Morgunblaðið - 09.05.1944, Blaðsíða 7

>riðjudagur 9. maá 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
Ósigur samyrkjustefnunnar í Bandaríkjunum
I NORÐUR-KAROLINU eins
og í öllum öðrum ríkjum
Bandaríkjanna voru bændur,
'sern höfðu orðið óþægilega fyr-
ir barðinu á kreppunni. Ef til
vill vantaði bóndann múlasna,
áhöld, sáðkorn, skepnufóður,
áburð og dálítið af peningum.
Samals var þetta um 350 doll-
arar. Hjálparstofnunin lánaði
honum fje. Eftir nokkur ár var
hann búinn að koma undir sig
fótunum á ný og var orðinn
sjálfbjarga og óháður amerísk-
ur bóndi.
Þessi óbrotna saga er merki-
leg vegna þess, að hjálparstofn-
un landbúanðarins gerði þetta
sama fyrir eina miljóna bænda.
En sagan er eigi síður merki-
ieg af þeim sökum, að hjálpar-
stofnunin hafði aðrar hugmynd
ir á prjónunum varðandi bænd
ur landsins. ■— Hjálparnefndin
hjelt sig geta skapað nýtt bú-
skaparlag í Bandarikjunum
með samyrkjusniði, þar sem
bændurnir ynnu á búgörðum,
sem ríkið ætti eða hefði eftirlit
með. Nefndin gerði 197 tilraun-
ir í þess átt.
’ Samtímis því, að hjálpar-
sofnunin náði prýðilegum ár-
angri í þeirri viðleitni sinn að
hjálpa bændunum að koma aft-
ur undir sig fótum sem sjálf-
stæðum bændum, þá fekk sam-
yrkjuhugmyndin hina hörmu-
legustu útreið. Við skulum lít-
illega virða fyrir okkur nánar
þessar tvær tilraunir.
Fyrri aðferðin var mjög ó-
brotin. Erindreki stofnunar-
innar ræddi við bóndan um
vandamál hans og fullvissaði
sig um það^ hvað hann skorti.
Ríkisstjórnin veitti honum síð-
an lán og sjerfræðilegar ráð-
leggingar um bestu korntegund
ir og markaði.
í júnímánuði 1943 hafði
hjálparstofnunin aðstoðað 950
þúsund bændur á þenna hátt
og hafði lánað þeim 778,522.000
dollara. — Af þessari upphæð
voru 404.327,000 dollarar falln-
ir í gjalddaga og 3>77.133,000
dollarar — eða 93% — höfðu
venð endurgreiddir.
Sjálfseignarbændurnír stóðu
næstum allir í skilum.
NÆSTUM 400.000 fjölskyld-
ur, sem þannig hefir verið
hjálpað, hafa að fullu greitt
skuldir sínar. Er þetta næst-
um ótrúlegt, þegar þess er gætt
að fjölskyldur þessar voru áð-
ur orðnar uppgefnar og magn-
þrota í baráttunni við erfiðleik-
ana. Bændurnir hafa ennfrem-
ur þrefaldað matarframleiðslu
sína til eigin þarfa. Venjuleg
fjölskylda hefir aukið mjólkur-
notkun sína úr 445 lítrum í
2092 lítra á ári. Eru állar líkur
til þess, að rikisstjómm rrfuni
fá endurgreidd að minsta kosti
85 af hundraði allrar lánsupp-
hæðarinnar.
Kostnaðurinn við þetta stór-
kostlega hjálparstarf hefir ver-
ið um það bil 75 dollarar ái>
lega fyrir hverja fjölskyldu. —
Þessa tilraun hafa líka bæði
þjóð og þing fallist á.
En nú skulum við taka til-
* raunina lítillega til athugun-
ar. Við skulum til dæmis virða
fyrir okkur eftirfrandi atriði,
sem er lýsing á einni hinna 197
Eftir Harolrf D. Cooley
Kommúnistar og fylgifiskar þeirra hafa talið höf-
uðnauðsyn að svifta bændur eignarjetti yfir jörðum
sínum óg gera þá alla að ósjálfstæðum leiguliðum
ríkisins. í eftirfarandi grein er skýrt frá því, hvernig
blessun samyrkju- og Ieiguliðabúskaparins reynd-
ist í Bandaríkjunum.Höfundur greinarinnar er þing-
maður og er fróður mjög um landbúnað, enda hef-
ir hann um næstum eins árs skeið setið í þingnefnd,
er hefir haft til alhugunar aðgerðir hjáíparstofn-
unar fandbúnaðarins þar í landi.
tilrauna til þess að innleiða sam búrekstri sínum. í samræmi við
yrkjuskap í Bandaríkjunum. j þetta voru bændurnir látnir
Árið 1933 keypti ríkisstjórn- mvnda annað fjelag. Var það
in landsvæði í Penderhjerað- kallað Penderlea iðnaðarfjelag-
inu í Norður-Karólínu. Landi ið. Hver fjelagi átti eins dollars
þessu var skipt niður í 105 bú- 1 hlut í fjelaginu. Fjelag þetta.
garða með ibúðarhúsum og úti-
húsum og gefið nafnið Pender-
lea. Þarna var skólahús, kenn-
arabústaður, fundahús, ráðhús
og aðrar byggingar. Fjelag var
stofnað. Setti það á fót verslun,
olíustöð og undirbjó jarðveg-
inn fyrir matvælaframleiðslu 1 loftræstingu
I
með rjett rúmlega 100 dollara
hlutaíje, sem um það bil eitt
hundrað’ eignalausir bændur
áttu, fjekk svo að láni hjá hjálp
arstofnuninni 800.000 dollara.
— Reisti það síðan fullkomna
sokkaverksmiðju með nýtísku
og fögrum gras-
og búpeningsuppeldi. Alls voru j flötum umhverfis.
lagðir fram 2.277.000 dollarar Bændurnir áttu að vinna í
í þetta fyrirtæki.
í Penderlea var öllu stjórnað
af erindrekum stjórnarinnar.
Það var bæði hafí eftirlit með
búskapnum og heimilunum. —
Við stjórn þessa 105 bænda
samfjelags, þurfti eftirfarandi
starfslið: Samyrkjubústjórann,
er hafði 4.400 dollara laun á
ári, búfræðing með 2.900 doll-
ara launum, ritara með 2.000
dollara launum, eftirlitsmann
með heimilunum með 1,920
doliara launum, hraðritara með
1.3?0 dpllara launum, tvo vjel-
ritara með 1.380 dollara laun-
um hvom og dyravörð með 900
dollara launum. Launagreiðsl-
ur samtals 16,320 dollarar. Ár-
legur kostnaður við eftirlit með
105 fátækum fjölskyldum var
því um það bil 155 dollarar fyr
ir hverja fjölskyldu.
Samyrkjubændur gátu
ekki borgað.
AUÐVITAÐ gátu bændurnir
ekki endurgreitt þe’ssa upphæð.
Þeir reyndust ekki einu sinni
færir um að sjá fyrir sjálfum
sjer. Hjálparstofnunin varð þvi
að lána þeim 309.519 dollara og
þar að auki veita þeirn 30.426
dollara beinan styrk. Ríkis-
stjórnin lágði fram þetta fje
og varð að sjálfsögðu að fá það
að láni. Þingnefnd áætlaði, að
sanngjarnir vextir af fje því,
sem lagt var í fyrirtækið og
lánað bændunum, hefðu verið
409.874 dollarar. Ef allar þess-
ar upphæðir eru samanlagðar,
mun útkoman verða næstum 30
þúsund dollarar á hverja af
hinum 105 fjölskyldum, sem
bygðu þetta samyrkjubú.
Árið 1938 — eftir fimm ára
rekstur — hafði tilraunin í
Penderlea augsýnilega gersam-
lega farið út um þúfur. En sag-
an er ekki enn á enda. Næsta
hugmyndin var að tengja verk
smiðju og bú og hjálpa þannig
bændunum til þess að verða
sjálfstæðir með því að gefa
þeim kost á að vinna fyrir laun
um í verksmiðjunni jafnhliða
við því. — Stór hænsnabú í
þriggja hæða byggingu, með
glergluggum og nýtískuþæg-
indum fór i hundana. — Sam-
vinnumjólkurbú var sett á lagg
irnar. eú brátt hætt við rekstur
þess. Viðtækjaverksmiðja var
sett á stofn, en sú iðja leystist
einnig upp. Skipuleggjendurnir
voru ekki eins snjallir fjár-
málamenn.
Þetta æfintýri kostaði of-
fjár. — Engum var í rauninni
komið aftur á rjettan kjöl, og
enginn bóndi stóð nær þvi tak-
marki að eignast eigið heimili.
Margt heíír verið um þessa tilr
raun ritað, svo að margir hafa
álitið þetta einstaka flónsku
manna, sem þó hafi viljað vel.
En við skulurn hafa það i huga,
að þetta var ekki nein einstök
tilraun heldur voru tilraunir
þessar samtals 197 og með
mörgu móti.
Wendell Willkie lýsir í bók
sinni ,,Einn heimur“ rússnesk-
! um búgarði, sem hann heim-
I sótti. Hann sá 8000 hektara
! landsvæði, þar sem bjuggu 55
| fjölskyldur. Ríkisstjórnin átti
verksmiðjunni fyrir kaupi og
sem hluthafar áttu þeir svo að ; búgarðinn- Hver fjölskylda átti
fá sinn skerf af ágóðanum af
rekstri verksmiðjunnar. Fyrir-
tæki þeta misheppnaðist alger-
lega. í desember 1942 var rekst
urskostnaðurinn orðinn 153.891
dollar, en tekjurnar námu ekki
nema 140.035 dollurum. Rekst-
urshalíi var því 14.856 dollarar.
Fimm þéssara ríkissamyrkju
búa settu á stofn sokkaverk-
smiðjur. Skyline i Alabama
virðist hafa sett met í Ijelegum
rekstri. — Reksturskostnaður
verksmiðjunnar þar var
139.344 dollarar, — þar með
eru ekki taldir vextir af stofn-
fje eða afskriftir — en tekjurn-
ar námu aðeins 26.816 dollur-
um.
Aðrar tilraunir voru gerðar
til þess að „gefa s.aman“ verk-
smiðju og bú — t. d. í Arthur-
dale í Vestur-Virginíu. Þetta
fyrirtæki var afkvæmi dr. Rex
fox'd Tugwell. sem eitt sinn var
forstjóri hjálparstofnunar land-
búnaðarins en nú landssjóri i
Puerto Rico. Dr. Tugwell hafði
að því er virðist þá skoðun. að
það væri böl fyrir bændurna
að eiga sjálfir jarðir sínar og
vinna fyrir sig sjálfa. — Að
minsta kosti var Ai'thurdale
fyrsta fagra fyrirmynd hins
skipulagða lífernis. Sjernver
landnemanna átti að íá nýtt,
áður tilbúið heimili. ^xsamt
tveimur eða fjórum dagsláttum
lands. — Samyrkjufyrirætlun
þessi gerði nauðsynlegt að
koma á fót skóla með sex bygg-
ingum, leikfimishúsi, bóka-
safni, vefstofu, smiðju, þremur
múrsteina- og stálverksmiðju-
byggingum, samvinnuverslun,
skyrtuverksmiðju, húsgagna-
verksiniðju, rafmasfnshi'einsi-
tækjaverksmiðju, stjórnarbvgg
ingu og fallegu samkomuhúsi.
Oll fyrirætlunin fór út «m
þúfur.
EN HINN fallegi auglýsinga-
bjarmi hvarf brátt af þessu
fyrirtæki, og dauðinn blasti
eina kú og var beitilandið sam
eiginlegt. En búgarðurinn var
i'ekinn sem ein heild með mik-
illi vjelanotkun. Bústjórinn var
þarna drottnari. Rikið átti vjel
ai'nar. Ríkisstjómin ‘tók hluta
uppskerunnar sem leigu og út-
hlutaði leifunum íil bændanna.
Sjerhver vinnufær maður úr
íjölskyldunum var settur til
starfa og fluttur úr einu starfi
i annað eftir geðþótta stjórn-
endanna, og nákvæm skýrsla
var haldin yfiiHxverja klukku-
stund og minútu, sem hver
maður vann.
,Við skulum bera saman við
þennan búgarð samyrkjubú-
gai'ðinn i Homesteads i Norður-
Kaliíorínu. Sá búgarður nær
yfir 11,309 hektara lands. —
Bandaríkjastjórn á hapn. Þar
exu 71 fcændauýli. Bændurnir
eru leiguliðar. Sijornin er land
eigandinn. Om pað bil fjörutíu
þessara býla eru rekin sem ein
heild með mikilli vjelanotkun.
Allar afurðir renna i eitt forða-
búr. Stjórnin tekur hluta fram-
leiðslunnar fyrir leiguna. Af-
ganginum er úthl. milli bænd-
anna. Bústjórar eru skipaðir
af ríkisstjórninni til þess að
hafa yfirumsjón með höndum.
Hver bóndi getur átt eina kú
og smágarð. -Hann vinnur það,
sem honúm er sagt, xmdir ná-
kvæmu eftirliti. Hann er settur
til vinnu á akrinum, sendur
þaðan heim i hlöðu og baðan
aftur út í svinastíu. Nákvæm
skýrsla er haldin yfir það, hvar,
hvenær og hvei"su lengi hann
vinnur.
Samyrkjubúskapuriim hefir
kostað stórfje.
FJÁRFRAMLÖG stjórnarinn
ar til Homesteads-samyrkjubús
ins voru 796.000 dollarar eða
lfc.OOO dollarar fyrir hverja
fjölskyldu. Rekstúrskostnaður-
inn þar til i júnimánuði 1942
var 97.000 dollarar, en tekj-
ui'nsr voru 23.000 dollarar. '—
Reksíurshalli var því 74.000
dollarar eða um 1.000 dollár-
ar á hverja fjölskyldu, aðeins
við beinar framkvæmdir Þar
v^ið verður svo að bæta 104,805
dollurum, sem voru lán til
bændanna. Bætið síðan enn við
317.000 doliurum, sem em
vextir af fje því, er lagt hafði
verið fram til fyrirtækisins. •—
Hörmulegast af öllu var þó það
að fjölskyldurnar voru enn ver
staddar fjárhagslega að lokum
en þær voi'u áður en þær sraex u
til þessa endurbætta líferixis og
endurlausnar. Ellefu tilraumr
yoru gerðar svipiðar Home-
steads-samyrkjufoúinu og íejmd
ust ‘sumar þeirra jafnvel enn
kostnaðaxsamari.
Rikisstjómin hefði getað gef-
ið hverri þessari fjölskyldu bú-
garð og heimili, afgjaldskvaða-
laust og 1.000 dollara gjöf í
i-eiðu fje, og samt hefði það
ekki verið nema tæpur helm-
ingur af kostnaðinum við
Scuppernong Homesteads og
svipuð fyrirtæki.
Embættismenn hjálparstoín-
unarinnar, sem ekki geta með
nokkru moti varið hina ajgeru
misheppnan þessara 197 sam-
vrkjutilrauna sinna, segja nú
aðeins: „Þessar framkvænröár
voru reyndar ekki nema aðexns
einn hundraðasti hluti af starf-
semi stofnunarinnar“. — En
þessi eini hundraðasti hluti, er
átti að sýna, hversu samyrkju-
hugmyndin gæíi „bjargað" 15
þúsund og fimm hundruð bsewd
um, var að kostnaði til næst-
um þriðji hluti þeirrar upp-
hæðar, sem stofnunin á skvn-
samlegan hátt varði til hjálpar
950.000 bændum.
Það hefir ekki tekist að kornn
þeim bærxdum aftur á rjettan
kjöl, sem vinna undir sam-
yrkjuskipulagi hjálparstofnun-
arinnar, þeir greiða ekkl aftur
lánin, sem þeim hafa verið
veitt, og þeir eru alveg íið
drukkna í skuldafeninu. En
þeir bændur, sem hjálpað hefir
verið með hinni amerísku áð-
ferð, eru nú stöðugt að endur-
greiða lán sín, bæta lífskjör
sín og kaupa sína eigin búgarða
og verða þannig raunverulega
sjáifsí-æðir bændur. Það er því
augljóst, að samyrkjubúskap-
urinn hentar ekki Bandaríkj-
unum
Bresk' herskip v!3
Noregisfrendur
London í gærkveldi:
Einkaskeyti til Mbl. frá Reuter.
Eftir Arthur Gakeshot.
Breski ílotinn hefir nú x
þriðja sinn á þrem mánuðum
farið mjög nærri Noi’egsströnd-
um, án þess að mæta yerulegri
mótspyrnu, og var hörð arás
gerð á þýska skipalest af Barra
cuda-steypiflugvjelum. . Þetta
gerðist út af Kristiansund. —
Árásin var gerð snemma s. 1
laugardagsmorgun og var varp
að spi'engjum á allmörg skip.
Eitt birgðaskip brotnaði i i vent
og sökk, er það hafði orðið fynr
tundurskeyti og sprengjum.
Stórt olíuskip varð einnig fyrir
sprengjum og varðskip skemcl-
ist. Þýsk flugvjel var ákötin
liður, en Bretar mistu tvær.