Morgunblaðið - 21.05.1944, Blaðsíða 7

Sunnudagur 21. maá 1944
MORÖONBLAÐTÐ
3
AtkvæSagreíðslan.
ÞEGAR þetta er ritað, er dag-
ur að kvöldi kominn, fyrsti dag
ur atkvæðagreiðslunnar. Þátt-
tkan var yfirleitt eðlileg, þegar
þess er gætt, að aðalatkvæða-
greiðslan á að fara fram á
tveim dögum. Hjer í Reykjavík
hafa t. d. um það bil helmingur
kjósenda kosið. Og svipað er í
ýmsum kaupstöðum.
,En þegar tekið er tiltit til þess,
að í ýmsum hreppum var kjör-
sóknin í gær 100%, allir kusu,
sem á kjörskrá voru, þá má
ætla, að þar komi fram rjelt
mynd af þjóðarviljanum. — Og
þeir Reykvíkingar sem ljetu
það dragast í gær að mæta við
atkvæðagreiðsluna, komi í dag.
Það má ekki koma fyrir, að
höfuðstaðarbúar verði í þessu
máli eftirbátar annara lands-
manna enda ekkert, sem bend-
ir til þess enn, að svo verði,
því margir eiga auðveldara
með að koma á kjörstað á sunnu
degi en á laugardegi.
Sýnilegt er, að mikii keppni
verður milli kjördæma um það
hvar þátttakan verði mest og
steínan eindregnust. En það
kemur fyrst í Ijós við talin-
inguna. Talið verður í hverju
kjördæmi fyrir sig, eins og við
þingkosningar.
'Timamótin.
Á FYRSTU árum hins end-
urreista lýðveldis veltur mikið
á því, að aliir stjórnmálaflokk-
ar landsins finni sameiginleg
áhugamál. Úr því stjórnmála-
flokkunum tókst að standa
saman í sjálfstæðismáli þjóð-
arinnar, verða þeir að halda
áfram samvinnunni á öðrum
sviðum.
Ósamkomulag flokkann um
stjórnarmyndun hefir verið
mikill ásteitingarsteinn þjóðar-
innar síðasta ár. Þinginu eða
þingmönnum verið um þetta
kent. En hluturinn er, að þing-
ið er altaf fyrst og fremst
spegilmynd af þjóðinni.
Undanfarna áratugi hefir
pólitískt uppeldi þjóðarinnar
verið með þeim hætti, að fjöldi
landsmanna hefir sett flokks-
hagsmuni ofar öllu öðru. Góð
mál hafa farið í súginn, vegna
þess, að menn hafa elcki viljað
fyigja fram málum, nema þeim
sem flokkur þeirra gæti tileink
að sjer á einhvem hátt. Mál,
sem í eðli sínu hafa ekki getað
verið flokksmál, hafa legið í
láginni. En andstaða skapast
við góð málefni, fyrir eintóma
þröngsýna flokksstreitu.
Árshátíð.
VIÐ þurfum að eignast ár-
lega þjóðhátíð á næslu árum.
17. júní hefir að vísu verið
haldinn hátíðlegur síðan á 100
ára afmæli Jóns Sigurðssonar.
Iþróttamenn hafa haldið uppi
þeirri hátíð. Þeir eru vísir til
að vera liðtækir í því efni í
framtíðinni.
En þjóðhátíð okkar þarf að
verða þjóðmálahátíð, þar sem
tekin verða upp þau mál á
hverju ári, sem sameina alla
þjóðina. Á þeim degi á öll
þjóðin að fara eftir leiðbein-
ingum Ilannesar Hafstein, að
láta dægurþrasið þagna. — Ef
slík hátíð verður haldin einu
sinni á ári, ef menn fást til-að
muna það eitt þann dag, að þeir
sjeu íslendingar, fagna því að
hjarta, að þeir eiga land sitt,
REYKJAVÍKURBRJEF
20. maí.
og finna til skyldunnar við
framtíð þjóðar, þá getur upp
af þeim nýgræðingi í þjóðlíf-
inu vaxið bæði víðsýni og
styrkur til stórræða í framfara-
málum.
íþróttirnar.
MJER dettur ekki í hug, að
gera hlut íþróttanna minni, þó
fleiri verði virkir þátltakendur
í hátíðahöldunum. Þvert á
móti. Með því að tengja fleiri
mál við hátíðahöldin lærir al-
menningur að skilja, hvílíkt
fjöregg þjóðarinnar er hin
aukna og bætta líkamsmenn-
ing.
En íþróttamennirnir, iþrótta-
frömuðurnir læra lika, að
skoða hlutverk sitt fyrst og
fremst sem alþjóðar uppeldis-
mál, en gerðu ekki metakepni
milli einstakra fjelaga að eins
miklu atriði og stundum vill
við brenna.
Þjóðminjasafníð.
HUGMYND sú, að reisa veg-
legt hús fyrir Þjóðminjasafnið
í tilefni af lýðveldisstofnuninni
fær hvarvetna góðan byr. Hið
merka safn hefir aldrei verið
geymt í húsakynnum, sem því
hafa verið samboðin. Við safn-
ið hefir verið bætt hverri deild
af annari, sem ekkert húsrúm
hefir fengið.En aðalsafnið hefir
stystan tímann, sem það hefir
verið til, verið á eldtryggum
stað. Engin tök hafa verið á því
fyrir almenning að kynnast
þeim menningaryerðmælum, er
þar eru geymd. Má segja, að í
raun rjettri sje þjóðminjavörð-
ur einasti maðurinn, sem þekk-
ir safnið og fjársjóði þess tií
hlítar.
Það er bæði tjón óg vansæmd
að því, að þetta skuli svo vera
enn í dag.
Um leið og bygt verður yf-
ir Þjóðminjasafnið, þarf að gera
henluga sýningarsali fyrir
Listasafn ríkisins. — Mörg af
bestu málverkum safnsins eru
dreifð út um alt, á alls ótrygg-
um stöðum. En meðan svo' er,
getur almenningur ekki fengið
neitt yfirlit yfir íslenska máit-
aralist, og ekki öðlast þau upp-
eldis- og menningaráhrif, sera
menn fá af að hafa hið besta
af nútímalist þjóðarinnar £y:-
ir augum.
NáttúrufræSitn,
KOMIÐ hefir til orða, Sð
Þjóðminjasaínið yrði reist á Há
skólalóðinni. Er að ýmsu leyti
gott að það sje á þann hátt i
sambandi við aðalment aselur
þjóðarinnar. Þar er náttúru-
gripasafninu líka ætlaður sta'ð-
ur. En það er eití hinna hús-
næðislausu safna okkar.
í þeirri byggingu verða
vinnustofur fyrir náttúrufræð-
inga okkar. — En skipulagðar
rannsóknir á náttúru landsins
eru eitt þeirra viðfangsefna,
sem verður að leggja megin-
áherslu á, á næstu árum.
Sextugur:
Sigurður Björnsson frá Veðramótn
Sigurður Björnsson frá Veðra
móti á 60 ára afmæli á morgun.
Hann er fæddur að Heiði í
Gönguskörðum. Þar bjuggu þau
foreldrar hans fáein ár, Björn
Jónsson, síðar hreppstjóri, er
löngum var kendur við Veðra-
mót, og Þorbjörg Stefánsdóttir.
Tóku þau þessa jörð er Stefán
Stefánsson flutti sig að Veðra-
móti, en fluttu í Veðramót, er
Stefán og Guðrún kona hans
Sigurðardóttir frá Heiði, hættu
búskap. Guðrún var dóttir Sig-
urðar, sem kunnastur varð fyr-
ir Varabálk, heilræðakvæðið,er
hann orkti á efri árum sínum,
og ber Sigurður Björnsson hans
nafn. En Þorbjörg móðir Sig-
urðar var systir sr. Sigurðar í
Vigur og Stefáns skólameist-
ara.
Sigurður ólst upp í föðurhús-
um, ásamt 10 systkinum, er
komust til fullorðins ára og
varð snemma stórtækur við
heimilsstörfin. 18 ára fór hann
í Hólasköla, en um það leyti tók
Sigurður Sigurðsson þar við
skólastjórn og í sama mund var
stofnað Ræktunarfjelag Norð-
urlands. Var mikill vorhugur í
skóla þeim, og við þá fjelags-
stofnun, en skólastjórinn lífið
og sálin í hvorttveggja. Stóð
Sigurður frá Veðramóti fremst-
ur í flokki þeirra Hólasveina að
áhuga og andlegu atgerfi. Að
loknu námi var hann verksljori
við Ræktunarfjelagið. Þá var
verið að leggja grundvöilinn að
gróðrarstöðinni í Naustagili við
Akureyri. • *
Að því loknu hefði Sigurður
helst kosið að halda áfram við
búfræðinám. En efnahagur og
ástæður heima fyrir gerðu þær
fyrirætlanir hans að engu. —
Hann var þá elstur Veðramóts-
systkina, er heima voru, og sú
stoð föður sínum, er þá var orð-
inn ekkjumaður og yngri syst-
kina, er þau trauðla máttu án
vera. Hældi hann því útþrá
sína óg sat kyrr.
Snemma tck Sigurður mikinn
þátt í fjelagslífi Skagfirðinga.
Var hann meðal stofnenda og
lengi formaður ungmennafje-
lagsins Tindastóll, íþróltamað-
ur góður, og rómaður sem góð-
ur fjelagi í hvívetna.
Þegar hann var 28 ára giftist
hann sinni ágætu konu Sigur-
björgu Guðmundsdóttir frá
Holti í Svínadal, dóttir þeirra
ágætu hjóna Guðmundar Þor-
steinssonar og Bjargar Magnús-
dóttir, sem bæði voru þekt að
gáfum og prúðmensku. Þau
hjón Sigurður og Sigurbjörg
byrjuðu búskap á 2/3 af
Veðramóti strax og þau höfðu
gift sig vorið 1912. En Björn
faðir Sigurðar bjó á 1/3 jarð-
arinnar þar til 1914 að hann
hætti búskap og fjekk þá Sig-
urður alla jörðina. Veðramót er
erfið fjallajörð í harðindasveit,;
en eins og margar slíkar jarðir,
getur hún gefið mikið í aðra
hönd, ef fast ei' eftir gengið og
sæmilega árar.
Fljótlega sannaðist það á bú-
skap þeirra ungu hjónanna, að
þau voru engir meðalmenn að
dugnaði og samstiltum hyggind
um, því bú þeirra óx og blómg-
aðist með óvanalegum hraðá og
ágætum arði. Eftir tiltölulega
fá ár, var það orðið með stærstu
búum í sýslunni og einkar arð-
samt, því Sigurði var sýnt um
að vera örugglega trygður á
hverju sem gekk með-veðráttu.
Enda var hann svo mikill heyja
bóndi að til fádæma var brugð-
ið og var það og mörgum sveit-
ungum hans að liði, þegar í
harðbakka sló.
Á fyrstu búskaparárum síf!-
um keypti Sigurður Veðramót
og hóf þar stórvirkari umbætur,
en áður hafði verið tök á að
framkvæma. Túninu kom hann
í svo góða rækt, að þar brast
uaumast spretta, hvernig sem
viðraði, löðufall tvöfaldaðist.
Gripahús stækkaði hann og
bæiti, lagfærði og endurbygði
bæjarhús. Var Sigurður ekki
einasta athafnamaður til vinnu,
heldur og hagvirkur og laglæk-
ur, smíðaði flest amboð sín og
smærri búsáhöld, bæði úr trje
og j*rni.
Sveitungar Sigurðar báru svo
mikið traust til hans, að hann
komst ekki hjá því, að á hann
hlæðust alskonar trúnaðarstörf
Hann var bæði hreppstjóri og
oddviti, sýslunefndarmaður o.
fl. En auk þess hafði hann mikil
afskifli af málum sýslunganna,
bæði í verslunarmálum, stjórn-
málum o. fl.
Meðan þau Sigurbjörg og Sig
urður bjuggu á Veðramóli, var
heimili þeirra í fremstu röð um
gestrisni, mvndarskap og þrifn-
að allan. Þar var bjarlur og
fagur heimilisandi samhenlra
myndarhjóna. Þar var öllum
tekið tveim höndum af rausn.
Þar leið öllum vel.
Það var því ekki furða, þó
sveitungum þeirra og sýslung-
um fyndist skarð höggvið í
bændalið Skagfirðinga, er þau
brugðu búi og fluttu hingað til
Reykjavíkur árið 1934. Mun
einkum tvent hafa borið til
þeirrar ráðabreytni. Hafði Sig-
urður kent vanheilsu um skeið,
hvort sem um var að kenna of-
reynslu eða ijðru. En í saína
mund voru börn þeirra það upp
komin, að sjá þurfti þeim fyrir
skólagöngu, og þá hægara um
vik hjer en í Gönguskörðum.
En á námsferli þeirra hafa
börn hans sýnt, að vel gerði
hann er hann opnaði þeim þá
leið, er honum var lokuð. Elsti
sonur hans, Björn, er þegar orð
inn í röð fremstu ísl. vísinda-
manna í læknis- og sjúkdóma-
fræði, Jakob að ljúka, merki-
legu námi í fiskfræði vestan
hafs, Magnús að semja doktors
ritgerð í verslunarfræði í Þýska
landi, en yngsti sonurinn,
Björgvin, stundar laganánt
hjer. Dóttir þeirra, Guðrún
Björg, er útskriíuð úr Verslun-
arskólanum en stundaði síðar
framhaldsnám í Þýskalandi.
Nokkru eftir að þau fluttu
hingað, gerðist Sigurður fram-
færslufulltrúi hjer í Reykjavík.
Hefir hann stundað það starf
með þeirri árvekni og skyldu-
rækni, sem honum er í blóð
borin.
Er hann rnjög vel látinn í
því starfi sem öðrum er homun
hafa verið falin. Hann hefir ver
ið skipaður af ríkisstjórn í fram
færslumálanefnd ríkisins og
milhþinganefnd í landa- og
lóðamálum kaupstaða og sjáv-
arþorpa. Árið 1936 gerðist hanrv
ásamt fleirum stofnandi að h.f.
Ofnasmiðjunni í Rvík og er nú
og hefir verið iil nokkurra ára
formaður í stjórn þess fyrir-
tækis.
Sigurður tók um mörg ár
mjög virkan þátt í pólitískri
starfsemi heima í Skagafirði.
Var í stjórn Sjálfstæðisfjelags
Skagfirðinga og mætti oft sem
forsvarsmaður á deiluf-undum
um lands- og hjeraðsmál. Þótti
andstæðingum hans hann löng-
um erfiður víðfangs, því mað-
urinn er prýðilega máli farinn
og fylginn sjer. Hann er þó alt-
af vel virtur, jafnt af andstæð-
ingum sem samflokksmönnum
sem hremskiptinn og heilhuga
baráttumaður.
Skagfirðingar senda Sigurði
hlýjar kveðjur á sextugsaf-
mæli hans, með þökk fyrir vel-
unnin störf og trygga vináttu
og reykvískir vinir hans þakka
honum góða viðkynningu og
gott samstarf. Allir sem þekkja
hann, meta hlýleik hans, dreng
skap og hreinlyndi í allri fram-
komu.
SkagfirSingur.
Áheit. tii Slysavarnafjelagís
íslands: Frá Halldóru kr. 10.00.
Frá N. N. kr. 30.00. Frá Fanney
kr. 20.00. Frá ónefndum kr,
100.00. Frá Kristjáni Jakobs-
syni kr. 50.00. Frá G. S. kr.
100.00. Samtals kr. 310.00. —
Bc‘stu~þakkir. J. E. B.