Morgunblaðið - 30.04.1944, Blaðsíða 7

.Sunnudagur 30. apríl 1944
MOEGUNBLAÐIf)

Tígulkóngarnir.
FRAMSOKNARMÖNNUM
verður skrafdrjúgt um hið ný-
afstaðna flokksþing sitt. Rit-
stjórn Tímans heldur því fram,
ao vikurnar fyrir þíngið hafi
andstæðingar Framsóknar-
manna ekki talað um annað
meira, en þetta þing. En þetta
er vægast sagt, mjög orðum
aukið.
Margur heldur mig sig, seg-
ir máltækið. Af þessari skyn-
villu ritstjórans verður ráðið,
hve spenningur FVamsóknar-
manna hefir verið mikill fyr-
ir þingið um það, hvort flokk-
urinn klofnaði, eða mönnum
lukkaðist að halda honum sam-
an. Það voru tveír tigulkóngar
komnir i spilið. Og þá getur
altaf verið á ýmsu von.
Gamla fólkið vildi helst losna
við ,,aukakonginn“ af höndum
sjer. En hann rjeði því sjálfur,
hvort hann hyrfi eða ekki. Og
eins fór hjer. Hann er enn
meoal trompanna í Framsókn-
arvistinni, og fer hvergi, hvað
sem hann er hundsaður og
skammaður, bæði í bak og fyr-
ir, þó Framsóknarmenn „meti
hann að verðleikum" eins og
Þórarinn kemst að orði í blaði
sínu. En „matið“ á stofnanda
flokksins er það hjá flokks-
stjórninni, að hann er ekki þess
verðugur að fá að skrifa staf í
aðalmálgagn flokksins, Tím-
ann, sem verið hefir persónu-
legt málgagn hans í aldarfjórð-
ung.
Það er ekki furða, þó Fram-
sóknarmenn hrósi happi eftir
þing sitt og dáist að því, hve
,,viðloðunin“ er sterk hjá gamla
rnanninum.
Er nokkuð hinum megin.
FRAMSÓKNARMENN nefna
því nær aldrei flokk sinn,
hyorki í raéðu nje riti, nema
koma því „spakmæli“ að, að
þetta sje „miðflokkur“ í stjórn-
málum landsins. — Þeir raða
landsfólkinu í hugamnn, sitt til
hvorrar handar við sig, eftir
því, sem þeim sýnist, til þess
að „taka sig sem best út“, á
þeirri augnabliksmynd af þjóð-
inni, sem er ekki annað en hug
arfóstur þeirra.
En vegna þess, að þeir þykj-
ast vera hinn dásamlega lipri
,.mið“-flokkur, þykir þeim
sjálfsagt, að geta samið jafnt
við alla flokka I landinu, eða
„hvem þann stjómmálaflokk
eða fulltrúa, sem er löglega kos
inn“.
Framsóknarsnekkjan huldi
sig reykskýi, eins og fyrri dag-
inn, til þess að ekki yrði sjeð
hvert hún stefndi.
En reykskýið var ekki nægi-
lega öflugt. — Siglutoppurinn
stóð upp úr. Og þar sást í fán-
ann. Á hann er þetta letrað.
Landinu sje skift í einmenn-
ingskjördæmi! Allir þingmenn
kjördæma kosnir. Burt með
uppbótarþingmennina’ Niður
með þá lýðræðishugsjón, að
þingið sje sem rjettust mynd
af þjóðarviljanum!
Með þetta merki hæðt við
hún siglir flokkurinn, sem kall
ar sig „miðflokk“ út í farvötn
framtíðarinnar. En mönnum
verður á að spyrja: — Hverjir
skyldu þeir þjóðfulltrúar vera,
/og hverjir kjósendur, er skipa
sjer greinilegar undir merki aft
urhalds en þeir, sem þessa sam
þykt gera?
REYKJAVIKURBRJEF
29. apríl
Hverjir, aðrir en heittrúuð-
ustu Framsóknarmenn vilja
gefa hinu íslenska lýðveldi þá
morgungjöf, að þjóðin snúi
baki við því, að þingið sje sem
rjettust mynd af þjóðarviljan-
um. Þegar menn svipast eftir,
hverjir það kunni að vera, sem
sjeu handan við slíkt afturhald,
er éðlilegt að menn spyrji: -—
,,Er nokkuð hinum megin“.
Skorturinn.
KOMMÚNISTAR hafa tekið
sjer fyrir hendur, að því er þeir
segja, að „útrýma skortinum“.
Vandfundið göfugra verkefni.
En menn kunna að vera mis-
munandi trúaðir á, hvort þeim
tekst þetta, með þeim aðferð-
um, sem þeir enn hafa bent á.
Þeir benda á fiskimiðin. Þau
eru vitaskuld auðug, þó ekki
sjeu þau óbrigðul, eins og met-
aflinn sýnir best, þegar erlend-
ar þjóðir hafa horfið af miðun-
um í nokkur ár. Er skipunum
fjölgar aftur, þá minkar aflinn.
,,Þjóðviljinn“ segir, að við
þurfum í framtíðinni að „haga
framleiðslustarfi voru innan-
lands þannig, að einhver von
sje til þess, að vjer getum full-
nægt kröfum meginlandsmark-
aðanns". Og enn fremur segir
sama blað: „Við þurfum að
geta veitt mikinn fisk, og selt
alt, sem við framleiðum“.
En til þess, að þetta megi
takast, segir Þjóðviljinn, þurfa
„önnur lönd að auka kaupgetu
sina (t. d. látið fólk, sem ann-
ars skortir mat, sakir kaupgetu
leysis, geta keypt fiskinn okk-
ar —) til þess að geta keypt
vaxandi framleiðslu vora“.
Þetta er allur vandinn í aug-
um kommúnista. En þeir menn
sem treysta því ekki, að aðrar
þjóðir sjeu svo hugulsamar við
okkur, að auka kaupgetu sína
„eiga eftir að læra að hugsa
sjer heiminn, sem eina heild“,
segir Þjóðviljinn.
Það kann að vera, að kom-
múnistar telji það tregðu í hugs
un, að við íslendingár sjeum
ekki alment farnir að hugsa
okkur heiminn sem eina heild.
En einkenniíegir eru þeir menn
sem sjá ekki nokkra brotalöm
á þeirri heild; enn sem komið
er.
Og mikil má vera ofsatrú
Þjóðviljamanna á kyngi hins
skrifaða orðs, ef þeir halda að
við getum sniðið verðlag á
vinnu og framleiðsluvöru okk-
ar eftir þvi, að viðskiftaþjóðir
okkar geri okkur þann greiða,
i endalok hinnar ægilegustu
heimsstyrjaldar. að auka kaup-
getu fólks síns, á rústum
hrundra borga, upp í sama há-
mark og hún er hjer á landi í
dag. Ekki síst þegar högum
okkar er svo háttað, að varan,
sem við höfum að selja, er að
miklu leyti tekin fyrir utan
landhelgi okkar.
— Kjarni málsins er þetta:*—
Við þurfum að geta fullnægt
kröfum viðskiftaþjóðanna,
bæði með verð og vörugæði.
#
Annars er hætt við að við verð-
um utan “gátta í þeifri allsherj-
ar þj.óðasamvinnu, sem ýmsir
menn láta sig dreyma um. —
Nema við verðum þar sem nið-
ursetningar og hreppsómagar.
Þetta er raunveruleikinn sá
sannleikur, sem enginn fær
dulið, og jafnvel kommúnistar
verða að skilja, þó það takist
kannske ekki að opna þeirra
sálarsýn fj*r en ^bölvaðar stað-
reyndirnar" koma íil sögunnar.
Scndiherraskifti.
NÝLEGA bjrti Vísir fregn
um það, að núverandi sendi-
herra Bandaríkjanna væri á
förum hjeðan. Er frjett þessi
höfð eftir ameríska blaðinu
„Washington Post".
Mr. Leland B. Morris hefir
verið sendiherra Bandaríkj-
anna hjer á landi síðan í októ-
ber 1942. Hann verður nú „am-
bassadör“ Bandaríkjanna í Te-
heran. En hinn tilvonandi sendi
herra, sem á að vera hjer, heit-
ir Louis Goethe Dreyfus, er nú
í Teheran.
Mr. Leland B. Morris sendi-
herra hefir, sem fyrirrennai'i
hans, Mr. Mc Veagh, aflað sjer
mikilla vinsælda hjer á landi,
er sjerstkur ágætismaður, geð-
þekkur í öllum viðskiftum og
Islendingum velviljaður í alla
st.aði.
Þó eigi verði di'egið í efa, að
hinn tilvonandi sendiherra
Bandarikjanna hjer, reynist
sem fyrirrennarar hans, mun
Mrs. Morris verða saknað er
hann fer hjeðan, af öllum þeim,
er hafa haft tækifæri til að
kynnast honum.
Fyrirmynd
Þjóðverjanna.
Þ. 29. ágúst 1943 var skyndi-
lega úti um þann draum Þjóð-
verja að Danmörk yrði fyrir-
myndar-verndarríki þeirra,
eins og þeir orðuðu það. í Dan-
mörku ætluðu þeir að sýna,
hve göfuglyndir þeir gætu ver-
ið við hernumdar þjóðir, er
sýndu þeim eigi opinberan mót
þróa, sem nokkuð kvæði að. Að
vísu voru þeir aldrei vel ánægð
ir með Dani, skildu þá ekki,
fannst þeir vera undarlegt
fólk, að þeir skyldu ekki geta
aðhylst anda og sál nasismans.
Danir reyndu að lifa sínu
lifi sem mest fyrir sig, skifta
sjer sem minst af innrásarhern
um, að mögulegt var, vernda
menning sína, norrænan anda,
andlegt frelsi sitt, þó þjóðin
væri í fjötrum hernáms. Hinn
andinn festi þar ekki rætur.
Að því rak, að danskir föð-
urlandsvinir og heitustu and-
stæðingar nasismans treystu
sjer ekki lengur að vera ao-
gerðalitlir áhorfendur. Þeir
hófust handa. Síðan hafa átök-
in harðnað miíli nasista og
Dana, og aldrei verið magn-
aðri en síðustu viku.
Um þessi miklu átök milli
,.herraþjóðarinnar“ þýsku og
danskrar alþ.vðu talar Kiile-
rich ritstjóri í Tjarnarbíó kl.
1 í dag, sunnudag.
Merkilegur þáttur.
Einn merkilegasti þátturinn
í barattu hernaðarþjóðanna um
skipastólinn og samgöngur á
sjó fór fram vorið 1940, er Þjóð
verjar reyndu, með öllum sín-
um upphugsanlegu áróðursráð-
um að fleka norskar skipshafn-
um heim til Noregs eða til hlut
lausra hafna, eftir að Þjóðverj-
ar höfðu hernumið landið.
Með aðstoð Breta komu Norð
menn boðum til allra norskra
skipa, hvarvetna um höf og
hafnir, þar sem sú eindregna
ósk var borin fram, að allir
norskir farmenn, sem sigldu
um höfin, skyldu ganga Banda-
mönnum á hönd, og taka upp
baráttuna gegn einræðinu og
kúgurum Noregs.
Undantekningerlaust hvert
einasta skip, er var frjálst í
tekið í almenn syeitastörf hjá
bændum á kvöldin, þegar vega
vinnu var lokið.
Verkamenn fóru fram á það
við Alþýðusambandið, að kvöð
inni um 16 tíma hvild yrði af
þeim Ijett. Við það var ekki
komandi. 48 klukkustundir
skyldu þeir vinna á virkum dög
um vikunnar, 8 á dag.
í ár getur Alþýðusambar.dið
ekki lengur daufheyrst við kröf
unum frá verkamönnum. Og þá
er blaðinu snúið við. Verka-
menn, sem vinna að vegagérð
nálægt heimilum sínum, eiga
að vinna 5 daga vikunner við
vegagerð, samtals 48 stundir á
viku, eða nál. 10 klst. á dag.
förum, fór rjetta leið. Otrauðir; 0g hafa frí á laugardögum.
hafa norskir farmenn barist við j Annars á engin vegavinna að
hlið bandamanna og Ijöldi, fara frarn, segir Alþýðusam-
þeirra fórnað lífi sínu. En í bandið. En stjórn vegavinnunn
London settu Norðmenn upp! ar vil! að öllum vegagerðar-
siglingamiðstöð sína, er starfað mönnum sje gert jaínt undir
hefir stvrjaldarárin og er sú
stærsta í heimi.
Gerð hefir verið kvikmynd
um þenna merkilega þátt í
sögu Norðmanna. Er hún sýnd
í Tjarnarbíó þessa daga. ,
íslendingar erlendis.
NÝLEGA barst blaðinu bijef
frá dr. Áskeli Löve náttúru-
fræðingi, en hann er búsettur
í Lundi í Svíþjóð, og hefir lokið
þar námi í jurta'kynbótum og
tekið doktorspróf, sem kunn-
ugt e;.
Áskell hafði heyrt, að von
væri á því, að skip kynni að
fara milli Svíþjóðar og Islands
á þessu ári. En sú fregn mun
vera alveg á misskilningi bygð.
En eftir þvi sem hann segir,
hafa fregnir um þetta kveikt
nýjar vonir íslendinga erlendis
um að þeir kynnu að geta kom
ist heim á þessu ári, hvað sem
styrjöldinni liði.
Áskell bendir rjettilega á, að
mjög er það bagalegt, hve
margir íslenskir lærdómsmenn
eru teptir á meginlandi Evrópu,
og fá ekki neytt krafta sinna
við nauðsynjastörf hjer heima.
Og þjóðin fær enga uppskeru
af lærdómi þeirra.
En eftir því sem útlitið er nú,
er ekki hægt að sjá, ao nokkuð
\'erði úr þessu greitt, svo um
munar, fyrri en styrjöldmni er
lokið og sarrTöngur færast aít-
ur í eðiilegt horf.
Er þetta það, sem
koma skal?
VERKFALL er yfirvofandi í
vegavinnunni. Það er ólíkt öll-
um öðrum verkföHum, sem hjer
hafa þekst enn, ef athuguð er
forsaga þess.
Ákveðinn var 8 stunda vinnu
dagur í fyrra, fyrir þá, sem
vinna í vegavinnu. Alþýðu-
sambandið krafðist þess, og
taldi það sjer mikinn sigur.
Mikill fjöldi þeirra manna,
sem vinna að vegagero, eru
óvanir því að halda að sjer
höndum eða söfa 16 klukkust.
sólarhringsins, meðan sólar-
gangur er lengstur. Þeir hugsa
til sumarsins, sem bjargræðis-
tíma ársins. Og margir þurfa
á því að halda, ekki síst þeir,
sem i sveitum búa.
Á fyrsta sumri bar á því, að
verkamenn voru tregir til að
vinna við fjallvegi upp á bess-
ar spýtur, fjarri sveitabýíum.
Þvi þeir kunnu ekki' Við 16
höfði, og allir fái þeir náðar-
samlegast leyfi frá Alþýðusam
bandinu að vinna fyrir sjer i
10 klukkustundir á dag, þann
tíma árs; sem þeir kalla bjarg-
ræðistima sinn.
Hvíldarhe imill i.
Verkamannafjelagið Dags-
brún hefir keypt 30 hektara
lands ausiur í Biskupstungum,
í þeim tilgangi, að koma þar
upp sumarheimili fyrir fjelags-
menn sina. Þetta er góð hug-
mynd, sem vaíalaust á fram-
tíð fyrir sjer, ef vel tekst uirv
alt fyrirkomulag og aðbúnað.
Úr því vrkamenn fá sitt sum-
arfrí á anrsað borð, og að þvi
eru þeir vel komnir, sem mikið
leggja á sig lengstan tíma árs-
ins, þá er rjett að fjelagssam-
tök þeirra beiti sjer fyrir þvi,
að frídagarnir notist þeim sem
best.
Osamræmi. Eða hvað?
Á öðrum stað var minst hjer
á frjeítina i Vísi á dögunum,
um væntanleg sendiherraskifti
Bandaríkjamanna.
En meðal annara orða: Var
það ekki utanríkismálaráð-
herrann i stóra herbrginu sem
viðhafði ýmiskonar belging um
síðustu áramót, út af bví, að
ský*rt var frá því hjer í blað-
inu, ao Pjetur Benediktsson
yrði sendiherra íslands i
Moskva. Ljet þessi ráðherra
orð falla um það, að frjetta-
flutningur um fyrirhugaðar
sendiherraskipanir væri aít' að
því 1‘andráð.
Það lítur út fyrir, að vestur
í AVashington sje ekki litið a
þetta sörau augurn, úr því „Was
hington PoSt“ birti fregnina um
hin væntanlegu sendiherra-
skifti, áður en þau voru komin
í kring. Og svo er að sjá, sem
málgagn utanríkisináláráðherr-
ans hjer i bæ aðhyllist sömu
aðferð og þeír í Washington.
Eða eru þessi skifti kor.iin i
kring og utanríkismálaráðherr
ann hefir ‘ haldið þeim leynd-
um? Eða er það svo, að á hann
sannast, að hann hefði gott af
því að príla stöku sinnum niður
af hástól -sinnar ímynduðu al-
visku, til þess að „fara í Lón
og læra betur“, eins og karlinn
sagði.
Eyrbekkingafjelagið . , heláur
Skerniifúiid í Alþýðúhúsinú n. k.
tíma aðgerðaleysið. En ef þeir j rhíðvikudag. f Fjelagsmenn er i
ir til þessað sigla skipum sin- voru nálægt býlum, gátu þeir. beðiiir .sð fcafa theð sjer spil.