Morgunblaðið - 29.04.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 29. apríl 1944.
M 0 RGUNBLAÐIÐ
Grein eítir höfund „Vinsælda og áhrifa“:
GERÍÐ EKKI GYS AÐ BÖRNUNUM
DAG nokkurn árið 1886 var5
lítill drengur svo niðurdreginn
og auðmýktur, að hann vildi
yfirgefa sveitaskólann, þar sem
hann var við nám. — Hvers
vegna? Vegna þess, að stærð-
fræðikennari hans hafði kallað
hann heimskan og skilnings-
lausan og auðmýkt hann
frammi fyrir fjelögum hans. —
Þetta gerði hann af því, „að ó-
mögulegt var að lemja hinum
minsta skilningi á brotum inn í
hans þykka haus“, eins og hann
orðaði það. Eftir að drengurinn
hafði mjólkað kýrnar um kvöld
ið, heppnaðist móður hans að
veiða upp úr honum hvað gerst
hafði.
Fjmir augum hans voru brot
„tvær tölur, hver upp af ann-
ari, með striki á milli“ — og
ekkert meira. Til allrar ham-
ingju hafði móðir hans einu
sinni sjálf verið kenslukona.
Hún fann því upp einfalda að-
ferð til þess að skýra brotin, og
gera þau lifandi og augljós fyr-
ir hugskotssjónum hans. Hún '
skar epli í tvent, síðan í fjóra
hluti, átti hluti og að lokum
sextán hluti. Skilningsglampi
kom í augu hans. Nú voru
brotin honum ekkí lengur nein
ráðgáta. Meira að segja vakn-
aoi hjá honum áhugi á brota-
reikningi.
„Þú ert enginn heimskingi,
sonur minn“, fullvissaði móðir
hans hann um. „Þú getur orð-
ið besti reikningsmaðurinn í
bekknum þínum. Kryfðu mál-
in til mergjar sonur sæll. Flest-
ir hafa aldrei unníð yfirborðið.
Reyndu að skilja orsakimar að
hverju einu. Það er betra að
læra eitt atriði til hlýtar en
grauta í ótalmörgu.
Eftir þetta leiðbeindi hún
honum og hrósaði honum, þeg-
ar hann leysti viðfangsefnin,
en útskýrði fyrir honum, þeg-
ar hann ekki skildi. Nú þótti
honum gaman að stærðfræði,
og áður en hann hafði lokið
námi í æðri skóla, gat hann
leyst skjótar úr stærðfræði-
dæmunum en kennari hans gat
skrifað þau á töfluna. Hann
var nú orðinn svo fanginn af
stærðfræðinni, að hann fór á
vjelfræðinámskeið.
Hver var þessi drcngur?
NÚ ER hann einhver fræg-
asti vjélaverkfræðingur heims-
ins. Nafn hans er Willis H.
Carrier. Hann uppgötvaði und-
irstöðuatriði loftkælingarinn-
ar og hóf hinn miltla loftþrýsti-
tækjaiðnað — iðnað, er kann
að hafa djúptæk áhrif á sögu
menningarinnar. Uppgötvanir
hans snerta jafnvel hitastig lík- |
ama þíns.
„En ef móðir min hefði ekki
veitt mjer uppörfun og sýnt
mjer þolinmæði og skilning, i
hefði jeg hatað stærðfræði, og
sennilega haldið áfram að
mjólka kýr á búgarði föður
míns í stað þess að fara til Cor-
nell og leggja stund á vjela-
verkfræði“, sagði Carrier eitt
sinn við mig, er við sátum að
hádegisverði í verkfræðinga-
klúbbnum í New York.
Jeg hefi skýrt frá þessu hjer
EFTIR DALF. CARNEGIE
til þess að sýna, hvernig það
hátterni að auðmýkja barn og
gera það hlægilegt frammi fyr-
ir öðrum böriium og skapa hjá
því þá tilfinningu, að það sje
heimskt, getur verið einhver
auoveldasta leiðin til þess að
skapa hjá því varanlega minni-
máttarkend og eyðileggja líf
þess. Skiftir engu máii, hvort
slíkt er gert í skólánum eða á
heimilinu.
Auðmýking hefir gsrt mcnn
að gíæpamönnum.
MJER var meinilla við gamia
latínukennarann minn. því að
hún auðmvkti mig með því að
lesa latnesku málfræðivillurn-
ar mínar upp fyrir öllum
bekknum og ieggja áherslu á
skyssur mínar og fáfræði.
Þessi kenslukona var ráðln
til þess ao hjálpa mjer, en það
eina sem hún afrekaði, var að
særa mig. Hún drap hjá mjer
alla löngun til þess jafnvel að
reyna að læra nokkurt erlent
tungumál. Mörgum árum síðar
dvaldi jeg í Frakklandi, Ítalíu,
Þýskalandi, Ungverjalandi og
Austurríki í næstum fjögur ár
samfleytt, en þó lærði jeg ekki
neitt af tungumálum þessara
þjóða. Jeg blygðaðist mín fyr-
ir að verða að játa það, að jeg
dvaldi í Ungverjalandi í sex
mánuði, en lærði aðeins þrjú
orð í ungversku. — Sennilega
hefði viðhorf mitt til íungu-
málalærdóms reynst allt ann-
að, ef jeg hefði haft latínukenn
ara, sem uppörfaði mig í stað
þess að gera mig hlægilegan.
„Það er blátt áfram glæp-
samlegt að gera börn hlægi-
leg“, sagði Dr. Alfred Adler í
hinni ágætu bók sinni „Skiln-
ingur á mannlegu eðli“. „Ahrif
auðmýkingarinnar vara í sál
barnsins og koma fram í venj-
um þess og athöfnum á full-
orðinsárunum".
Margir drengir hafa orðið
glæpamenn, ekki af því, að
þeir væru í raun og veru illa
innrættir, held.ur af því, að
þeir voru auðmýktir í skóla. •—-
Til þess að reyna að hefja sig
uf>p á öðrum sviðum, urðu þeir
verstu prakkaramir í skóla.i-
um. Síðar kom sniáþjófnaður,
bílþjófnaður, morð og að lok-
I um rafmagnsstóllinn.
j Fangavörður skýroi mjer frá
| því, að hann hefði sjeð láta
i lífið í rafmagnsstólnum menn,
i sem sennilega hefðu orðið vel-
i metnir og löghlýðnir borgarar
I þjóðfjelagsins, ef þeir hefðu
verið uppörfaóir og þeim hjálp
að til þess að finna til gagn-
j serni sinnar á einhverju nyt-
I sömu sviði þjóðlífsins; í stað
I , N
þess að vera gagnryndir og
hæddir.
Gerið ekki gys að hugmyrtdum
barnanna.
EKKI ÞARF barn opinber-
lega að hafa verið lítilsvirt til
þess að framtíð þess sje spilt.
Það er hægt að gera með því
einungis að hlæja að barnslég-
um áhugamálum þess. — Árið
1902 var t. d. 10 ára gamall
drengur .í Ohio í Bandaríkj-
unum, sem skrifaði ritgerð, þar
sem hann rjeðist á skoðanir
sjerfræðinga á því, hvers vegna
sumir fílar hefou þrjár tær en
aðrir fimm. Þegar móðir hans
las ritgerðina, langaði hana til
að hlæja, en hún gerði það
ekki. Hún reyndi að setja sig
inn í barnalegar hugmyndir
hans og hjálpa honum til þess
að vinna að þeim.
„Ef þú hefðir hlegið að mjer
þá, mamma“,_ sagði drengur
þessi 3S árum síðar, „þá hugsa
jeg, að þú hefðir gert út af við
alla löngun hjá mjer til rann-
sókna". Nú er drengur þessi
einn mesti vísindamaður, sem
nokkru sinni hefir uppi verið
í heiminum. Nafn hans er Art-
hur Compton. I bókinni „Who
is who“ (hver er maðurinn), er
eytt um það bil þriðjung blaö-
siðu með smáu letri til þess að
skýra frá merkum afrekum
hans. Hann hefir hlotið lær-
dómsnafnbætur frá fjórtán há-
skólum.
Háskólinn i Chicago varði
650,000 króna til þess að búa
út efnarannsóknastoíu, þar sem
hann gæti haldið áfram rann-
sóknum sínum á geimgeislum
(cosmic rays). Árið 1927 hlaut
hann Nobels verðlaunin, og cr
það mesti heiður, sem nokkrum
vísindamanni getur hlotnast.
Og samt lýsir hann því yfir
nú, að líf hans kynni að hafa
orðið á allt annan veg. ef móðir
hans hefði hlegið að barnsleg-
um hugmyndum hans um fíla
með þrjár tær.
Minstu þess, að óvarkár
hlátur eða eitt aucmýkjandi
orð getur breytt örlögum barns
ins þíns.
William heitinn Phelps, fræg
ur og vinsæll háskólakennari
við Yale-hháskóla, sagði mjer,
að eitt sinn hefði hann verið
talinn á það, gegn betri dóm-
greind, að gagnrýna harðlega
nokkrar smásögur, sem stúdent
arnir höfðu ritað í tímarit skól-
1 ans. „Verið ákveðinn. Það mun
Spaðalausa orustuflugvjelin
Fyrir skömmu var skýrt frá því í frjettum bandamanna, að verkfræðingar hefðu fundið
upp flugvjel,,'sem væri spaðalaus. Upphafsmaður þessarar nýju flugvjelategundar heitir
Frank Whittle og er flugliðsforingi í breska flughernum. — Myndin hjer að ol'an er teikn-
ing af spaðalausri flugvjel, bygð á ábyggilegum heimildum, en bandamenn hafa cmi ckki
birt ínyndir af þessari nýju fl ugvjelategund sinni.
verða þeim til góðs“, sagði rit-
stjórinn,
í næsta hefti tímarit.sins
gagnrýndi prófessorinn svo
sögu, sem vondjarfur og ó-
reyndur höfundur hafði ritað.
„Höfundur sögunnar kvartaði
ekki“, sagði prófessor Phelps,
„en einn \úna hans frúði mjer
fyrir jþví, að harðýðgisleg hrein
skilni mín hefði sært hann
djúpt. — Hann kvaðst aldrei
mundi skrifa framar. Árás min
hafði eyðilagt hjá honum alla
löngun og alla von og metnað.
Hann var tilfinninganærnur,
varð hart úti í lífinu og skorti
sjálfstraust. Nokkrum áruni
síðar skaut hann sig í örvænt-
ingu. Með sárri iðrun varS
mjer hugsað til þess, að það
eina, sem jeg hafði fyrir hann
gert á hinni stuftu æfi hans, var
að bæta við þjáningar hans. —■
Það var að vísu ekki ritsmíð
hans, sem hægt var að lofa en
jeg gæti þó að minsta kosti
hafa hrósað viðleitni hans.
Jeg hefi ofí verið að velta
því fyrir mjer, hvort ekki hefði
verið auðið að fá pilt þenna ti'l
þess að halda áfram tilraunim
sínum, ef jeg hefði reynt að
hvetja hann í stað þess að gera
lítið úr honum“.
Við bókmentanám mitt varð
jeg mjög undrandi, er jeg
komst að því, að jafnvel sniil-
ing^ar eins og Tennyson, Hardy
og Iíenry James tóku gagnrýni
ákaílega r.ærri sjer. Þeir meira
ao segja viðurkendu það, að ein
gagnrýnisummæli særðu þá
meir en þeir gleddust við tíu
lofsyrði.
Flest okkar eru stöðugt nið-
ursokkin i eigin hugsanir og
eigin þarfir, svo að þegar viCi
brjóíum okkur leið gegnum hin
,ar margbrotnu hugsanir flækj-
ur þjóðlifsins, veitum við oft
stærri sár en við hefðum gert,
þótti við hefðum rekið olnbog-
ann i auga einhvers“.
Betra er að vera særður líkam-
lega en andlega.
GENE TUNNEY er prófessor
Phelps sammála. Og Gene ætti
að hafa reynsluna. Árið 1925
barðist Gene við Ermino
Spalla. Spalla var Evrópumeist
ari í þungavigt, en þó var söng-
listin mesta hugðarefni hans.
Spalla æfði jafnvel bariton-
söngva eftir Verdi og Puccini,
þegar hann var að æfa sig und
ir kappleiki sína, og ljek hljóm
þlötur með Caruso og Titta
Ruffo. Nokkrum árum síðar
fjekk Spalla mikið lof, þegar
hann í Scalaóperunni í Milano
söng , Amanasro" úr „Aida“
eft.ir Verdi.
Þegar Gene baröist við
Spalla, bar hann ekki aðeins
sigur af hólmi, heldur batt
hann með öilu endi á frsma
Spalla á hnefaleikasviðinu. —
„Sennilega hefi jeg gefið Spalla
þau þyngstu högg, sem jeg hefi
nokkru sinni barið'f, sagði
Tunney. ..Þessi högg meiddu
Spalla mjög, en hann erfði það
ekki við mig. Við hjeldum á-
fram að vera góðir vinir, en ef
jeg hefði faríð niðrandi orðum
Pramh. á 8. síðu.