Morgunblaðið - 30.04.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudag'ur 30. apríl 1944
9bvantib(ð)>i
!l
| .a»
L§r
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, *
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Nýjar viðskiftah ömlur
EKKI VERÐUR annað með sanni sagt en að okkur
íslendingum hafi vel tekist með að sjá landinu fyrir nauð-
synjum þau 4!,4 ár, sem styrjöldin hefir staðið. Við höf-
um haft nóg að bíta og brenna og erum sennilega, hvað
þetta snertir, betur settir en fle'star aðrar þjóðir.
Hinu má heldur ekki gleyma, að íslendingar hafa lagt
sig mjög fram við framleiðslu matvæla fyrir þær þjóðir,
sem selt hafa nauðsynjar til landsins. Miðað við fólks-
fjölda er þessi skerfur íslendinga til sameiginlegrar bar-
áttu hinna frjálsu þjóða, sennilega meiri en nokkurrar
annarar þjóðar í veröldinni.
Viðskiftaþjóðir okkar hafa nú fyrirskipað all víðtækar
takmarkariir á innflutningi ýmsra nauðsynja til landsins
og sett nýjar reglur í sambandi við innflutninginn, sem
verða mjög erfiðar í framkvæmd. Frá þessu er nánar
greint í viðtali við dr. Odd Guðjónsson, sem birt er á
öðrum stað í blaðinu. Við vitum vel, að þessar ráðstaf-
anir eru ekki gerðar af illum hug til íslensku þjóðarinnar,
heldur er það styrjaldarástandið, sem þessu veldur.
Við íslendingar getum ekki heimtað af viðskiftaþjóðum
okkar, að þær láti okkur í tje vörur ótakmarkað, enda
aldrei verið fram á það farið. En um margar vörur er
það að segja, að innflutningur þeirra er óhjákvæmi-
legur, ef við eigum að geta haldið áfram að framleiða
matvæli fyrir viðskiftaþjóðir okkar. Má þar sem dæmi
nefna veiðdrfæri og ýmsar aðrar nauðsynjar tií út-
gerðarinnar. Sú takmörkun á innflutningi þessara vara,
sem átt hefir sjer stað að undanförnu, bitnar ekki ein-
göngu á íslendingum, heldur einnig á viðskiftaþjóðum
okkar, sem vafalaust hafa þörf fyrir þessi matvæli. Er
það áht íslendinga, að viðskiftaþjóðir okkar hafi ekki,
enn sem komið er, leyst þessi mál eins og skyldi.
★
Svo er það annað í sambandi við hina nýju skömtun
á innflutningi ýmsra nauðsynja frá Ameríku, sem nauð-
synlegt er að fá leiðrjettingu á.
Okkur hafa verið ákveðnir vissir kvótar varðandi inn-
flutning flestra vara. Þessir kvótar gilda yfirleitt fyrir
ákveðið tímabil, ársfjórðung eða missiri. Takist okkur
ekki að nota kvótana á tilsettum tíma, falla þeir (eða
sumir þeirra) úr gildi og við missum af vörunni.
Þetta er ekki sanngjarnt, eins og ástatt er með sigl-
ingar okkar. Við höfum lítinn vöruskipaflota og langa
leið að fara. Þetta fyrirkomulag hefir þegar orsakað það,
að við höfum mist af kaupum dýrmætra nauðsynja.
Getur það orðið mjög bagalegt, ef ekki fæst leiðrjett-
ing á þessu. Við vonum, að okkar ágæta viðskiftaþjóð
vestan hafs líti með skilningi á þetta atriði. Okkur gagn-
ar vitanlega ekki að fá loforð um vörukaup, ef fram-
kvæmdin er þannig, að við höfum enga möguleika á að
notfæra okkur þau boð.
★
Hið breytta viðhorf í utanríkisversluninni skapar
margskonar erfiðleika hjer heima og auknar kröfur til
Viðskiftaráðs. Mestir verða erfiðleikarnir í byrjun, með-
an verið er að hagræða starfinu í samræmi við hið
breytta skipulag.
En mestu varðar þó, að þjóðin sjálf taki með ró og
stillingu, hverju sem að höndum ber. Við höfum fram
að þessu getað gengið í búðirnar og keypt flest það,
sem beðið hefir verið um. Við höfum ekki þurft að hafa
skömtun á öðrum vörum en matvörum, kaffi og sykri.
Með því höfum við losnað við mikið vafstur.
Þótt minna verði af ýmsum vörum hjer eftir en hingað
til, þarf almenningur engu að kvíða. Hann fær nóg í sig
og á. En fólkið verður að sýna þegnskap, setja sjer þá
ófrávíkjanlegu reglu, að kaupa aldrei meira af nauð-
synjavöru en þörf krefúr, Ef fólkið fylgir þessari reglu,
þarf aldrpj .áð.kaila á stjórnarvöldin til ýmiskonar ráð-
stafana, sem aðrar þjóðir hafa orðið að grípa til, en við
íslendingar verið svo lánsamir að vera lausir við.
Lengstur blaða-
menskuferil! núlif-
andi fsiendinga
ÁRNI ÓLA, auglýsingastjór
Morgunblaðsins, er sennileg.
sá núlifandi íslendingur
er lengst hefir verið fastu.
starfsmaður við blaðaútgáfu.
Hann var ráðinn við ritstjórr
Morgunblaðins áður en blaðic
hóf göngu sína, í nóvembei
byrjun 1913; var þá fyrix
nokkru útskrifaður úr Verslun-
arskóla íslands. Síðan eru
liðin 30 ár og 6 mánuðir. En
hann hvarf frá blaðinu í nokk-
ur ár. Og telst honum svo til,
að hann hafi um þessar jnundir
starfað við Morgunblaðið í 25
ár samtals, við ritstjórnina í
nálega 18 ár, en síðustu árin
sem auglýsingastjóri. I millitíð-
inni, meðan hann var ekki
starfsmaður Morgunblaðsins,
var hann um skeið ritstjóri
Dagblaðsins.
Um langt skeið skrifaði Árni
meira af lesmáli Morgunblaðs-
ins en nokkur annar. Svo var
t. d. öll styrjaldarárin fyrri. En
á þeim árum ávann blaðið sjer
þeirrar hylli, sem fjölbreytt
frjettablað, er varð staðgóður
grundvöllur undir útgáfu þess.
Hann er, sem kunnugt er,
verkmaður með afbrigðum, yið
hvert það starf, er hann tekur
sjer fyrir hendur, málamaður
góður og ritfær í besta lagi.
Hann aflaði sjer snemma víð-
tækrar mentunar, sem hefir
komið honum að miklu gagni
í blaðamensku hans. En mest
hugðarefni hans eru saga þjóð-
arinnar og lýsing landsins.
Er Árni kom að ritstjórn
Morgunblaðsins í annað sinn,
var fyrir nokkru byrjuð útgáfa
Lesbókarinnar. í mörg ár var
penni hans drýgstur við útgáfu
hennar. Ritaði hann þar á ári
hverju fjölda greina, bæði
frumsamdar og þýddar, en
frumsömdu greinar hans voru
langflestar um þjóðleg efni, er
hann ýmist tók saman eftir
fornum heimildum safnanna,
ellegar reit af vörum manna.
En þegár hann átti þess kost
að hverfa frá daglegu annríki
ritstjórnarinnar og komast eitt-
hvað út í guðsgræna náttúruna,
brást það ekki, að hann hafði
í pokahorninu er heim kom góð
ar greinar um sitthvað er borið
hafði fyrir augu hans og eyru.
Þessa dagana er að koma út
greinasafn eftir hann, sem
flestar eru teknar úr Morgun-
blaðinu og þó einkum Lesbók-
inni. Hefir hann sjálfur búið
þær undir prentun og lagfært
að einhverju leyti í síðari1 út-
gáfunni.
í'ramh. á 8. síðu.
vv%M*‘vv%
uéar" w— . y
Hættulegt brask.
MEÐ SÍÐUSTU Ameríkuskip
um komu hingað til lands 6 smá-
lestir af amerísku smjöri. Því
mun vera fagnað almennt í
smjörvandræðunum. Það er full
yrt, að kílóið af þessu ameríska
smjöri kosti ekki nema 8 krónur
kílóið, hingað komið en útsölu-
verð þess í verslunum hjer í bæn
um er kr. 21.50. Ekki er þess
getið hvert ágóðinn rennur, en
víst er að hann fellur ekki þeim
í skaut, sem sjá um dreifinguna.
Sölulaunin voru ákveðin það
smánarleg, að kaupmenn og
kaupfjelagið sáu sjer ekki fært
að taka smjör til sölu.
Ekki hefir verið gefin út nein
-eglugerð um skömtun á smjör-
inu og mun því fara, sem svo oft
áður, að þeir, sem duglegastir
eru að útvega sjer smjör og hafa
bestar geymslur til að geyma
það, fá mest, en hinir lítið eða
skkert.
En það er braskið, sem hættu-
legast er í þessu smjörmáli. Það
er alkunna, að ófriðarþjóðirnar
hafa meira en nóg við sitt feit-
meti að gera og ekki síst smjör,
sem er stranglega skamtað. Það
er því af hreinni greiðasemi við
okkur íslendiga, að við skulum
fá keypt erlent smjör. En ætli
erlend yfirvöld, sem með þessi
mál fjalla, þyki ekki undarlegt,
að smjörið, sem þeir leyfa að
flutt sje til íslands, skuli vera
gert að braskvöru. Er ekki hætta
á, að erlendir menn kippi að sjer
hendinni og hugsi sem svo, að
óþarfi sje að senda íslendingum
smjör.til að braska með?
★
Strætisvgnar.
STRÆTISVAGNARNIR hjer í
Reykjavík eru orðnir svo veiga-
mikill þáttur í bæjarlífinu, að
þeir verða taldir til nauðsynja.
Þetta er eðlilegt. Bærinn er bygð
ur á svo stóru svæði, að hjá mörg
um mönnum eru margir kíló-
metrar milli vinnustaðs og heim
ilis. Flestir þessara manna reiða
sig á ferðir strætisvagnanna og
það hefir yfirleitt gefist vel.
Það yrði heldur en ekki vand-
ræði, ef ferðir strætisvagnanna
yrðu stöðvaðar allt í einu. Hundr
uð manna myndú ekki komast
í vinnu sína í tæka tíð, börnin
kæmust ekki í skólana o. s. frv.
Strætisvagnarnir , eru yfirleitt
vel' reknir. Þeir eru oftast nær
stundvísir, enda er það nauðsyn-
legt. En þeir eru yfirfullir svo að
segja í hverri einustu ferð og sýn.
ir það best þörfina fyrir ferðirn-
ar.
Menn eru smátt og smátt. að
komast upp á að ferðast með
strætisvögnunum. — Það vildi
brenna við hjer á fyrstu árunum
eftir að srætisvagnarnir hófu
ferðir sínar, að menn tóku þetta
sem einkavagna. Kölluðu á bif-
reiðastjóra að nema staðar, þó
ekki væri á ákveðnum stöðvun-
arstað, gættu þess ekki að hafa
smápeninga við hendina, en
töfðu bifreiðarstjórana með því
að láta þá skifta seðlum, og
fleira og fleira.
-ir
Farþegar strætis-
vagnanna.
ÞÓ ENN KOMI fyrir einstök
atvik, sem sýna að farþegar
! strætisvagnanna hafa ekki allir
j skilið, að strætisvagnar eru al-
I mennings vagnar en ekki einka-
bílar, þá má segja að farþiegar
„kunni“ nú orðið áð ferðást iniéð
strætisvögnum.
* Einu hefi jég þó tekið1 pftir,
sem mætti lagfæra og það er, að
iarþegar færi sig aftur í vögnun
um þegar fullt er. Mönnum hætt
ir við að koma inn úr dyrúnum .
að framan og standa eins ná-
lægt þeim og þeir geta. Þegar
svo kemur að næsta stöðvunar-
stað ætla menn að þyrpast út um
framdyrnar, en það veldur trufl-
un vegna nýrra farþega, sem
eru að koma inn í vagninn. Það
er ætlast til, að fárþegar fari út
um afturhurðina, enda auglýst
greinilega í öllum vögnum.
Það er því góð regla, að far-
þegar strætisvagnanna flytji .sig
strax eins aftarlega í vagninn og
frekast er unt.
4r
Hörfað samkvæmt
áætlun.
EN ÞAÐ ER EKKI aðeins hjer
í Reykjavík, sem strætisvagnafar
þegum* hættir við að halda sig
fremst í vögnunum, til óþæg-
inda fyrir sjálfa sig og vagn-
stjóra. Það sannar eftirfarandi
saga frá Osló:
Strætisvagnastjórar frá Osló
áttu í sífeldu stríði að fá farþeg-
ana til að flytja sig aftur í vagn
ana og þeir voru vanir að kalla
við, þegar orðið var yfirfullt
frammi í vagninum: „Gjörið svo
vel að færa ykkur aftur“.
Nú. hafa þeir breytt til ný-
lega, og kalla eftirfarandi upp-
hrópun til farþeganna, einkum
þó ef þýskur hermaður skyldi
vera meðal farþega:
„Gjörið svo vel að hörfa aftar
samkvæmt áætlun".
Þetta hefir hrifið betur en
nokkuð annað, sem vagnstjórar
hafa hingað til reynt.
★
Stóru bílarnir af
aðalgötunum.
VEGFARENDUR hjer í bæn-
um hafa töluverðar áhyggjur
af hinni miklu umferð á götum
bæjarins. Það er því ekki óeðli-
legt þó menn hugsi um hvernig
hægt sje að gera umferðina auð-
veldari og hættuminni. Allir
kannast við umferðarhnútana
við götuhorn bæjarins, einkum
um hádegið. Stundum komast
menn ekki leiðar sinnar í 2—3
mínútur vegna ]iess að umferðin
er komin í öngþveiti.
Oft stafa þessir umferðahnút- •
ar af því, að gríðarstórir vörubil '
ar teppa alla umferð. Væri ekki
hægt að heina þessum stóru :
vörubílum inn á aðrar götur, en
aðalgötur bæjarins, þó ekki væri
t. d. nema um hádegið og um 6
leytið á kvoldin þegar .umferðin
er mest í miðbænum.
Bandaríkjaherinn gerði þetta i
fyrra. Hinum stóru amerísku
vörubílum er bannað, að fara
um helstu umferðagötur inni í
bænum,. Þeir verða'að fara pft-
ir. Hringbrautinni og Skúlagöt-
unni, Þeir komast leiðar sinnar '
fyrir því.
Sambandsþing S.Í.B.
S. verður 6. maí
. 4. SAMBANÐSÞING Sam-
hands ísl. berklasjúklinga
hefst.6. maí n. k. Verðu;' þing
ið haldið að Vífilsstöðum og
stendúr 6. og 7. maí.
30 til 40 íulltrúar frú hin-
uin ýmsu sariibönduva sa m-
bandsins munu sitja þingið.
Ifelstu mál, er þingið fjall-
af um vérður Vinnuhaimilis-
málið, en auk hiii verijvlegri
þingstörf', m. a. kosriíng sti.un
ar sambandsins.