Morgunblaðið - 31.05.1944, Blaðsíða 10

10
>MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 31. maí 1944
Kvikmyndun lýðveldishátíðahaldanna
Það heíir verið minst tölu-
vert á hina væntanlegu hátíð-
arkvikmynd í blöðunum undan
farna daga, sem von er til, þar
sem engin rituð saga eða fast-
ar ljósmyndir geta géýmt slíka
viðburði, jafn vel og kvikmynd
in gerir, en vegna þess að jeg
er eini ljósmyndarinn hjer, sem
tek breiðfilmu, en hátíðanefnd
in er búin að ráða ljósmyndara
til þess að taka mjófilmu,* lang
ar mig til þess að segja frá því
sem jeg hefi heyrt, sjeð og
reynt í þessum efnum.
20 ára reynsla.
í síðustu 20 ár hefi jeg meira
og minna fengist við kvik-
myndatöku, og ávalt haldið
mjer við breiðfilmuna, af þeim
ástæðum sem hjer skal getið:
Það er fyrst og fremst vegna
þess, að hana má sýna á öllum
betri kvikmyndahúsum, en aft
ur á móti hefi jeg altaf verið
mótfallinn mjófilmunni, nema í
einstaka tilfellum, svo sem ,til
hemiahúss og skólasýninga.
Þær filmur, sem hingað hafa
komið, og alment eru notaðar í
skólum, eru mestmegnis smækk
aðar úr breiðfilmum, því
það er staðrenyd, eins og Morg
unblaðið rjettilega gat um fyr-
ir nokkru, að ef breiðfilma er
tekin, fást betri mjófilmur eft-
ir henni, heldur en frummynd-
inni úr mjófilmu-vjelinni.
Það er ekki nema eðlilegt, að
þeir, sem ekki hafa kynst kvik
myndatöku-tækni, haldi að
hægt sje að stækka mjófilmuna
upp í breiðfilmu, og þá er því
til að svara, að ef mjófilma er
tekin í litum, er ekki hægt að
stækka hana í breiðfilmu, aft-
ur á móti er það einstaka sinn
um gert, ef mjófilman er tekin
á venjulega „svarta og hvíta“
filmu, en þá koma kornin í
filmuhúðinni svo mikið fram á
tjaldinu, að óþolandi er að
horfa á slíka mynd, enda er það
aðeins gert sem neyðarúrræði.
Nordisk Films Co. í Kaup-
mannahöfn og hið heimsfræga
films-fjelag UFA í Berlín, hafa
bæði ráðið mjer frá „smalfilm“
— mjófilmumyndatöku — af
framangreindum ástæðum.
Fyrsta íslenska kvikmyndin.
Fyrir nálega 25 árum tók jeg
mína fyrstu kvikmynd sem
hlaut nafnið „Æfintýri Jóns og
Gvendar“, útbjó jeg hana hjer
[ftir Loft Guðimindsson, Ijósmyndara
að öllu leyti, og var hún sý’nd
í Nýja Bíó í 6 daga, og þótt hún
væri með viðvaningsbrag, gaf
hún lítrð eftir fyrstu Chaplíns-
myndunum.
Tilraunin varð þó til þess, að
mjer datt í hug að taka kvik-
mynd sem gæti orðið landinu
til einhvers gagns, og tók jeg
þá kvikmyndina „ísland i lif-
andi myndum“, sem jeg var í
tæp tvö ár að taka og fullgera.
Þegar mjer datt þessi kvik-
mynd í hug, átti jeg ekki einu
sinni fyrir kvikmyndavjelinni,
hvað þá heldur filmum og ferða
köstnaði, en eitthvað varð að
gera. Fáir eða engir þektu til
mín sem myndasmiðs, og þar af
leiðandi hugði jeg engum svo
gott til mín, að peningaframlag
fengist til heillra sýningamyríd
ar. Hr. framkv.stjóri Richard
Thors hlustaði með athygli á
hugmynd mína um þessa fyrir-
huguðu kvikmynd, en til hans
fór jeg fyrst, og eftir að jeg
hafði tafið hann lengi, brosti
harín góðlátlega og rjetti mjer
peningaupphæð, sem nægði
mjer til vjelakaupa og nokkuð
af filmu, og sagði, margt hafa
menn stýrkt vitlausra en þetta.
Ekki er mjer enn Ijóst, hvernig
jeg komst út á götuna, — nafn-
ið Island í lifandi myndum var
orðið af veruleika, síðan komu
fleiri til sögunnnar og greiddu
götu mína.
/
Þar sem jeg taldi víst, að
kvikmyndin mundi. ekki borga
sig hjer heima, sótti jeg um
styrk til Álþingis, 10 þúsund
krónur, því jeg ætlaði mjer að
greiða þeim aftur sína peninga
sem hjálpað höfðu mjer, ei. hið
háa Alþingi varð ekki við bón
minni, þrátt fyrir það sýndi jeg
alþingismönnum myndina texta
lausa, og fór síðan utan með
hana, til þess að fullgera hana,
— fjekk jeg þá brjef að heim-
an og ávísun frá Alþingi upp á
3 þúsund krónur og var þetta
gjöf, og fylgdi m.. a. þessi orð,
að með þessari mynd hafi jeg
gert landinu gagn og sóma. .
Hluta úr þessari kvikmynd
seldi jeg síðan í Danmörku,
Englandi og hinu fyrnefnda
þekta filmfjelagi UFA, og gat
það sjerstaklega þessarar kvik-
Niðurjöinunorskrá
Skrá yfir aðalniðurjöfnun útsvara í Reykjavík fyrir
árið 1944 liggur frammi almenningi til sýnis í skrifstofu
borgarstjóra, Austurstræti 16, frá 31. maí til 13. júní
næstkomandi kl. 10—12 og 13—17 (þó á laugardögum að
eins kl. 10—12).
Kærur yfir útsvörum skulu sendar niðurjöfnunarnefnd
þ. e. í brjefakassa Skattstofunnar í Alþýðuhúsinu við
Hyerfisgötu, áður en liðinn er sá frestur, er niðurjöfn-
unarskráin liggur frammi, eða fyrir klukkan 24 þriðju-
aaginn 13. júní n. k.
Þennan tíma verður formaður niðurjöfnunarnefndar til
viðtals í Skattstofunni virka daga, aðra en laugardaga,
klukkan 17—19.
I.• . ;
Borgarstjórinn í Reykjavík, 30. maí 1944.
Bjami Benediktsson.
myndar í sínu mánaðarlega upp
lýsingariti.
Oll blöð hjer fóru lofsamleg-
ustum orðum um myndina og
gladdi það mig mjög, og af eðli
legum ástæðum gladdi það mig
ekki síður, að fá lofsamleg um-
mæli erlendra sjerfræðinga.
Fiskikvikmyndin.
Jeg hefi nú þreytt lesendur
á, hvernig þessi umrædda kvik
mynd mín er tilkomin, en jeg
leyfi mjer samt að geta annarar
kvikmyndar, sem sje Fiskikvik
myndirnar, sem jeg hefi tekið,
en hana er enn ekki farið að
sýna, því fullkomna teksta er
ekki hægt að búa til hjer
heima. Eftir þær viðtökur sem
jeg fjekk fyrir Islandsfilmuna,
afrjeð jeg að taka sjálfstæða
Fiskikvikmynd, sem fiskifram-
leiðendur gætu notað sem
upplýsingamynd út á við, og er
jeg var hálfnaður með verkið,
þrutu peningarnir, . því ekki
mjólkaði myndastofan að mjer
fjarverandi.
Jeg fór því fram á við Fiski-
málanefndina að hún veitti
mjer styrk til þess að fullgera
myndina. — í langan tíma varð
jeg að bíða eftir svari, en loks
I kom þó það með fullkomnu
nei-i, talaði jeg síðan og skrif-
aðist á við Ríkisverksmiðjurn-
ar, og voru mjer þar gefin loðin
loforð, sem auðvitað eftir öðru
endaði með engri hjálp, og hafði
jeg þó kvikmyndað síldarverk-
smiðjurnar innan og utan. •—
Þetta er leiðindasaga og ljót.
Það, sem jeg átti eftir að
mynda, var smábátaútvegurinn,
en það var nóg til þess að jeg
ekki gat fullgert kvikmyndina,
og snjeri mér því aftur að ljós-
myndastofunni. Þátttaka ís-
lands í heimssýningunni út-
heimti kvikmynd, og var þá
leitað til mín í þessu efni,og sáu
þar tilkvaddir menn Fiskikvik-
myndina, og vakti hún almenn
an fögnuð.
Hr. framkvæmdastjórar Thor
Thors og Kristján Einarssoon
buðust til að greiða allan kostn
að filmunnar og bæta við
nokkru, þar á meðal smábáta-
útveginum, með því að fá hana
lánaða á heimssýninguna.
Þannig varð þá þessi merki-
lega!! kvikmynd til, og er jeg
þessum mönnum mjög þakklát
ur, og vona jeg, að myndin eigi
eftir að gera mikið gagn.
Mjófilmu-doktorinn.
A meðan jeg var að berjast
við að gera þessar breiðfilmur,
skaut upp um þær mundir, mjó
filmuæði, ef jeg mætti svo að
orði komast, — Hr. G. Kamban
fær sjer mjófilmu-ljósmyndara
doktor að nafnbót, og ætlar nú
:að taka kvikmynd til lands og
sjávar, eða einskonar kvik-
mynd og Island í lifandi mynd-
um, var hún styrkt af mönnum
og fjelögum, og mun hún hafa
kostað um 40—50 þúsund (mín
kvikmynd 18 þús.) Látum upp-
hæðina liggja á milli hluta, en
þessi mjófilmumynd Kambans
hefir ekki komið fyrir almenn-
ingssjónir, o^ er það skiljanlegt
eftir því sem jeg af tilviljun sá
úr henni.
Jeg byrjaði fyrirsögnina á há
tíðarkvikmyndinni, en hefi að
mestu talað um sjálfan mig, en
jeg vona að enginn líti svo á,
að jeg sje að troða upp á neinn
kvikmynd, jeg er búinn að fá
nóg af því, og heldur ekki má
skilja orð mín þannig, að jeg
sje að niðra þeim, sem halda
sjer að mjófilmunni, því að jeg
viðurkenni að hún á fullan rjett
á sjer í heimahúsum og skól-
um, og það sem jeg hefi sjeð
eftir Hr. Vigfús Sigurgeirsson,
ljósmyndara og leikmennina
Kjartan Ó. Bjarnason og Sig-
urð Tómassoon, hefir mjer þótt
þótt margt gott, og sumt vel tek
iið, en flest alt oflangdregið. —
; Kjartan hefir sjerlega gott auga
fyrir „motivum" og er ekki efi
á því, að ef hann gæti snúið
sjer eingöngu að kvikmynda-
töku, myndi hann geta orðið
góður kvikmyndatökumaður.
Bauð breiðfilmu.
Vegna skrifa um hátíðarkvik
myndina, vil jeg geta þess, að
jeg sendi hátíðarnefndinni til-
boð um að taka breiðfilmu, þar
sem jeg bauðst til að setja í
hana „Tón og, tal“, þ. e. a. s.,
búa til hljómkvikmynd alt í
gegn, þar sem ræðurnar, söng-
urinn og margt annað heyrðist,
íslensk lök áttu að hljóma
meira og minna alt í gegnum
myndina, og ennfremur þar sem
ekki væri ræða eða söngur,
kæmi þulur og útskýrði hvað
væri að ske, eða hvað kæmi
næst, — en með þessu móti
fengju allir íslendingar að
heyra og sjá það helsta sem
skeði við þetta einstaka tæki-
færi, en háttvirt hátíðarnefnd
hafnaði þessu tilboði vegna
fjárskorts, — það virðist því ó-
trúlegt, að fjelítill maður geti
upp á eigin spýtur tekið heila
kvikmynd, þegar sjálft landið
treystir sjer ekki til þess, þótt
um slíka hátíð sje að ræða sem
væntanlega lýðveldishátíð. I
brjefi háttvirtrar hátíðarnefnd-
ar getur hún þess, að valdir
hafi verið til kvikmyndatök-
unnar, þeir Vigfús Sigurgeirs-
son og Kjartan Ó. Bjarnason.
Mjer er kunnugt um, að þeir
eiga að taka mjófilmu, og hef-
ir nefndin sjeð þeim fyrir nægj
anlegri filmu til þessa.
Erfiðleikar á að sýna
mjófilmu.
Jeg tel það víst, að hátíðar-
nefndin hafi ekki gert sjer það
Jjóst, þegar hún afrjeð að láta
taka mjófilmu, hversu erfið-
leikum það er bundið að veita
almenningi að sjá kvikmynd-
ina, því eins og vitað er, er að-
eins eitt kvikmyndahús hjer í
Reykjavík, þ. e. Tjarnarbíó,
sem getur sýnt væntanlega mjó
filmu, — og hvað svo með öll
kvikmyndahúsin út á landi? —
Það er einn vegur til að bjarga
þessu, og hann er sá, að fá þessa,
menn til að ferðast með sýn-
ingartæki út um land, — og
gæti jeg trúað, að kostnaður-
inn við þessa mjófilmu-upp-
töku yrði lítið minni, en tilboð
það,- sem jeg sendi hátíðarnefnd
inni, þess utan munu margir
sakna þess að fá ekki að heyra.
það sem fyrir ber. Væri það
svo sem ekki ánægjuefni fyrir
eftirkomendur vora að geta
heyrt rödd og sjeð lifandi mynd
af þeim alþingismönnum, sem
þetta tímabil upplifa.
Hefði verið farin sú rjétta
leið, sem sje að taka breiðfilmu,
mátti með hægu móti smækka
kvikmyndina í mjófilmu fyr-
ir skóla landsins, eins og jeg
tel víst að gert verði við hita-
veitumyndina og kvikmynd þá,
sem jeg nú er að taka fyrir
Reykjavíkurbæ.
Þar sem háttvirt hátíðar-
nefnd hafnaði tilboði mínu sök
um fjárskorts, benti jeg prófess
or Alexander Jóhannessyni á,
að ekki væri útilokað að hægt
væri að fá einhvern af ljós-
myndurum hersins til að taka
breiðfilmu fyrir vægara verð
en jeg fór fram á, en mjer er-
ekki kunnugt um, hvort það
hefir verið reynt. Er^vonandi
að það takist, svo hægt verði
að sýna hana út um alt land,
jafnvel þótt kvikmyndin verði
þögul'.
Loftur Guðmundsson.
milllMllllllIllillllllIlllllinilllllllllllllllllllllllllllHIIIIII!
fTrfesimoii
E ería menn vana trjesmíði. E
§1 vantar til að innrjetta E
= sumarbústað í nágrenni §§
bæjarins. E
Uppl. í síma 4464.
liiilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliti
miiiiiiiiiiiiiimiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiniiiiiiiiim
I Útvarpstæki |
= til sölu á Lindargötu 63A |j
s niðfi. Til sýnis frá kl. s '
5.30—6.
iiHiiiHiiiiiiiiimniiiniuuvMiuiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiHitiit
Auglýsing um hámarksverð
Með tilliti til árstíðasveiflna á verði eggja, hefir Við-
skiftaráð ákveðið eftirfarandi hámarksverð á eggjum frá
og með 1. júTíí 1944.
í heildsölu kr. 10.00
í smásölu kr. 12.60
Með auglýsingu þessari er úr gildi fallin auglýsing Við-
skiftaráðsins um hámarksverð á eggjum, dagsett 29.
mars 1944.
Reykjavík, 30. maí 1944.
Verðlagsst jórinn.