður þafi sent hátiða-
nefndinni húgmynd að hátíða-
merki, sem hægt sje að notast
við og ákveðið sje, að sjóða merki
upp úr gamla skjaldarmerkinu.
Önnur saga í sambandi við há-
tíðahöldin í vor er sú, að póst-
stjórnin hafi ekki fengið neina
nýtilega teikningu til að nota á
hátíðafrímerkin og ákveðið hafi
verið að nota gamalt frímerkja-
mót. Næsta saga verður senni-
lega sú, að kvæði hinna rúmlega
hundrað skalda, sem taka þátt
í þjóðsöngskepninni, sjeu einsk-
is virði og þess vegna sje ákveð-
ið að gera „Eldgamla ísafold" að
þjóðsöng.
•
Burt með pukrið.
BLAÐAMENNIRNIR berjast
gegn pukrinu eins og þeir fram-
ast geta, en þeir fá oft ekki að-
gang að upplýsingum, sem 'al-
menning varðar. Oftast fá jjeir
þetta svar: „Það er ekki tima-
bært að segja frá því opinber-
lega ennþá“. Ef þeir svo spyyrja:
— En er þetta ekki ákveðið? Þá
fá þeir þetta svar: — Jú, en það
er ekki talið^rjett að birta neitt
um það að svo stöddu. Þetta á
ekki aðeins við þegar um opin-
berar nefndir er að ræða. Það er
svona á flestum sviðúm hjá því
opinbera. Það er ekki fyr , en
embættismennirnir telja sjer
einhvern persónulegan hag i að
blöðin skrifi um eitthvert mál,
að þeir „kalla á blaðamenn“.
Blaðamennirnir þurfa að
breyta þessu. Þeir geta það vel,
ef þeir eru samtaka og segja:
Burt með pukrið.