Morgunblaðið - 21.05.1944, Blaðsíða 6

6
\ MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 21. maí 1944
nttMftfrifc
TJtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Annai dagur
ANNAR DAGUR þjóðaratkvæðagreiðslunnar um lýð-
veldisstofnunina og sambandsslitin í dag. í mörgum
síðasti dagur kosninganna, þar voru allir, — hver einn og
einasti, — búnir að kjósa, kjörsóknin 100%!
kjördeildum landsins var fyrsti dagurinn í gær jafnframt
í Reykjavík þarf dagurinn í dag raunverulega að vera
síðasti dagur kosninganna, í kvöld eiga allir, sem þess eiga
kost, að hafa greitt sitt atkvæði. í kvöld á þjóðin að hafa
trygt sjer glæsilega útkomu í atkvæðagreiðslunni. — í
kvöld á þjóðin að vera búin að sjá sóma sínum borgið!
Það var gaman að sjá glóðina í augnaráði öldunganna,
sem gengu til kjörstaðar í gær. Þeir muna vel tímana
tvenna. Þeir muna þá tið, þegar íslendingar áttu engan
þjóðfána, enga vegi, engar brýr, engin skip, enga verslun,
naumast skóla nje önnur tákn menningar og framfara.
Þeir horfðu til himins í gær og litu íslensku fánana blakta
við hún. Þeir gengu að kjörborðinu og krossuðu við já-in
á atkvæðaseðlinum. Þeir höfðu lokið miklu og góðu dags-
verki!
Æskan þekkir reynslu hinna gömlu og gengnu í spjöld-
um sögunnar og frásögnum. Hún þekkir hið nýja ísland
þeirra framfara, er frelsið skapaði. Hún getur ekki hugs-
að sjer annað en fullkomna verkið, er feðurnir hófu. —
Þess vegna gengur hún árvök með þeim öldnu að kjör-
borðinu og játast undir frelsis-merkið.
Hver getur falið sig við þjóðaratkvæðagreiðsluna um
endurreisn lýðveldisins á íslandi? Hver getur gleymt
hlutverki sínu, sem Fjallkonan treystir öllum til að rækja
eins og góðum sonum og dætrum sæmir?
íslenska þjóð! Nú átt þú andsvör að veita í verkinu
í dag!
Reykvíkingar! Þið skuluð vinna í görðum ykkar, bregða
ykkur úr bænum, eða gera hvað annað, er hugur býður, —
þegar þið eruð búnir að greiða atkvæði!
„Aróðurínn

„JEG VIL fá að ráða því sjálfur hvort jeg fer á kjörstað
og greiði atkvæði í skilnaðar- og lýðveldismálinu, eða sit
heima og greiði alls ekki atkvæði. Jeg kann ekki við
þenna sífelda áróður í sambandi við þessa atkvæða-
greiðslu“. — Rödd, þessu lík heyrist úr einstaka átt um
þessar mundir.
Vitanlega er sjerhver kjósandi sjálfráður gerða sinna
í þessu efni. Engum kemur til hugar að neyða nokkurn
mann til þess að fara á kjörstað og greiða atkvæði. Hitt
hefir þótt rjett og sjálfsagt, að gera hvérjum einasta kjós-
anda kleift að neyta atkvæðisrjettar síns að þessu sinni.
Að þessu hefir verið reynt að stuðla, með því t. d. að leyfa
atkvæðagreiðslu í heimahúsum, þar sem svo er ástatt, að
menn eiga ekki heimangengt og geta ekki sótt kjörfund, í
sjúkrahúsum o. s. frv.
En ef einhverjir eru að amast við því, að kjósendur eru
hvattir til að gera skyldu sína við þessa atkvæðagreiðslu
og kalla það óviðeigandi „áróður", má minna þessa sömu
menn á, að 1918 kröfðust Danir þess, að % kjósenda a. m.
k. yrðu að taka þátt í atkvæðagreiðslunni og % greiddra
atkvæða að vera mcð uppsögn, til þess að sambandinu
yrði slitið. Enda þótt þetta ákvæði sambandslaganna sje
ekki, fremur en önnur lengur í gildi, á það að verða metn-
aður íslendinga að setja markið enn hærra í atkvæða-
greiðslunni. En Danir trúðu því 1918, að þessi ströngu á-
kvæði, yrðu þess valdandi, að sambandinu yrði aldrei
slitið. -
Sjeð frá þ e s s u sjónarmiði er það fullkomlega rjett-
mætt, að gera þá kröfu til hvers einasta kjósanda á land-
inu, að hann greiði nú atkvæði.
Hver sá íslendingur, sem situr heima við þessa at-
kvæðagreiðslu, bregst ættlandi sínu, þegar mest á ríður.
Hú faka allir
íslendingar I ^ dagL
höndum

NÚ fer vorið blíðum blæ og
björtum nóttum um landið
blessaða, sem vjer elskum öll,
landið sem Guð £af oss,
og feður vorir og mæður hafa
helgað oss.
Stundin cr komin, stundin
mikla, er allir íslendingar hafa
þráð. Stundin er komin, þegar
allir íslendingar taka höndum
saman, aldrei þessu vant,
gleyma öllum gömlum og nýj-
um ágreiningsmálum, og ganga
samhuga til atkvæðagreiðslu.
Vjer fylkjum liði til þess að
vinna úrslitasigurinn, eða öllu
heldur til þess að taka við sig-
urlaununum, sem frelsishetjur
vorar hafa áunnið oss með bar-
áttu sinni og stríði á liðnum ár-
um og öldum.
Hver er sá, sem ekki vill
njóta sigurlauna?
Hver er sá íslendingur, sem
ekki vill að íslenska þjóðin ráði
landi sínu sjálf og eigi það ein?
Jeg þori að segja, að sá ís-
lendingur er ekki til.
íslendingar eiga nú/ sam-
kvæmt ákvörðun Alþingis ís-
lendinga, að sýna öllum þjóðum
heimsins, hvað þeir vilja, að
þeir vilja ísland frjálst og Is-
lendinga einráða á landi sínu.
Þessari heilögu skyldu hljótum
vjer að gegna samhuga og sam
taka við kjörborðin þessa dag-
ana.
Jeg hitti núna einhvern dag-
inn nær níræðan öldung, sem
hafði greitt atkvæði heima. Jeg
sá, hve glaður hann var, að
hafa fengið að lifa þetta. Og
eigi skyldi æskan fagna síður
en ellin, æskan, sem á að erfa
landið frjálst, til þess að yrkja
bað og verja.
Það hlýtur að vera óþarfi að
|era ráð fyrir því, að nokkur
rslendingur sitji nú heima á
cjcrdegi.
Enginn gefur oss frelsið, ís-
'endingar, ef vjer sýnum ekki
vjálfir, að vjer viljum þiggja
bað.
Sameinumst því allir og sækj
’im sigurlaunin.
Sækjum síðan fram til nýrra
sigra.
Göngum með nýjum dug og
dáð að ræktun lands og lýðs.
Strengjum þess heit, að þjóð
vor skuli verða sterkari og
betri þjóð um leið og hún verð-
ur alfrjáls þjóð í alfrjálsu
landi.
Guð gefi að svo verði.
ÁRNI SIGURÐSSON.
Finski flugherinn
ræðst á Rússa.
Stokkhólmi í gærkveldi.
FINSKAR sprengjuflugvjel-
ar rjeðust á birgðastöð Rússa
að baki víglínunnar í nótt sem
leið. Segja Finnar í herstjórn-
artilkynningu sinni, að skemd-
ir hafi orðið miklar og stórir
eldar kviknað. — Engin finsku
flugvjelanna fórst.
cicfiecýci
ÍíjlllU
t
Góð byrjun.
ÞAÐ VAR gaman að vera við
Miðbæjarbarnaskólann um 10
leytið í gærmorgun þegar kosn-
ingarnar hófust. Áður en kjör-
fundur hófst hafði safnast saman
fjöldi fóllts, sem ekki ætlaði að
láta dragast að kjósa. Þarna voru !
menn á öllum aldri og af ölllum
stjettum. Forsætisráðherrann var
einn af þeim fyrstu, sem kom á
kjörstað. Borgarstjórinn í Reykja
vík, sakadómarinn, lögreglustjór-
inn og fleiri af æðstu embættis-
mönnum landsins. Þarna mátti og
sjá aldraðar konur og karla,
verkamenn, verslunarnienn, iðn-
aðarmenn og lögregluþjónar. Þeir
síðastnefndu höfðu skotist inn til
að kjósa, er þeir sáu sjer færi
frá störfum sínum á götunni. Stöð
ugt fjölgaði þeim, sem báru birki
laufsmerkið í barminum. En
þegar leið á daginn og tölur um
kjörsókn fóru að berast, kom í
ljós, að kjörsókn var ekki eins
góð og menn höfðu gert sjer
vonir um.
„Ertu búinn að kjósa?“
ÞAR SEM tveir menn eða fleiri
hittust í gær, var fyrsta spurn- j
inginn þessi: Ertu búinn að
kjósa? í gærmorgun flaug sú
fregn eins og eldur í sinu um
bæinn, að bandamenn hefðu
byrjað innrásina á meginlandið
kl. 2 nóttina áður. En það var eins
og sú „frjett" væri aukaatriði
þegar menn mættust. Fyrst voru
það kosningarnar, sem bar á
góma og svo kom innrásin.
En það er ekki nóg að tala um
kosningarnar.Kjósendurnir verða
að fara á kjörstað og greiða at-
kvæði. Þeir, sem ekki komust til
að kjósa í .gær, geta gert það í
dag, og í kvöld ættu helst allir
atkvæðisbærir menn að hafa
kosið.
♦X* *2» •!* **• •*• <!• *!• «2» ♦** •*•
ir nokkru að til stæðu kaup á
Öxney á Breiðafirði, og ætti þar
að 'setja visíheimili fyrir „vand-
ræðabörn“, sem, auðvitað eru
hvergi á íslandi, annarsstaðar en
í Reykjavík. Eftir hinni hnitti-
legu og hugmyndaríku lýsingu á
skaðsemi og hættu þessara verð-
andi borgara, virtist eiga að
setja upp nokkurskonar fanga-
búðir á þessum göfuga stað, og
brennimerkja ungmennin í aug-
um þjóðarinnar.
Það getur vel verið að eigandi
umræddrar eyjar þurfi eða vilji
selja hana. En Reykjavíkurbæ
ber engin skylda til að stuðla að
stríðsgróðasölu jarða, — síst ef
það er gert á kostnað einhverra
olnbogabarna bæjarins.
Það hefir löngum þótt allra
meina bót að koma börnum í
sveit, sjerstaklega þeim, sem
höfðu vilst af leið, vegna vönt-
unar á leiðbeiningum og aðbúð,
gallaðs aldarháttar, agaleysi þjóð
arinnar í heild, og opinberra
hvatninga til lausungar, leikja og
lasta. En hafa menn athugað að-
búnað slíkra refsifanga? Sum
lenda á ágætum heimilum og
verða nýtir þegnar. Önnur, og
þau eru fleiri, fara í hendur mis-
jafnra manna, sem hugsa aðeins
um ágóða. Börnin verða að þræl-
um, án þess starf þeirra sje virt
í aðbúð, þar sem enginn er til
eftirlits og varnar. Kaup er ekki
gre.itt sanngjarnlega, svo börnin
læra ekki aS meta gildi vinnunn-
ar. Slík börn fyllast gremju yfir
sýndu ranglæti. Jeg þekki slíkt
hugarfar, því sjálfur var jeg á
flækingi sem barn, þó jeg ætti
því láni að fagna að lenda hjá
góðu fólki.
Minjagripagerð á
íslandi.
ÞAÐ ER ERFITT að fá minja-
gripi á íslandi. Það er eiginlega
ekkert til, nema þá helst dýrir
skartgripir, sem erlendir menn,
sem hingað koma, geta keypt ■sjer
til minningar um komu sína til
landsins, eða sem íslendingar
geta fengið til að gefa erlendum
kunningjum sínum til minningar
um komu þeirra hingað. I öllum
löndum heims, sjerstaklega þó
þar, sem ferðamannastraumur er
mikill, hafa hagleiksmenn gert
snotra og ódýra muni, sem minna
á viðkomandi land. Ferðamenn
kaupa mikið af slíkum munum
og víða er þetta stór atvinnuveg-
ur. Þeir fáu minjagripir, sem hjer
eru til sölu í verslunum fyrir
sanngjarnt verð, eru illa gerðir
og oft erlend framleiðsla.
Mjer datt þetta í hug er jeg
var að lesa blað setuliðsmanna,
„Hvíta fáikann“ í gær. Þar er
sagt frá hermanni einum, sem
hefir gert sjer það til dundurs
í frístundum sínum, að vefa vegg
teppi, sem minna á Island. I tepp
in er ofið kort af íslandi og ár-
talið 1944. Setuliðsblaðið bætir
því við, að maðurinn hafi ekki
við að framleiða teppi, því eftir-
spurnin sje svo gríðarlega mikil.
©
Vandræðabörn.
GAMALL ' KUNNINGI okkar
[
hjer í dálkunum hefir sent mjer
langt" brjef um það, sem hann
kallar „vandræðafálmið með
vandræðabörnin". Er margt vel
athugað hjá brjefritara. Hann
segir m. a.:
1 „Þess var getið í blöðunum fyr
Misjafn aðbúnaður.
VINIR BARNANNA mættu
gjarna kynna sjer þá aðbúð, sem.
börn yfirleitt hafa í sveitunum.
T. d. erfiði, aðbúð og þóknun fyr
ir unnin störf. Tvíburar í ná-
grenni mínu, álíka duglegir báð-
ir, voru í sama sveitarfjelagi í
fyrrasumar, en sinn á hvorum
bæ. Annar var hjá gömlum
bónda, hafði góða aðbúð og fjekk
greiddar 500 krónur í þóknun.
Hinn var hjá ungum bónda, f jekk
100 krónur og ekkert betri að-
búð. Þetta skapar óánægju og
hefndarlöngun. Sá bóndi, sem að-
eins vill fá kauplausan þræl, á
ekki að fá börn annara sjer til
ágóða. Barnið verður að finna
að unnin störf sjeu metin að verð
leikum.
Það virðist svo, að menn hafi
gleymt lofsverðri úrlausn um
vinnu við hæfi unglinga, sem
gerð var fyrir noklcrum árum.
Jeg á þar við vegagerðina í Þing-
vallasveitinni undir stjórn Jóns
frá Flatey. Þar var reglubund-
inn vinna, stjórnað af þeim, sem
kunni að leiðbeina og umgangast
ungmenni. Drengirnir lærðu
starfið, lærðu að hlíða, og lærðu
að meta gildi vinnunnar af því
að Jjeim var greitt kaup. Fyrir-
komulagið var gott og leiðsögu-
maðurinn ágætur. Það er slíkt
fyrirkomulag á vinnu, sem ungl-
ingar þarfnast, samhliða iðnnámi
hjá hæfum meisturum, eða úskól
um, fyrir þá, sem til þess eru
hæfir. En fangabúðir betra eng-
an.
íslenska æskan er góð, undan-
tekningarlaust. Einstaka ungling
ar afsanna það ekki. Þjóðfjelag-
inu ber skylda til að veita rjetta
leiðsögn, aðbúð og aga. Þá fer
alt vel“.