Morgunblaðið - 11.05.1944, Blaðsíða 6

6
1
1
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur, 11. maí 1944.

.'i
Utg.: H.f, Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
-í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Takmarkið er:
Alger eining
EFTIR AÐ blöðin fluttu í gær fregnina um skrif hinna
þriggja sænsku blaða um sjálfstæðismál íslensku þjóð-
arinnar, leyndi það sjer ekki, að megn gremja ríkti meðal
almennings yfir þessari miður vinsælu kveðju frá
,,bræðraþjóðinni“ í austri.
Vissulega höfðu íslendingar vænst annars skilnings á
sjálfstæðisbaráttu þeirra úr þessari átt. Svo mikla tiltrú
báru íslendingar til þjóðanna á Norðurlöndum, að þeir
trúðu því áreiðanlega ekki, að nokkur þeirra yrði fyrst
til þess að leggja stein í götu, þegar sporið. yrði stigið til
fullkomins sjálfstæðis íslands. Þeir höfðu fremur búist
við hinu, að norrænu þjóðirnar myndu fagna þessum tíð-
indum.
Kuldinn og skilningsleysið, sem fram kemur í skrifum
hinna sænsku blaða, hitta ekki aðeins okkur íslendinga.
Norðmenn fá þar einnig sinn skerf. Þeir eru mintir á at-
burðinn frá 1905, með þeim hætti, að særa mun hvern
einasta frjálsborinn norskan þegn. Enda þótt einstaka
Svíi sje ekki enn búinn að gleyma atburðunum frá 1905,
hlýtur það að teljast „skortur á háttvísi“, að fara nú að
rifja upp þá atburði. Því að hvaða þjóð hefir sannað það
betur alheiíni en einmitt norska þjóðin, að hún verðskuld-
ar að vera frjáls?
En, vel á minst. Fyrst farið er að rifja upp atburðina
í Noregi 1905, er ekki úr vegi að við íslendingar minnumst
þeirra einnig.
Hver var mesti styrkur norsku þjóðarinnar í frelsis-
baráttu hennar 1905? Það var eining þjóðarinnar — hin
algeya eining.
Þessa mættum við íslendingar vel minnast nú. Svo
mikil eining ríkti hjá norsku þjóðinni við þjóðaratkvæða-
greiðsluna 1905, að það samsvaraði þvi, að aðeins 30 at-
kvæði kæmu nú fram hjá íslendingum gegn sambands-
slitum og stofnun lýðveldisins.
Þetta er takmarkið, sem við skulum stefna að!
Björgun arbáturinn
LOKADAGURNN er í dag. Sú var tíðin, að sjómenn-
irnir settu svip á Reykjavíkurbæ á lokadaginn, svo fjöl-
mennir voru þeir á götum bæjarins þann dag. En þetta
er löngu liðinn tími. Lokadagurinn markar ekki lengur
tímamót hjá reykvískum sjómönnum.
En dagurinn er samt ekki horfi'nn úr hugum Reykvík-
inga. Menn, sem beita sjer fyrir velferðarmálum sjó-
mannastjettarinnar hafa valið þenna dag til þess að minna
bæjarbúa á skylduna við þá stjett, sem mesta hlutdeild
hefir átt í byggingu þessa bæjarfjelags.
Slysavarnadeildin „Ingólfur" hefir valið lokadaginn til
fjársöfnunar í þágu slysavarnanna. A götum bæjarins í
dag munu sjást hvítklæddar stúlkur. Þær eru sjálfboða-
liðar við sölu merkja deildarinnar. Þarf ekki að efa, að
bæjarbúar munu taka þeim vel.
Aðalmálið, sem „Ingólfur“ hefir nú á prjónunum er
fjársöfnun til björgunarbáts hjer í bænum. Hefif deildin
komið upp björgunarsveitum. Verða því hjeðan í frá til
staðar hjer í bænum æfðar björgunarsveitir. En björgun-
arbátinn vantar og verður nú hafist handa af kappi, að
safna fje til hans.
Reykvíkingar! Ekki þarf nema eitt sameiginlegt átak
ykkar, til þess að hrinda þessu nytjamáli í framkvæmd.
Þetta átak eiga Reykvíkingar að gera í dag, með því að
kaupa merki „Ingólfs“ og með sjerstökum gjöfum til
deildarinnar í þessu skyni.
Verum samtaka í dag, Reykvíkingar og látum „Ingólfi“
í tje naegilegt fje til byggingu björgunarbáts.
75 ára:
Einar Einarsson
í DAG er hann 75 ára, víking
urinn, Einar Einarsson fyrv.
fisksali, Klapparstíg 26, sem
mörgum Reykvíkingum er að
góðu kunnur.
Hann er fæddur 11. maí 1869,
að Þverholtum í Álftaneshreppi
í Mýrasýslu af hinni kunnu
Krossnesætt. Faði r hans bjó
þarna í 40 ár og móðir hans í
4 ár eftir dauða hans, eða til
dánardægurs. Voru þau merk
hjón og hann mjög nærfærinn
við sjúka og hjálpaði oft konum
í barnsnauð. Einar var yngstur
12 systkina og misti hann föður
sinn vorið sem hann var fermd-
ur, err var svo með móður sinni
til 18 ára aldurs, er hún and-
aðist. Fluttist Einar þá að Álft-
árósi og var þar nokkur ár,
uns hann fór til Árna í Vogi. Á
þessum árum var hann forsöngv
ari í sóknarkirkju sinni, enda
öngmaður góður. Tvo vetur var
hann um tíma í Reykjavík að
menta sig, einkum þó í söng og
hljóðfæraslætti. Árið 1902
kvongaðist Einar Ingibjörgu
Benjamínsdóttur af Snæfells-
nesi, ágætri konu sem hefir ver
ið stoð og stytta manns síns.
Er hún enn við góða heilsu og
hin ernasta þótt hún sje hálf-
áttræð. Hófu þau hjón búskap
á Snæfellsnesi og bjuggu þar
til vorsins 1906, er þau fluttu
hingað til Reykjavíkur. Eignuð
ust þau 2 dætur, Einbjörgu og
Þóreyju og er sú fyrnefnd-a gift
Kristni Pálmasyni vjelstjóra í
Ölgerðinni Egill Skallagríms-
son, en hin ógift. Síðasta árið,
sem Einar var við búskap, fór
hann hingað suður til sjóróðra
Fyrir hjer um bil 3 árum
hætti hann fisksölu og fór að
stunda algenga vinnu;' fyrst hjá
setuliðinu og enn vinnur hann
eftir því sem heilsan leyfir.
Hann veiktist nýlega, fjekk á-
kafa lungnabólgu, er þó óðum
að hressast og hefir fótavist.
Einar hefir verið hinn mesti at-
gerfismaður, enda eltki heiglum
hent, að leysa slíkt dagsverk af
hendi og hann hefir gert. Hann
segir, að flestir haíi reynst sjer
vel í lííinu, en hinum hafi hann
gleymt. Hann trúir á dásamlega
handleiðslu guðs. Hann hefir
lifað stórfeldar breytingar, frá
lágu kaupi og þröngum kosti,
til batnandi hags og viðurvær-
is. En mest finst honum þó til
um, að þjóðin hljóti nú fult
frelsi með stofnun lýðveldis á
íslandi. Er það þá líka ósk hans
og von, að þjóðin beri gæfu til
að vera samþentari eftirleiðis,
en hingað til, enda telur hann
það skilyrði þess að okkur farn-
ist vel.
Einari hefir farnast vel, þrátt
fyrir erfiðan hag á stundum,
enda nýtur hann og hefir notið
trausts allra þeirra, er honum
hafa kynst. Er það meira, en
sagt verður um ýmsa forystu^
menn okkar, er lyft hefir verið
jtil valda og metorða. Einar hefir
|altaf viljað gera það sem hann
fyrir samvisku sinni vissi sann-
ast og rjettast.
Við, vinir hans, fögnum því
íþess vegna, að hafa hann ernan
mitt á meðal okkar og óskum
!og vonum að fá enn lengi að
njóta hans í fögru aftanskini.
verji slrijc
U l
ciaieaa
Ííjinii
Hvenær verða klukk-
urnar settar rjettar?
LESENDUR mínir minnast
þess ef til vill, að í fyrra gerði
jeg það einu sinni til gamans að
bera saman allar almennings-
klukkurnar hjer í bænum, og eng
in þeirra var eins. Klukkan á
Lækjartorgi, kirkjuklukkan,
klukkan hjá Magnúsi Benjamíns-
syni og Guðna JónsSyni og
„Fröken klukka't Engin sýndi
sama tíma.
Hjá Maignúsi Benjamínssyni
munaði mínútu, en á það var ]
bent, að vegna þess að klukkan
gengur fyrir rafmagni og vísir-
inn hrekkur til milli mínútustrik
anna, getur á vissu augnabliki
munað mínútu til eða frá, án þess
að klukkan gangi raunverulega
skakt. Eitthvað hefir eigendum
klukkunnar samt ekki Ííkað gang
ur hennar, því að hún hefir nú
verið tekin niður. Er það vitan-
lega mikið betra að hafa enga
klukku á almannafæri, en
skakka klukku, ekki síst þar sem
klukkan er rjett hjá, þar sem
strætisvagnar nema staðar og
fjöldi fólks reiðir sig á þann
tíma, sem klukkan sýnir.
En það er klukkan hjá Guðna,
sem aldrei gengur rjett. Nú er
hún eina almenningsklukkan við
vestanvert Austurstræti. Stræt-
isvagnafarþegar, sem- ætla að
fara í Vesturbæjarvagnana við
Hótel ísland hornið, fara auðvit-
að eftir þeirri klukku, en hún
svíkur stöðugt, því það kemur
ekki fyrir, að klukkan sje rjett.
Það væri betra að hafa þarna
enga klulcku, heldur en þessa, og
raunar ætti að krefjast þess í lög
reglusamþykt bæjarins, að þeir,
sem setja upp klukkur á almanna
færi, hafi þær rjettar. Sje það
ekki hægt, á að banna mönn-
um að hengja upp klukkur á al-
mannafæri.
®
Ekki hægt að þverfóta.
ÞAÐ ER altaf að versna urri-
ferðarástandið á aðalgötum bæj-
arins, einkum þó í Austurstræti.
Þegar líður á daginn er ástandið
þannig, að varla er hægt að þver-
fóta fyrir bílum, sem lagt hefir
verið norðanmegin við' Austur-
stræti. Það e^- óslitin röð af bíl-
um alla leið frá Útvegsbankan-
um vestur að Aðalstræti. Það er
ekki nóg með, að bílunum sje
lagt upp með gangstjettinni,
heldur er svo þröngt orðið stund
um, að bílarnir standa á ská og
er þá ekki mikið eftir af göt-
unni fyrTr sjálfa umferðina. Það
er ekki hægt að komast hjá því,
að bílar nemi staðar í Austur-
stræti, en þáð ætti að vera ó-
þarfi að láta sömu bílana standa
allan daginn á aðalgötu bæjarins
og teppa umferð annara farar-
tækja og jafnvel gangandi fólks
líka.
Það verður að banna bílstjór-
um að leggja bílum sínum í Aust
urstræti. Flestir þeirra bíla, sem
þar eru allan guðslangan dag-
inn, eru einkabílar. Það kemur
fyrir, að ef menn panta leigubíl
t. d. að Austurstræti 10, þá kom-
ast þeir ekki í bílinn fyr en vest-
ur við Aðalstræti, vegna þess, að
leigubíllinn getur hvergi numið
staðar, þó ekki sje nema augna-
blik, til að taka farþega.
•
Hvað hefir orðið af
einseyringunum?
FYRIR NOKKRU var spurt að
því hjer í blaðinu, hvað yrði af
einseyringum og tvíeyringum, en
j mikill hörgull væri á smámynt.
Þó það kunni að vera tiltölule'ga
íáir, sem láta sig nokkru skifta,
hvar smámyntin er nú á tímum,
þá er ekki því að neita, að þægi-
legt er að hafa smápeninga til að
gefa til baka.
í brjefi frá J. P. er b.ent á, að
kynstrin öll af eineyringum og
tvíeyringum fari í festar, sem
búnar eru til og ætlaðar eru til
sölu meðal erlendra hermanna.
Segir hann, að þúsundir króna
hafi farið út úr landinu í þess-
um ein- og tvíeyringafestum.
Þetta mun rjett vera. En það
má benda á, að ekki munu Is-
lendingar hafa tapað fjárhags-
lega á þessum viðskiftum, að því
leyti til, að meira verðmæti hef-
ir komið inn í landið fyrir kop-
arpeningana, serrí seldir hafa ver
ið í festum, en nafnvirði þeirra
peninga, sem í festarnar hefir
faiið.
Sorphreinsunin enn.
GAMALL Reykvíkingur hefir
skrifað mjer brjef um sorphreins
unina. Er hann ekki að öllu leyti
á sama máli og þeir, sem um
þessi mál hafa rætt opinberlega.
En það er gott, að sem flest sjón-
armið komi fram í þessu vanda-
máli. Fer brjefið hjer á eftir:
„Þjer víkið að sorpílátum og
teljið þau heppileg, 'væru þau
höfð til skifta. Þetta hefir verið
reynt, en ekki gefist vel; auk
þess eru þau mjög til óþarfa
kostnaðarauka fyrir húseigendur,
án þess að verða að tilætluðum
notum; margir leigjendur nenna
ekki einu sinni að kasta sorpinu
í ílátin, heldur fleygja því kring
um þau. Þetta kæruleysi hefir
víðar átt sjer stað en hjer á landi.
Hafa erlendir hreinsunarmenn
sagt mjer, að þeir teldu sjer-
staka múrklefa að húsabaki
heppilegasta undir sorp, og að
það væri megnu kæruleysi íbú-
anna að kenna, þegar illa færi
í þessum efnum. Hygg jeg affara
sælast að hver og einn húsráð-
andi yrði skyldaðúr til þess að
hafa múrklefa í skjóli við hús
sín fyrir sorp, er til fellur, og að
þeim væri bent á, fyrir hverj-
um væri að kæra, ef þeim væri
ekki hlýtt með að korha afföllum
á hinn ákveðna stað.
Dýr ílát og endingar-
lítil.
„EFTIR AÐ þessi orð voru
skrifuð kemur fyrirskipun frá
lögreglustjóra um að „nægjan-
lega mörg sorpílát úr járni með
loki“ skuli fylgja hverju húsi.
Hvað kosta þau? Hver á að
greiða verð fyrir þau og hve
lengi endast þau? Eftir verðlagi
því, er nú gerist, myndu þau
verða afar dýr.
Jeg hringdi til járnsmíðameist
ara, duglegs og greinds manns,
og spurði hann, hvað myndu
kosta sorpílát eins og farið er
fram á í auglýsingu lögreglu-
stjóra. Hann kvað þau myndu
kosta fleiri hundruð krónur
hvert, eins og nú væri ástatt, og
eitt er víst, sagði hann, að ein
tunna úr járni myndi kosta jafn
mikið og múrþró, er tæki fimm
ítunnur. Þessi voru orð járnsmiðs
ins.
Jeg hefi keypt og reynt járn-
tunnur, bensínílát, sem eru vel
gerð ílát. Reynslan var ]iessi:
fvrri tunnan dugði tæpt ár, hin
síðari nokkuð lengur. Um hrein-
læti leigjenda minna í sambandi
við þessi sorpílát vil jeg ekki
ræða. Enginn má þó halda, að
jeg saki húsbændurna í öllum
tilíellum um sóðaskap".