Morgunblaðið - 25.05.1944, Blaðsíða 5

ífantudagiir 25. maí 1944
MORGUNBLAÐIÐ
Bd
men
tlr:
FJALLIfl OC ORAUIIOIII
Bók Ólafs Jóh. Sfgurðssonar
Síðan
jeg sá fyrstu bækur Ó1
hefir mjer altaf þótt
'ktegt að hann yrði með tím-
anum rnikið skáld. En hitt grun
mig ekki að hann yrði þeg-
ar orðinn það tuttugu og fimm
ara gamall. Svo löng og örðug
er »andans leið upp á sigurhæð-
1 «o mjög fáum er fært að
a^a hana í slíkum stökkum.
n íeg held því hiklaust fram
að ..Fjallið og draumurinn“ sje
ein meðal allra bestu skáld-
Sagna, sem ritaðar hafa verið
af- íslendingum
Það hefir
á þessari öld.
margur verið kallað-
stórskáld fyrir minna en
essa afbragðsvel gerðu bók.
agan er bókmentalegt afrek,
^yernig sem á það er litið, og
þarf ekki neina sjerstaka
Þádómsgáfu til þess að segja
að fyrir, að fái þessi 25 ára
5aruH höfttndur aðstæður til að
bj.^9 H'am sem horfir á þroska
autinni, muni hann innan tíð-
ar
að „þetta sje þannig og hitt
hinnsegin“. Sálfræðilegur skiln
ingur Ólafs Jóh. er í góðú sam-
ræmi við listkunnáttu hans. —
Hann fellur aldrei fyrir þeirri
freistni að stikla á „dramatísk-
um punktum“, en leysir hverja
þraut af samviskusemi og heið-
arleik hins sanna skálds. Hann
þarf ekki stór orð nje hroðaleg
ar lýsingar til þess að láta les-
andann skynja neyð og kvöl,
og hreinlegar er ekki hægt að
handfjatla vandmeðfarna hluti
en þetta skáld gerir. Frásögn
vitskertu konunnar og lýsingin
á dánu húsfreyjunni á Hamri
bera þessu vitni á þeim er vissu
lega meistaralegt handbragð, —
eins og svo mörgu öðru í þess-
ari bók. — Og „ídyllan“, sem
kanski er erfiðast allra lýsing-
arforma, leikur í penna hans.
Hann svertir aldrei um of, skop
stælír aldrei, rómantísk ofgyll-
ing er honum andstygð: en hann
hefir öðlast þann mikla hæfi-
leika að geta töfrað fram æfin-
týri hversdagsleikans og hvers
sem hafa skrifað betri bók
9 »Fjallið og draumurinn!“
Hetta kunna að þykja stór
°r ’ eri jeg er þess albúinn að
nda fyrir máli mínu, ef ein-
Verr>, sem vit hefir á skáld-
Sa§nagerð, langar til að vje-
fen
N;
smá;
Sia þau.
^sstsíðasta bók Ólafs var
j asa§nasafn: „Kvistir í altar-
■ bað var yfirleitt mjög vel
Sagan „Píus páfi yfirgef-
^atíkanið“ hreinsta perla,
j^Heiri góðar. Samt eru fram-
'inar alveg einstæðar og
0 Hið til síðustu bókar hans
StEgv,
Vjg a en nokkurn gat grunað
lestur smásagnasafnsins. —
»Hjahig 0g (jraumurinn" er
'esen<fur með þjálfaðann
ka ^^^sniekk. Það hvílir ró
j nnáHu og leikni yfir frásögn
s 1 allri, átökum og erfiði
j,^lðanna er fullkomlega leynt.
ar UnHir þessari ró byltist., ólg
sin °§ sltln s3Alft í dýrð
bjtni’ eynad og nekt, — ljúft og
verða orðinn miklu mestur
sli
ra síðari tíma sagnaskálda ís-
þ nskr^. Við eigum nefnilega nú
gar ekki ýkja marga rithöf- dagsleika æfintýrsins þannig, að
ua sem tiofo oirvifatt hotví kav úr verður tæi' og ógleymanleg
list. '
Aðeins á einu má ef.til vill
merkja æsku höf.: spenning og
efnisfylling eru í daufara lagi,
en það má telja einkenni ungra
skálda, þótt á því sjeu raunar
undantekningar, sem flestu
cðru. Og ekki vil jeg nefna þetta
galla á listaverkinu, enda eru
bækur sumra . fullþroskaðra
öndvegishöfunda með sama
makri brendar, svo sem verk
Thomas Mann, Sigrid Undset,
Grasia Deledda, Proust og fl.
Margt bendir til að Ól. Jóh. leys
ist úr þessum læðingi síðar, og
mætti hann þá um leið læra að
vera eilítið sparneytnari á orð-
in. Er þó ekki þar með sagt að
mjer þyki orðum beinlínis of-
aukið í þessari sögu.
Ólafur Jóh. Sigurðsson er nú
orðinn algjörlega' sjálfstæður
rithöfundur. Mál hans er auð-
ugt og lifandi, stillinn þenslu-
mikill og blæbrigðaríkur, fellur
alsstaðar prýðilega að efninu og
á þá töfra einfaldleikans, sem
aðeins fáum höfundum auðnast
að skapa. Frásögnin ér full af
'turt, hryllilegt
og unaðssárt,
Sniðaltaf bfandi, þótt því sje
lnn IHfrastakkur listarinnar.
ir uSl tekur ekki fram fyr-
Jr hr - J
40 ára siarfsaímæli
ÞAÐ ER NÚ orðið alltítt að
afmælis fólks sje minst á ýms-
an hátt, annað hvort með því að
geta þess í blöðum eða á annan
hátt, er það hefir fylt vissan
tug ára, alt frá 40 og upp í 100
ár eða meira. Við þessu er ekk-
ert að segja, að mjer finst. Hjer
á eftir verður minst dálítið sjer-
slæðs aímælis, sem ekki er mið:
að við vissan áraíjölda þess,
sem í hlut á. Fyrir rjettum 40
árum eða á krossmessudaginn
þ. e. 14. maí 1904, fluttist að
Reynivöllum í Kjós, til þeirra
góðkunnu hjóna, frú Kristínar
Hermannsdóttur og sjera Hall-
dórs Jónssonar, Þóra Eiriksdótt
ir, og átli hún því 40 ára starfs-
afmæli þ. 14. þ. m. og hefir hún
dvalið á Revnivöllum öll þessi
ár, og dvelur þar enn hjá sjera
Halldóri, en Kristín kona hans
er látin fyrir fáum árum.
Mestan hluta æfinnar hefir
Þóra verið í vinnumensku, utan
nokkur hin síðari ár, er hún hef
ir haft aðal umsjón innanhúss á
Reynivöllum bæði í fjarveru og
veikindum húsmóour sinnar, og
svo einnig hin síðari ár, síðan
hún ljest. Kunnugir vita, að öll
störf sín hefir Þóra leyst af
hendi með einskærri irúmensku
,og samviskusemi, svo að vart
hefðu aðrir gert betur, og er
þetta ekki sagt til að draga neitt
af öðrum. Því, sem betur fer,
eigum við enn margl af ágætu
fólki, sem hugsar vel um ann
ara hag. Og mikið sannmæli,
,,ao hjúin gera garðinn fræg-
an“.
Það hafa margir átt erindi að
Reynivöllum öll þessi ár, sem
um var getið. Þar sem þar er
kirkjustaður, samkomuhús
hreppsbúa, símstöð, íoóstaf-
greiðsla og bókasafn sveitarinn
ar. Auk þess hefir sjera Hall-
dór íjölmörgum öðrum störfum
að gegna fyrir sveit sína. Það
er því betra að eiga kaffisopa
á könnunni, og nú er ,.úr rnóð“
ao gefa bara gestum eintómt
molakafíi, heldur fylgja nú alt
af.kökur meo. Það er því betra
að eiga eitthvað með kaffibolla,
því ekki er hægt að hlaupa úl í
bráúðsölubúðina. Enda er þetta
ætíð til reiðu á Reynivöllum.
Það er einkennandi við margt
af hinu eldra núlifandi starfs-
fólki, hvað það hefir eignast
mikla vinnugleði og trúmensku
í öllum sinum daglegu störfum.
Væri vel. ef yngri kynslóðin
gæti lamið sjer þær dygðir,
ásamt nægjusemi, og gera meiri
kröfur til sín en annar-a.
Þeir, sem bfmir eru að vinna
vel og lengi, eins og Þóra á
Reynivöllum, eiga skilið góða
þr enctur persóna sinna, og vík ungum þrótti, heilbrygði og
l^j^Hrei hársbreidd frá erfið- fyndni, mannvit og lífsreynslu.
^eir nUm V1® a® skapa þróun En öllu er vel stilt í hóf af þjálf Xg heillaríka æfidaga það sem
ig a' tesandinn skynjar hvern uðum og tærilátum bókmenta
f^rg Hversvegna alt skeður, en smekk.
eHki aðeins tilkynningu
um
Kristmann Guðmundsson.
*****
$
I
*
í
i

Relkningar
váriandi iÝðveldiskosningarear
í Reykjavík
óskast sendir á bæjarskrifstofurnar
fyrir 2- júní n* k.
NEFNDIN.
eftir kann að vera ólifað. Og
jeg veit að vinir hennar og
kunningjár óska henni þess af
heilum hug og þakka henni
samveruna á liðnum árúm.
16. maí 1944.
St. G.
Firam menn dæmdir fyr
ir ölvun við akstur.
í VIKUNNI sem leið voru 5
menn dæmdir í Lögreglurjetti
Reykjavíkur fyrir ölvun við
akstur.
Var hvc- þeirra um sig
dæmdir í 10 daga varðhald og
sviftur ökuleyfi í 3 mánuði.
- BRJEF:
Hitaveitan
Eftir Þorstein Jónsson
Hérra ritstjóri!
Síðan jeg skx-ifaði grein
mína um Hitaveituna í Mbl.
hefir borgdrstjórinn, hr. Bjarni
Benediktsson, skýrt blaðamönn
um frá ýmsu viðvíkjandi
reynslu þeirri, sem fengist hef-
ir á veitunni o. fl. viðvíkjandi
henni. Kemur margt fram í
þessari skýrslu, sem almenn-
ingur ekki vissi fyr.
Með Hitaveitu Reykjavíkur
hefir verið unnið verkfræðilegt
afi’ek. Vei'ður það verkfræð-
ingum og þá einkum hr. Helga
Sigurðssyni til ævarandi sóma
hversu vel hefir tekist með
þetta mikla brautryðjendastarf.
Það hlýtur að vekja aðdáun,
hversu litlir gallar hafa komið
fram í byrjun og verði áfram-
haldið eins og bvx*junin, væi'i
það sannarlega vítavert, að
votta þeim ekki fylsta þakk-
læti, er sjeð hafa um undir-
búning og framkvæmd þessa
mikla verks.
Því miður komst bygging
Hitaveitunnar ekki í fram-
kvæmd meðan efni og vinna
var í hóflegu vei'ði og hefir því
oi’ðið ákaflega dýr. Borgarstjór
inn skýrir frá því. að taxti sá,
er nú hefir verið settur, sje
miðaður við kolaverðið, mjer
skilst kr. 180.00 tonnið. Eftir
að jeg hefi talað um þetta við
fjölda gætinna manna, leyfi
jeg mjer að staðhæfa. að þessi
útreikningur á ekki við i fjölda
mörgum húsum. Köldustu
mánuði ái’sins getur þessi taxti
staðist nokkurn veginn. en hið
háa fastagjald veldur því, að
yfir alt árið verður vatnið, í
einstæðum vel bygðum húsum,
40—60 % dýi'ara en kolakynd- |
ing, miðað við sama hitastig í
húsunum, og víða ennþá dýrari.
Að vísu virðist sú upphæð, er
borgarstjórinn gefur upp að
komið hafi fram við álestur
mæla í febrúar, kr. 900 þús.,
benda til þess, að áætlun mín
um tekjur veitunnar hafi verið
of há, enda bygðist sú áætlun
á því, að í'jett hefði verið skýrt
frá í blöðunum, að 2000 hús
hefðu íengið vatn um nýár og
að alls væru 3000 hús. sem Hita
veitan mundi ná til að lokum.
En húsin eru fæfri, samkv.
skýrslu borgarstjói-ans. — En
upphæðin, kr. 900 þúsund bcnxl
ir á annað: Hitayeitugjaldið
kemiii' misjafnt niður á mönn-
um. Hinn vísindalegi útreikn-
ingur á hiiaveituþörf í sám-
bygðum húsum og vel bygðum
stéinhúsum bg timburhúsum
einstæðum, er bersýnilega
hvergi nærri rjettur. — Jeg
hefi athugao hitatap í mínu
húsi, sero er fremur vel bygt.
einstætt hús, einangrað með 7
cm. vikurlagi. Ef jeg skrúfa
alveg fyrir vatnið í 12—13
klukkutíma og hitastig, úti, er
meðal vetrarveður, frá 3 stig
hiti til 5 stig frost, er hitatapið
inni yfir þennan tíma 4—6 stig
í herbergi móti vestri og norðri.
Athiiganir þessar gerði jeg stöð
X
ugt, í febrúar og mars. Sjeu
gluggar hafðir opnir, er hita-
tapið, auðvitað, jafnt í sam-
bygðum og sjerstæðum húsum.
Það er enginn efi á því, að
þeir, sem óhóflegan hita hafa
notað við kolakyndingu, græða
á því að fá Hitaveituna, en sá
gróði er á kostnað sparsamra
hófsmanna. ..
En nú\ill svo vel til, að boi g
arstjórinn bendir sjálfur á eina
leið út úr þessu, leið, sem jeg
hygg að allir geti sætt sig við.
Hann segir, að komið hafi til
mála -að selja vatnið án fasta-
gjaWs, en þá helmingi dýraia
en það er nú. Þetta er einmitt
það sem jeg og fjöldi manna,
sem jeg hefi talað við um mál
þetta,. óskum eftir. Vio viljum
borga það vatn, sem við not-
um, en ekki það sem.við ekki
þurfum. Hið toi'tryggilega, háa
fastagjald, mundi þá hætta að
ergja menn; þeir ættu það al-
gerlega við sjálfa sig og sam-
býlismenn sína, hvort þeir teldu
18 eða 25 stág hæfilegan hús-
hita. — Eins og Rafmagnsveita
Reykjavíkur hefir mismunandi
taxta, sein menn geta valið eft-
ir eigin geðþótta, svo ætti og
’ Hitáveitam qð jgera. Saman-
burour borgarstióra á fasta-
gjaldi Hitaveitunnar og Raf-
magnsveitunnar er nærri þvi
broslegur, þar sem fastagjald
Rafmagnsveitunnar er svo lágt,
að það nemur litlu fyrir hyern
einstakíing. En hjá mjei’, t. d.,
er íastagiald Hitaveitunnar
75%. miðað við kölakyndingu
með kolaverði 180 kr. tonnið.
Ef til vill telur bæjai'stjói'n-
in það nauðsynlegt, að Hita-
veitan tryggi sjer fastar og á-
kveðnar tekjur með fastagjaldi.
Þetta má auðveldlega með því
að láta fastagjaldið koma upp
í vatnsnotkun manna eftir því
sem það nær til. Selja vatnið
t. d. helmingi dýrara en það
er nú. Kæmi það þá niður á
þeim. er óska að hafa mikinn
hita. að greiða hæst, hvort seni
þeir búa i sambygðum eða ein-
stæðum húsum. Sje hinn vís-
indalegi útreikningur á mismun
hitaþarfar rjettur, getur eng-
inn skaðast á þessu og enginn,
með rjettu, kvai'tað um það, að
honum sje íþyngt á annara
kostnaö. — Það er vafalaust,
að fastagjaiöiðv þarf að læk'.ia
í vel bygðum einstæðum hús-
um samanborið við sambygð
hús.
Jeg get vel skilið, að hitaveit-
an þarf miklar tekjxir fyrstu ár-
in, til þess að komast úr skuld-
um að einhverju leyti. En þetta
mikla fje verður að taka af
bæjai'búum á þann hátt, að sem
flestir megi vel við una. Jeg
fæ ekki betur sjeð, en að mis-
munandi aðferðir við sölu vatns
ins, sem menn svo gæfú valið
um, yrðu til þess að eyða tor-
trygni og auka vinsældir þessa
ágæta fyrirtækis.
Þorsteinn Jónsson
Bárugötu 6.