Morgunblaðið - 12.05.1944, Blaðsíða 8

8
M 0 R G U N B LrA Ð I Ð
Föstudagur 12. maí 1944.
Seðlaútgáían og innstæður
; ' : Franili. at' bls. 7.
íiún hefir eytt. Þó mega menn
-pkki halda að þjó'ðaráuðurinn
hafi vaxið í sömu hlutföllum
og erlendu innstæðurnar. ÞaS
má telja alveg víst að hann hai'i
ekki gert það. Skipastóllinn hef
ir gengið úr sjer og vafalaust
ýms önnur atvinnutæki. Að
vísu hefir nokkuð komið í stað-
inn t. d. hefir frystihúsum
fjölgað mikið á stríðsárunura
en sú aukning mun þó hvergi
nærri hrökkva til viðhalds
mannvirkja 1 landinu. —
Margt fleira kemur til greina,
sem hjer yrði of langt mál að
fara út í. En augljóst er það,
að eftir ófriðinn verður oss
þörf mikils erlends gjaldeyris
til endumýjunar ög aukningar
atvinnutækja og ef vel á að
fara verður því að gæta þess
að nota hinn erlenda gjaldéyri
með fylstu ráðdeild.
Innstæðunum tryggilega ráð-
stafað.
EINSTÖKU sinnum hefir þess
orðið vart að menn hafa verið
með ugg út af því að hinum er-
lendu innstæðum væri eigi
nægjanlega tryggilega fyrir
komið. Þessum mönnum má
segja það, að erlendu innstæð-
unum hefir verið ráðstafað eins
tryggilega og nokkurir mögu-
leikar eru á. Ríkisáöyrgð Breta
eða Bandarikja er fyrir þeim
flestum, en sá hluti sem ekki
er trygður með ríkisábyrgð er
eymdur hjá bönkum, er telja
erður nokkurn veginn jafn ör
ugga og ríkið sjálft. Hinsvegar
ler því miður svo, að þessar
miklu innstæður bera allar
mjög lága vexti — flestar þó
einhverja, — en það verður
eigi samrýmt að hafa fjeð hand
bært og að fá af því sæmilega
vexti.
Sparifjáreigendur eiga þær.
EF SVO aftur er spurt um
það, hver sje hinn raunverulegi
eigandi hinna erlendu inn-
stæðna, þá verður þeirri spurn
ingu ekki svarað með ná-
kvæmni. En alment talað má
þó segja að eigendur þeirra eru
íslenskir sparifjáreigendur. Og
sparifjáreigendurnir eru, sem
betur fer, allmargir. í Lands-
bankanum í Reykjavík eru t.
d. yfir 4.7.000 sparisjóðsbæk-
ur „lifandi“ og sparifjáreig-
endur þá væntanlega lítið eitt
færri. Má af þessu sjá að æði
mikill hluti landsmanna muni
eiga einhver ítök í hinar er-:
lendu iniistæður. Það ér því
fullkominn misskilningur að
halda að erlendu innstæðurnar
sjeu fyrst og fremst eign stór-
atvinnurekenda. Það er alveg
þvert á móti. Eignaaukning
þeirra liggur í atvinnutækjun-
um sjálfum, í vörubirgðum o.
fl. o. fl. Langsamlega meiri
hluti sparifjárins er fólginn í
smáinneignum og er eign
manna úr öllum stjettum þjóð-
fjelagsins.
Heilbrigð efnahagsstarfsemi
lífsskilyrði þjóðar.
VJER íslendingar væntum
þess að í næsta mánuði hefjist
nýtt tímabil í sögu landsins.
Allir munum vjer óska þess að
land vort megi verða sjálfstætt
ekki aðeins í orði heldur og á
borði. En þá megum vjer ekki
gleyma því, að eitt skilyrði
þess að svo megi verða er það,
að heilbrigð efnahagsstarfsemi
'sje rekin í landinu. Við Upphaf
göngunnar stöndum vjer vel að
vígi að þessu leyti. Þær miklu
erlendu innstæður, er safnast
hafa á undanförnum árum, eiga
að geta orðið lyftistöng, ekki
aðeins fyrir atvinnuvegina held
ur og fyrir sjerhverja menn-
ingarstarfsemi í landinu. Rík-
isvaldið verður að gerá sitt til
þess að glæða vilja borgaranna
til þess að geta staðið á eigin
fótum fjárhagslega.
Við getum haldið áfram að
deila um það, hvort atvinnu-
tækin eigi að vera áfram í
höndum einstaklinga eð.a ríkið
eigi að taka þau í sínar hendur.
Þær deilur verða ekki þaggað
ar niður. En um hitt ættum við
ekki að deila, að meðan at-
vinnutækin eru í höndum ein-
staklinga verður að leyfa at-
vinnurekstrinum þá fjársöfn-
un, sem honum er nauðsynleg
til þess að atvinnan sje rekih
á heilbrigðum grundvelli. Það
er alveg tvímælalaust skilyrði
fyrir almennri velmegun. Það
er því sannfæring mín, að all-
ar aðgerðir, er ganga í þá átt
að veikja vilja manna til að
leggja eitthvað upp og vinna
móti hóflegum sparnaði sjeu til
óþurftar fyrir þjóðfjelagið í
heild sinni. Þvert á móti ætti
að reyna að vekja metnað
manna til að eignast eitthvað,
því að öðru jöfnu verða þeir
á þann -hátt betri þjóðfjelags-
borgarar.
Vona jeg þó að enginn skilji
ofð mín svo. að jegj'meti mann-
gildi: mánna eftir fjármunum
einum saman. En ástæðan til
þess að jeg hreyfi þéssu er sú,
að maður heyrir nýjar og nýj-
ar uppástungur, sem ganga í
alveg öfuga átt, við það, sem
jeg hefi hjer verið að halda
fram.
Eignaaukaskatturinn.
Á ALÞINGI hafa á þremur
þingum í röð verið bornar fram
tilkgur um svonefndan eigna-
aukaskatt og eru þess efnis, að
upptækur sje gerður viss hundr
aðshluti af eignaaukningu
fram yfir tiltekið lágmark. —
Þessi skattur mundi að mestu
leyti koma niður á atvinnu-
rekstrinum og þá sjerstaklega
á stórútgerðinni. Jeg tel nú
ekki við eiga að jeg fari að
rökræða þessar tillögur hjer, en
hvað sem annars má um þær
segja, þá liggur það í augum
uppi, að ef þær næðu fram að
ganga mundu þær draga úr
aukningu þess atvinnurekstrar,
sem þær koma niður á. En
eftir öllum sólarmerkjum að
dæma mun aukning atvinnu
verða eitt höfuðskilyrði fyrir
almennri velmegun í landinu.
í kjölfar þessara tillagna sigla
svo aðrar nýjar.
Urræði, sem bitnaði á fjöldan-
um.
NÝLEGA hafa heyrst radd-
ir um það, að ágætt úrræði til
þess að útvega ríkissjóði fje,
væri að lækka gengi íslensku
krónunnar um tilekinn hundr-
aðshluta, t. d. 25%. Við þessa
breytingu á genginu mundu er
lendar innstæður bankanna
vaxa hlutfallslega í íslenskum
krónum, en þann hagnað sem
fram kæmi við gengislækkun-
ina ætlu svo bankarnir aftur að
greiða ríkissjóði. — Vitanlega
væri þetta gróðabragð vel fram
kvæmanlegt. — Ríkissjóður
græddi og bankarnir töpuðu
engu — nema traustinu. — En
einhver hlýtur nú samt að tapa.
Og nú eru það ekki Iengur stór
atvinnurekendurnir, sem á að
láta blæða. Þvert á móti, þeirra
eignir hækka að krónutölu í
rjetlu hlutfalli við gengislækk-
umna. Auðvitað er hið raun-
verulega verðmæti eigna þeirra
alveg óbreytt. Nei, nú er það
allur almenningur, hinir fjöl-
mörgu eigendur sparifjárins, er
eiga að leggja til miljónirnar.
Það skilur vitanlega hver
maður, að kaupmáttur krón-
unnar, að minsta kosti í utan-
landsviðskiftunum, þverr í
sömu hlutföllum og lækkunin
er. Það er því í raun rjettri ó-
þörf krókaleið að lækka krón-
una. Það má alveg eins gera
upptækan vissan hluta af
sparifje landsmanna. Ef að
sparsemi og nirfilsháttur væru
þjóðarlestir Islendinga, væri
þetta ágætt ráð til þess að venja
þá af þeim löstum. En aðferðin
er lakari í þjóðfjelagi, þar sem
eyðslusemi er þjóðarlöstur og
þar sem menning í efnahags-
starfsemi á flestum sviðum
stendur á mjög lágu stigi. Slíkt
eignarán, sem hjer er um að
ræða, mundi vera eitthvert
sterkasta vopn, sem fundið yrði
til þess að draga úr hvötum
manna til sparnaðar og þá um
leið til efnalegs sjálfstæðis.
Gjaldgetu þegnanna
má ekki ofbjóða.
ÁÐUR En jeg skilst við þetta
efni get jeg ekki stilt mig um
að drepa örfáum orðum á þann
næstum sjúklega áhuga, sem
fjöldi manna virðist hafa feng-
ið fyrir að afla fjár í ríkissjóð-
inn. Nú er mjer það vitanlega
fullljóst, að ef þjóðfjelaginu á
að vegna vel, verða fjárreiður
ríkissjóðs að vera í góðu lagi.
Vissulega ættum vjer að láta
vítin verða oss til varnaðar og
láta það aldrei henda oss fram-
ar, að ríkissjóður komist í fjár-
hagslegt öngþveiti. En hinu
megum vjer heldur ekki
gleyma, að ríkissjóður er til
fyrir þegnana en þegnarnir
ekki fyrir ríkissjóðinn. F.in-
hverjir mundu að vísu svara
því til, að það fje, sem í ríkis-
sjóðinn rennur, eigi að notast
til gagns fyrir þegnana. En
brjóstheill væri sá, er neita
vildi, að misbrestir hefðu orðið
á því, að fje ríkissjóðs gengi
til almenningsheilla, ekki að-
eins hjá oss, heldur og hjá flest
um öðrum þjóðum. Þjóð, sem
vill standa á heilbrigðum fjár-
hagsgrundvelli, má því aldrei
ofbjóða gjaldgetu , þegnanna
með skattaálögum. Fjárhagur
ríkissjóðsins stendur aldrei
lengi með blóma, ef skattgreið-
endurnir eru gerðir öreiga. Það
er gamla sagan um gulleggin og
hænuna.
Furðuleg tillaga.
LOKS HEFIR flogið fyrir, að
einhverjum hafi komið til hug-
ar það snjallræði, að gera hrein
lega upptækan tiltekinn hundr
gðshluta af erlendum inneign-
um bankanna, án þess að láta
nokkuð koma móti. Fjenu á vit-
anlega að verja til einhverra
þarflegra umbóta í landinu.
Þegar þess nú er gætt, að hin-
ar erlendu innstæður eru í raun
rjettri lítið annað en sparifje
landsmanna, liggur það í aug-
um uppi, að þessi aðferð mundi
leiða til þess sama og gengis-
lækkunaraðferðin — sem sje,
að almenningur yrði sviftur til-
teknum hluta sparifjár síns. En
hún er að því leyti enn þá fjar-
stæðari, að hún mundi ófram-
kvæmanleg á annan hátt en
með gjaldþrotaskiftum þeirra
banka, er erlend viðskifti reka.
Annars skal það játað, að mjer
er ókunnugt, hver alvara ligg-
ur á bak við þessa tillögu og
engan hefi jeg heyrt halda
þessu fram. Jeg á ákaflega erf-
itt með að trúa því, að nokkur
viti borinn maður óski eftir að
sjálfseign bankanna sje skert.
Það er engum efa undirorpið,
að ef bankarnir eiga í framtíð-
inni að geta fullnægt sæmilega
hlutverki sínu í þjóðfjelaginu,
þurfa þeir að auka sjálfseign
sína en síður en svo að skerðá
hana. Að óreyndu vil jeg því
ætla, að- hjer sje um að ræða
hugsunarlaust hjal eða gam-
anyrði, og þurfi því ekki frek-
ar um það að tala.
Ráðdeild og fyrir-
hyggja nauðsynleg.
AÐ ENDINGU vildi jeg mega
segja þetta: Vjer íslendingar
megum ekki láta fjárhagslega
velgengni undanfarinna ára
æra oss. Vjer megum ekki
halda, að fjársjóðirnir, sem
safnast hafa, sjeu ótæmandi.
Vjer verðum að vera þess minn
ugir, að erfiðari tíma getur bor-
ið að höndum fyr en nokkurn
varir. Vjér megum ekki gleyma
því, að hvenær sem ófriðnum
lýkur mun oss verða mikils fjár
þörf, ef til vill meira en flesta
gx-unar. En ef vjer sýnum ráð-
deild og fyrirhyggju, jafnt ein-
staklingar sem stjórnarvöld,
getur hin fjárhagslega vel-
gengni yfirstandandi tíma orð-
ið oss ómetanlegur styrkur í
lífsbaráttu komandi ára.
Áheit og gjafir til Blindravinaf je
lags íslands:
Áheit frá ónefndum kr. 100,00,
áheit frá E. S. K. kr. 20,00, áheit
frá V. Þ. kr. 30,00, áheit frá Ingu
kr. 5,00. — Gjöf frá I. H. kr.
300,00. — Kærar þakkir. — Þór-
steinn Bjarnason, formaður.

; Á meðan þorparinn mikli situr öruggur í hæg-
i indastóli í gistihúsi og lætur fara vel um sig, standa
' ' r - , . ■ ' 1
í ! ‘ í
X—9 ög Bill á hléri fyrir utan lyftuturninn, þar
sem Mascara er falin.
„Það rak einhver upp neyðaróp þarna inni, X-9“
sagði Bill og rjett á eftir kom Mascara þjótandi út
úr turninum og hrópaði á hjálp. Klæði hennar log-
uðu.