Morgunblaðið - 23.05.1944, Blaðsíða 6
6
'"1 Tl
MORGUNBLAÐIÐ
Þiiðjudagnr 23. maí 1944.
mhM&MIi
TJtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Lokadagur
SÍÐASTI DAGUR þjóðaratkvæðagreiðslunnar er í dag.
Þrjá undanfarna daga hafa íslendingar gengið að kjör-
borðinu og sagt hug sinn um lýðveldisstofnunina og sam-
bandsslitin.
Þátttakan í kosningunum er nú þegar orðin svo stór-
kostleg, að alveg er einsdæmi. í heilum kjördæmum hafa
hver einn og einasti kjósandi kosið, eða því sem næst, og
í allflestum nærri því allir, eða fast að 100%!
Og enn er kappið mikið í kosningunum, —* kappið að
komast sem næst algerri þátttöku — 100%!
Þær frjettir, sem borist hafa af þátttökunni í kosning-
unum, hafa þegar gert broslega þá viðleitni frá 1918, að
krefjast 75% þátttöku til gildrar atkvæðagreiðslu um sam
bandsslitin. Það var óþarfa fyrirhöfn.
Nú er síðasti spretturinn eftir — lokadagur kosning-
anna. í dag verða menn að gera sjer fyllilega ljóst, að á
morgun er of seint að iðrast.
í dag er ekki aðeins sómi landsins ákvarðaður og sómi
einstakra kjördæma. í dag er ákvarðaður sómi hvers ein-
staklings. Atkvæðagreiðslan er að vísu fullkomlega leyni-
leg og algjörlega frjáls. Enginn veit um það, hvernig ein-
stakhngarnir greiða atkvæði, og enginn verður þving-
aður á kjörstað.
En þrátt fyrir alt þetta verður hver einasti einn að gæta
sóma síns gagnvart eigin samvisku!
Reykvíkingar! í dag verðið þið að gera síðasta átakið.
Tökum öll höndum saman! Gerumst öll sjálfboðaliðar
til þess að stuðla að því að enginn sitji hjá, sem kosið
getur!
Þú, — sem enn átt eftir að kjósa! Ljúktu dagsverkinu
í skyndi og gakk síðan í lið með öðrum í leitinni að þeim,
sem eru orðnir á seinni skipunum!
Landgræðslusjóður
SÖGUR HERMA, að í upphafi íslands bygðar, á dög-
um landnámsins og hins íslenska lýðveldis, hafi landið
víða verið skógi klætt milli fjalls o§ fjöru. Þær sögur
munu sannar vera og hafa margar minjar þeirra skóga
síðar fundist.
En nú er aftur, eftir langar kúgunar- og niðurlægingar
aldir, að renna upp nýtt lýðveldistímabil; ef svo mætti
að orði kveða, ný landnámsöld, því eftir þetta þurfum
við vonandi engan að spyrja um það, þótt vjer skrýðum
land vort aftur skógi. Vonandi verðum vjer og þannig
efnum og tækjum búnir, að vjer neyðumst aldrei aftur
til þess að eyða skógum landsins, en áður höfðum vjer
sjálfsagt að sumu leyti gert það, er hallærin surfu að og
kalt gerðist í bygðum kúgaðrar þjóðar, svo ekki dæi
hinsti neisti frelsiseldsins, urðum vjer að sjá um, að
blóðið frysi ekki í æðunum.
Þegar stórt skref er stigið, eins og það, sem íslenska
þjóðin stígur nú, þegar þjóð sameinast til átaks, eins og
hún gerir í yfirstandandi kosningum, þá er einnig ágætt
tækifæri til þess að sameinast um önnur mikilvæg mál,
— eins og t. d. þetta, að klæða land vort á ný skógunum,
sem eitt sinn veittu því svo mikið yndi og prýði. Vjer
vitum að vísu, að til þess þarf mikið átak, en fæsta myndi
þó varla gruna annað, en það væri risavaxnara en það er
í raun og veru. En hinu munu glöggir menn á, þessum
sviðum löngu hafa tekið eftir, að víðasthvar hjer á landi
þarf skógargróðurinn aðeins frið til þess að geta dafnað.
Þetta er holt fyrir þá að muna, sem halda að þessu
Grettistaki verði erfitt að lyfta. Það vilja allir fá skóg-
ana aftur, þeir veita öllum yndi, og þeir geta allsstaðar
komið. Þess vegna er nú hentugur tími að styrkja Land-
græðslusjóðinn, til þess að sýna að menn geti í einu sam-
einast um mörg nauðsynjamál, lyft sameinaðir fram á
leið starfi, sem þarf að vinna. Á þessum dögum er hátíð
í landi. Strengjum þess heit að efla svo Landgræðslusjóð,
að það verði leikur einn að klæða land vort skógi aftur.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Ákveðið var að „Akademisk
Boldklub“ kæmi hingað til
lands og kepti við heimafjelölg
in í knattspyrnu. Um þá heim-
sókn segir m. a.:
1. maí.
„Sumarið, sem fer í hönd,
verður merkilegt í íþróttasögu
landsins. Þá keppa hjerlendir í-
þróttamenn við erlenda í fyrsta
skipti hjer á landi.
Og íþróttamennirnir, sem
hingað koma, eru ekki vald-
ir af verri endanum. Danir
þykja ganga næstir Bretum í
knattspyrnuíþróttinni, og fje-
lagið, sem hingað kemur til
kappleika, er talið besta fjelag
Danmerkur. Á síðasta kappmóti
Kaupmannahafnarfjelaganna 7
varð „Akademisk Boldklub“
hlutskarpast og vann alla kapp-
leikina, og fjekk þannig 12 stig.
.... Það verður því ekki við
lambið að leika sjer fyrir flokk
þann, er knattspyrnufjelögin
hjer í Reykjavík skipa á móti
þessum fótfimu einherjum
Dana.
Enda er það ekki tilætlunin
með heimboðinu, að fara að ná
sigrum til þess að hrósa sjer af.
Tilætlunin er fyrst og fremst sú
að læra .... “
★
Árið 1918 juku menn mjög
víndrykkju í Reykjavík, en
minkuðu kaffineysluna. Um það
segir m. a.:
4. maí.
„Samkvæmt skýrslu í nýút-
komnum hagtíðindum sjest það,
að árið 1918 hefir verið flutt
inn til Reykjavíkur miklu meira
af vínföngum heldur en árið
á undan. Af sterkum drykkjum
svo sem vínanda, rommi,
kognac o. fl., hefir verið flutt
inn helmingi meira, á rauðvíni,
messuvíni, ávaxtasafa og fleiri
þessháttar drykkjum hefir inn-
flutríingurinn nær fimmfaldast
og á öðrum vínföngum og súr-
um berjasafa hefir innflutning-
urinn freklega þrefaldast...
Innflutningur á kaffi hefir ekki
verið þriðjungur á móts við ár-
ið á undan og á sykri ekki nærri
helmingur. Aftur á móti hefir
innflutningur á kaffibæti verið
heldur meiri . .. . “
★
Dýrtíðin fór ekki minkandi í
Reykjavík.
4. maí.
„Eins og að undanförnu flytja
Hagtíðindin skýrslu um smá-
söluverð í Reykjavík. Sjest á
þessari skýrslu að það er síður
en svo að dýrtíðin fari mink-
andi eins og margir höfðu þó
vonað.....Ef verðið á öllum
þeim vörum, sem taldar eru í
skýrslunni og fáanlegar voru í
apríl, er talið 100 í júlí 1944,
eða rjett áður en stríðið hófst,
þá er það nú 356. Með öðrum
orðum, vörur þessar hafa hækk
að í verði um 256% Síðan í
fyrra hafa þær hækkað um 14%
og um 1% síðasta ársfjórðung“.
★
Manntal í Reykjavík.
4. maí.
I lok nóvembermánaðar fór
fram manntal hjer í bæ og
reyndist mannfjöldinn 15.328.
I fyrra yoru íbúar borgarinnar
15.020“.
XJíluerji sLripcir:
daaíeaa Íí^inu
Kosningarnar.
LÝÐ VELDISKOSNIN GUNUM
er nú að verða lokið. í nokkrum
kjördeildum var þeim lokið þeg-
ar á fyrsta degi. Urslit kosning-
anna eru að vísu ekki kunn enn-
þá, en enginn mun vera í vafa
um þau. Það er ekki ósennilegt,
að þessar kosningar sjeu eins
dæmi í lýðfrjálsu landi, eða þar
serrí fókið ræður því sjáft, hvort
það kýs eða ekki.
Glæsilegust er þátttakan í sveit
unum, þar sem hvert og eitt ein-
asta atkvæði kom fram í mörg-
um hreppum. Það var gaman að
fygjast með frjettunum af kosn-
ingunum. I Dalasýslu vantaði tvo,
í Vestur-Skaftafessýslu 3 menn
o. s. frv. Úr sumum hreppum
komu frjettir eins og þessi: „All-
ir hafa kosið nema einn, og hann
er erlendis. Eða: Allir hafa kos-
ið nema 3 og tveir eru í Kali-
forníu.
Lýðveldiskosningarnar verða
íslensku þjóðinni til sóma um ald
ur og ævi, á því er engirm vafi.
Það mun kóma í ljós, hvort þeir
fáu ólánsmenn, sem gert hafa alt
sem í þeirra valdi stóð til að
kljúfa einingu íslensku þjóðar-
innar í þessu hennar helgasta
máli, hefir tekist að vinna nokkr
ar sálir með sjer. Það er þó ekki
trúlegt að neitt verulegt kveðí
að þvi.
•
Kunna ekki að fara
með fánann.
MENN VORU hvattir til að
draga íslenskan fána að hún kosn
ingadagana, ' og yfirleitt fóru
menn eftir þeim ráðleggingum.
En það kom í ljós, að það er
langt frá því, að menn kunni al-
ment að flagga. Það var meira
að segja svo, að mest virtist fá-
fræðin um fánameðferðina vera
hjá þeim, sem best hefðu átt að
vita í þeim efnum.
Fánaeigendur virðast kæra sig
koliótta, hvenær þeir draga fána
sína að hún að morgni dags.
Sumstaðar er það gert, eins og
vera ber, kl. 8 að morgni, en á
mörgum stöðum, og það á opin-
berum byggingum, koma flögg-
in ekki upp fyr en um hádegi,
eða jafnvel eftir hádegi. Hitt er
svo aftur hugsað minna um, hve
nær fáninn er dreginn niður að
kvöldinu og tíðkast sú óhæfa, að
hafa fána blaktandi að hún fram
að eða fram yfir miðnætti.
' O
Kæruleysi.
HJER ER ábyggilega eingöngu
um kæruleysi að ræða. Það get-
ur ekki verið, að þeir, sem sjá um
flöggin á opinberum bygging-
um, eins og Alþingishúsinu,
Landsímahúsinu og viðar, hafi
ætlað að þrjóskast við að flagga
á laugardaginn, en fánarnir á
þessum byggingum komu ekki
upp fyr en komið var fram yfir
hádegi.
. Hjer hafa aðeins verið nefndar
tvær opinberar byggingar, en
þær voru þó fleiri. Það vakti og
athygli bæjarbúa, að á einni
stærstu byggingunni í miðbæn-
um yar ekki flaggað
Þess skal getið, sem gert er og
rjett er að minnast á, að þeir,
sem nýlega eru bftnir að fá sjer
fána í garða sína eða á einka-
hús, virtust yfirleitt kunna bet-
ur með fánann að fara heldur en
þeir, sem hafa haft fána og flagg
stengur árum saman.
Það verður flaggað mikið
næstu vikurnar, sem í hönd fara
hjer á landi. En þeir, sem hafa
fána, verða að fara eftir sjálf-
sögðustu reglum um fánameð-
*
ferð. Þeir, sem ekki sýna fán-
anum fulla virðingu í allri með-
ferð hans, ættu ekki að fá leyfi
til að eiga íslenskan fána.
Því láta menn stela
frá sjev?
TÆKIFÆRIN gera menn að
þjófum. Það er oft — og það
mjög oft — sem segja má, að
menn „láti“ stela frá sjer, með
því að gefa óráðvöndu fólki tæki
færi til að komast yfir verðmæti
á auðveldan hátt. Svo er það t. d.
um þjófnaði í anddyrum húsa
hjer í bænum. Það er ekki svo
lítið fjemæti, sem stolið er árlega
hjer í bænum, vegna þess, að
menn trassa að læsa íbúðum sín-
um. Rannsóknarlögreglan getur
ábyggilega sagt margar sögur af
því, að menn hafa mist mikið
verðmæti vegna trassaskapar.
Nú fer sá tími í hönd, er heimili
eru oft mannlaus meira hluta
dags, eða jafnvel dögum saman.
Það er því ástæða til að minna
fólk á að læsa vel íbúðum sínum
og hirslum, til þess að „láta“ ekki
stela frá sjer.
•
Hnupl úr yfirhöfnum.
VÍÐA Á OPINBERUM stöðum,
þar sem margt fólk kemur sam-
an og hengir af sjer yfirhafnir í
fatageymslur, þar sem ekki er
eftirlitsmaður, bei» ávalt nokk-
uð á hnupli. Menn geta komið í
veg fyrir að tapa verðmætum úr
vösum sínum með því að gæta
þess, að skilja það ekki eftir í
vösum á yfirhöfnum, þegar þeir
láta þær af sjer á opinberum
stöðum.
I Sundhöllinni.
í SUNDHÖLLINNI ber ávalt
talsvert á smáþjófnuðum. For-
stjóri Sundhallarinnar, ungfrú
Sigríður Sigurjónsdóttir, segir
mjer, að það sje enginn vandi
að koma í veg fyrir hnupl þar,
ef Sundhallargestir vilji sjálfir
hjálpa til að koma í veg fyrir
það.
í afgreiðslunni í Sundhallar-
fordyrinu, þar sem Sundhallar-
gestir fá númer að klefum sínum,
tekur afgreiðslufólkið við mun-
um til geymslu. Eru þar sjerstök
hólf í þessum tilgangi, þar sem
munir manna eru geymdir. Hóif-
in eru merkt sömu númerum og
klefi viðkomandi manns og það
er a-lveg örugt, að ekkert getur
tapast úr þeim.
En sundhallargestir trassa
mjög að afhenda verðmæti, sem
þeir hafa á sjer, svo sem pen-
inga, úr og skartgripi. Þeim finst
ekki taka því að biðja um
geymslu á þeim. Afleiðingin
verður sú, að óráðvandir menn
komast inn í klefana og stela á
meðan menn eru í baði.
•
Kirkjuklukkur.
FYRIR HELGINA birti jeg
athugasemd frá manni, sem
taldi, að það væri nokkuð fjarri
því, að kirkjuklukkur landsins
væri í lagi. Nefndi hann sjer-
staklega til eina kirkju, í hjer-
aði, sem ekki er langt frá Rvik.
Jeg taldi ekki ástæðu til að birta
nafn viðkomandi kirkju, en er
herra biskupinn spurðist fyrir
um, við hvaða kirkju hefði ver-
ið átt, sagði jeg honum það. Nú
hefir biskup fengið símskeyti
frá sóknarprestinum við fyrir-
spurn, sem biskup gerði útaf
þessari kvörtun. í skeyti sínu
segir sóknarpreáturinn, að
„kirkjuklukkur þessarar kirkju
hafi reynst ágætlega nothæfar".