Morgunblaðið - 01.06.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 1. júuí 1944
nttHtoMfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
, Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 16Q0.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura öieð Lesbók.
URSLITIN
TALNINGU atkvæða er lokið í öllum kjördæmum
landsins og er útkoman þessi (ógildum atkvæðum slept):
Sambandsslitin. Þar sögðu 70.536 já, 365 nei, en auðir
seðlar voru 600. Með sambandsslitum hafa því orðið
98.65 af hundraði greiddra, gildra atkvæða, á móti 0.51
af hundraði, en auðir seðlar 0.84 af hundraði.
Lýðveldisstjórnarskráin. Þar sögðu 68.862 já, 1064 nei,
en auðir seðlar voru 1547. Með lýðveldisstjórnarskránni
hafa þannig orðið 96,35 af hundraði, á móti 1.49 af hundr-
aði, en auðir seðlar 2,16 af hundraði.
Öll atkvæðin eru ekki komin fram ennþá. Þannig eru
ókomin flest atkvæðin, er greidd voru erlendis. Einnig
geta enn komið fram atkvæði, sem greidd voru utan kjör-
staðar hjer á landi. Af þessu leiðir, að úrslitatölur í ein-
staka kjördæmum geta breyst frá talningunni og ef til vill
raskað áður gefnum hundraðstölum þar. En þar sem hjer
er um að ræða tiltölulega fá atkvæði, miðað við landið í
heild, geta þau varla raskað þeirri heildarniðurstöðu at-
kvæðagreiðslunnar, sem nú liggur fyrir.
Þjóðaratkvæðagreiðslan um bæði atriðin sem um var
spurt, sambandsslitin og lýðveldisstofnunina, er því eins
skýr og frekast verður á kosið. Þátttakan í atkvæða-
greiðslunni varð meiri en dæmi eru til áður hjer á landi.
Ekki er heldur vitað, að í nokkru lýðfrjálsu landi hafi
fengist slík þátttaka í þjóðaratkvæðagreiðslu. Er þátt-
takan í atkvæðagreiðslunni hjer 20. til 23. maí því án efa
heimsmet.
Þökk sje þjóðinni fyrir þann mikla skerf, sem hún hefir
hjer lagt til sjálfstæðismálsins. Hinn einbeitti og einhuga
vilji þjóðarinnar verður styrkasta stoðin undir lýðveld-
inu.
UTSVÖRIN
ÚTSVÖRIN voru umræðuefni bæjarmanna í gær. Sem
eðlilegt er. Menn horfa upp á það með nokkru jafnaðar-
geði árið um kring, að verðbólgan vaxi, gildi krónunnar
minki, og láta sjer það líka, þegar krónum fjölgar, sem
menn fá í kaup, og þeir, sem hafa vörur að selja, fái greið-
ari sölu, vegna aukinnar fjárveltu.
Verðbólgan eykur fjárþörf bæjarins og kauphækkanir
í hvaða mynd sem eru. Mestur hluti útgjalda bæjarins
eru kaupgreiðslur í einhverri mynd. Þegar kaup hækkar,
eykst því þörf bæjarins til útsvarsálagningar. En hvað
þessar hækkanir og verðbólgan kostar hvern einstakling í
auknum útsvörum, fá menn að vita, allir í einu, daginn,
sem útsvarsskráin berst þeim í hendur.
Sú staðreynd verður mönnum ennþá tilfinnanlegri,
þegar ofan á útsvörin bætist hinn gífurlegi tekjuskattur
til ríkissjóðs, sem þó hefði orðið ennþá tilfinnanlegri í ár,
ef verðlækkunarskatturinn, er lagður var á í fyrra, hefði
ekki verið burtu feldur.
Undanfarin ár hefir andstæðingablöðum Sjálfstæðis-
flokksins hjer í bænum orðið skrafdrjúgt um útsvörin,
þegar skráin hefir komið út.
Þegar bæjarstjórn semur fjárhagsáætlunina, telja and-
stöðuflokkamir sjer það jafnan skylt, að bera fram til-
lögur til hækkunar útgjalda og útsvara. Hækkunartillög-
ur Alþýðuflokksins námu í vetur kr. 2.430.000. En kom-
múnistar ljetu sjer þær ekki nægja. Þeir vildu'hækka út-
gjöldin um kr. 4.110.000 frá því, sem meiri hluti bæj-
arstjórnar ákvað. Síðan beittu þeir sjer fyrir kauphækk-
un, er kostar bæjarsjóð 1—2 miljónir króna.
Ef að vanda lætur, snúa þessir flokkar nú við blaðinu
og telja að útsvörin sjeu altof há. Er þessi árlegi’ skoðana-
snúningur gerður í trausti þess, að það sem þessir menn
leggja til málanna í janúar ár hvert, það sje bæjarbúum
gleymt um mánaðamótin maí júní.
700 stór
skemdar-
verk í Dan-
mörku 1943
Frá danska blaðafulltrúanum.
FRELSISRÁÐ Danmerkur í
kaupmannahöfn hefir samið yf
irlit um skemdarstarfsemina
árið 1943.
Af 700 verulegum skemdar-
verkum, sem heppnuðust al-
gerlaga, var helmingnum beint
að stoffiunum og liðsmönnum
setuliðs Þjóðverja, en hinum
helmingnum að þeim fyrirtækj
um, sem vinna í þágu Þjóð-
verja.
í janúarmánuði fyrirskipaði
frelsisráðið, að dregið skyldi úr
jkemdarstarfseminni. Var það
nauðsynlegt vegna þess að Þjóð
verjar höfðu tekið svo marga
Dani, að sjerstakra varúðar-
reglna var þörf.
En í aprílmánuði var skemd-
arstarfsemin endurskipulögð og
frelsisráðið, að áætlanir um
skemdaverk á ýmsum orkuver-
um á Jótlandi, járnbrautum og
símastöðvum Þjóðverja skyldu
framkvæmdar.
Skemdarstarfsemin náði há-
marki sínu fyrir nokkrum dög-
um síðan, þegar 50 mikil
skemdaverk voru unnin því
nær samtímis. — Hvert þeirra
hafði verið vandlega undirbúið.
Rannsakað var, hve mikinn
mannafla Þjóðverjar hefðu til
varnar á stöðunum, þar sem
vinna átti skemdaverkin og hve
marga menn þyrfti til að vinna
verkið. Frelsisráðið hefir sjer-
stakt foringjaráð, sem stjórnar
starfseminni. 25—30 menn taka
þátt í hverju skemdarverki.
Það sló í bardaga, þegar ráð-
ist var á vjelasmiðjuna ,,Glo-
bus“ fyrir utan Kaupmanna-
höfn. Lögregla og hermenn
voru til varnar. Skemdaverka-
mennirnir urðu því að gera á-
hlaup og vinna á Þjóðverjun-
um, áður en þeir gátu komið
sprengjum fyrir í verksmiðj-
unni og sprengt hana í loft upp.
„Globus“-verksmiðjan vann
eingöngu fyrir Þjóðverja og
undir stjórn þeirra, án þess að
laka tillit til almennra ákvæða,
sem í DanmörkU gilda um verk
smiðjurekstur og allar heiðvirð
ar danskar verksmiðjur fara
eftir. einmitt til þess að koma
í veg fyrir, að Þjóðverjar geti
algerlega notfært sjer verk-
smiðjuframleiðslu Dana.
'Jíhuerji ólripar:
vlr dac^feg,u fífi
%
Enginn næfurakstur
í Reykjavík dagana
16. fil 18. júní
NÆTURAKSTUR bifreiða-
stöðvanna hjer í bænum mun
falla niður 16., 17. og 18. júní
næstkomandi. Ástæðan fyrir
því að akstur fellur niður er
sú, að ríkið mun taka allar
leigubifreiðar leigunámi, í sam
bandi við fólksflutninga á lýð-
j veldishátíðina á Þingvöllum 17.
júní.
%
♦**♦*« •J‘*í**J*****J*«*‘,t*‘J*»J*«J* ******
1 ár.
EITT ÁR er í dag liðið siðan
Morgunblaðið kom út í því broti
og þeirri stærð sem það er nú.
Það þurfti ekki árið tii að sanna,
að breytingin hefir gefist vel og
mun nú vandfundinn sá kaup-
andi blaðsins, sem ekki telur, að
nýja brotið sje stórum betra en
hið gamla.
Stækkun blaðsins úr 8 síðum í
12 og möguleikarnir að hafa blað
ið enn stærra daglega þegar
þurfa þykir, hefir og komið kaup
endum í hag. Vinsældir Morgun-
blaðsins aukast með hverjum
degi. Stóraukin útbreiðsla og vin-
sældir blaðsins hafa vitanlega orð
ið til þess, að auglýsingum hefir
fjölgað, enda óumdeild staðreynd
að best er að auglýsa í Morgun-
blaðinu, eins og þar stendur.
Því er ekki að leyna, að fyrst
í stað voru nokkrir af kaupend-
um blaðsins óánægðir með breyt-
inguna, en það voru ekki liðnar
margar vikur er þær raddir þögn
uðu. Kaupendum fjölgar enn ört
og er það besta sönnunin fyrir
því að Morgunblaðið er vinsæl-
asta blað landsins. Ekkert blað
veitir lesendum sínum jafn fjöl-
breytt efni sem Morgunblaðið.
Fyrir þessa dálka og lesendur
þeirra hefir stækkun blaðsins
verið nauðsyn. í gamla blaðinu
voru dálkarnir á hrakhólum með
rúm, en nú hafa þeir í eitt ár
haft fast aðsetur í blaðinu, og fá
það væntanlega framvegis. Á
þessu ársafmæli vil jeg því nota
tækifærið og þakka öllum hinum
fjölda mörgu vinum „daglega
lífsins", fyrir trygð og mörg hlý-
leg orð og ráðleggingar, sem dálk
unum hafa borist.
•
Ameríkupósturinn.
ÞAÐ MUN HAFA verið
skömmu eftir að Ameríkuvið-
skipti Islendinga hófust að
nokkru ráði í núverandi styrjöd,
að póst- og símamálastjóri lands-
ins tók sjer ferð á hendur til Ame
ríku. Hann fór m.a. til að leita
fyrir sjer um möguleika á því, að
komið yrði á betri póstsamgöng-
um milli Ameríku og íslands.
Kaupmenn, sem versluðu við
Ameríku, voru í hinum mestu
vandræðum vegna þess hve póst-
samgöngur allar voru stirðar og
það var ekki óalgengt, að versl-
unarbrjef væri 2—3 mánuði á
leiðinni véstur um haf og að vest
an. Var því kent um, að póstur-
inn væri sendur um Bretlands-
eyjar og tefðist þar við ritskoð-
un.
Ef jeg man rjett, var lofað bót
og betrun í þessu efni. Þegar svo
Bandaríkin tóku að sjer hervernd
íslands og beinar samgöngur
urðu tíðari milli landanna, von-
uðust menn eftir því, að einhver
lagfæring fengist á póstsamgöng-
unum, enda var því lofað hátíð-
lega, að því er manni skildist,
bæði af stjórnarvöldum í Was-
hington og á íslandi. En alt urðu
þetta tálvonir. Ástandið hefir
ekki breytst hót í þessum efnum
ennþá, nema ef vera skyldi til
hins verra. Verslunarbrjef eru
enn 2—3 mánuði á leiðinni milli
Ameríku og íslands og sjá allir,
hve slíkt sleifarlag í póstsamgöng
um ej; erfitt, einmitt nú, er við
íslendingar flytjum inn svo að
segja allar okkar nauðsynjavör-
ur frá Ameríku.
•
Ný viðhorf.
. ÞEGAR LEIÐ Á STVRJÖLD-
INA og íslenskt námsfólk fór að
flýtjast vestur um haf til náms,
skapaðist nýtt viðhorf í þessum
tnu |
•** -2* *Z* *1* *Z* *Z* ♦*♦ *t* ♦*♦
málum. Námsfólk erlendis fór að
skrifast á við ættingja og vini á
íslandi. Nú jókst þörfin á greið-
ari póstsamgöngum milli land-
anna, en engin breyting varð á
frá því sem verið hafði. Það hef
ir ekkert verið hliðrað til, eða
reynt að finna ráð til þess að ætt
ingjar austan hafs og vestan gætu
skrifast á reglulega.
íslenskt námsfólk í Ameríku
kann yfirleitt vel við sig; Það
ber landi og þjóð vel söguna, en
aðaláhyggjuefni þess er, hve póst
samgöngur eru erfiðar og hvé
langt líður á milli, sem frjettir
koma að heiman.
Hernaðarþjóðirnar, þar á með
al Bandaríkjamenn, hafa skilið
nauðsynina á því, að hafa sem
greiðastar póstsamgöngur milli
þeirra hermanna, sem fluttir eru
til útlanda og ættingjanna heima.
Fundið hefir verið upp ráð til
þess, að hermenn gætu fengið
Sem fljótastar póstferðir heim og
heiman. Stórfje er eytt til áð
halda þessum póstsamgöngum
við.
Er ekki hægt að fá
þessu breytt?
ÞAÐ ER orðið alllangt síðan
íslenska stjórnin sendi fulltrúa
sinn vestur um haf til að semja
við stjórnarvöld Bandaríkjanna
um betri póstsamgöngur. Árang-
urinn af þeirri för er ekki sýni-
legur, ef einhver var. Svo langt
er þar að auki um liðið siðan
þær viðræður fóru fram, að vel
getur verið að yfir þær hafi
fyrnst.
En væri ekki tilvalið, að taka
• r ■
upp umræður um þessi mal a ny.
Það er um mikið hagsmunamál
að ræða. Yfirvöld Bandaríkjanna
hljóta að skilja okkar sjónarmið
í þessu máli. Það er enginn að
biðja um að gefa sjer neitt. Náms
fólk og aðrir þeir, sem hafa á-
huga fyrir að komið verði á betri
póstsamgöngum milli Ámeríku og
íslands myndu vilja borga það
burðargjald, sem upp yrði sett.
Það getur ekki munað svo mik
ið um póstinn frá okkur Islend-
ingum innan um allan þann.
mikla póst, sem fluttur er á
skömmum tíma austur og vestur
yfir Atlantshaf, sennilega dag-
lega. íslenska þjóðin er ekki fólks
fleiri en sem svarar íbúum einn-
ar götu í amerískri stórborg. —
Vilja ekki viðkómandi yfirvöld
athuga þetta mál?
•
Dýrt er það....
ÞAÐ ríkir mikill áhugi hjá al-
menningi fyrir að fá sjer fána
fyrir þjóðhátíðina. En ástandið er
ekki gott í þeim efnum. Flagg-
stengur ekki til og fánar ekki
heldur, eins og er. Það er því
eðlilegt, að margir hugsi sjer að
láta sjer nægja litla borðfána
og fánastengur. Talsvert virðist
vera á markaðnum af borðfána-
stöngum og litlum silkifiöggum.
En það er eins og flest annað á.
þessum tímum, að það er ekki
gefið.
Mjer er sagt, að meðal fána-
stöng á hús, eða til að festa í
jörðu, kosti um 200 krónur í pen
ingum. Varla getur það'talist mik
^ ið, að minsta kosti ekki saman-
borið við verð á lítillri óbreyttri
fánastöng, sem jeg sá í búð hjer
á dögunum. Hún kostaði 46 kr.
Svona er það á fleiri sviðum.
Við eigum í orði kveðnu að hafa
hjer verðlagseftirlit og víst er
því framfylgt á sumum sviðum
og ekki gefið eftir. En þvi er ekki
látið' jafnt yfir álla ganga?