Morgunblaðið - 04.06.1944, Blaðsíða 2

2
MOBÖUNBLAÐIÐ
Summdagur 4. júní 1944
Triespírifuseifrunin í Vestmunnueyium
í VBSTMANNAEYJUM tíðk-
ast sá siður, að heita má árlega
níðan 1874, að gera sjer glað-
an dag á svonefndri Þjóðhátíð,
nem hjer heldur þessu nafni
síðan. Að þessu sinni fór á ann-
an veg, eirts og kunnugt er úr
úivarpi og blöðum. Gjafari
gleðinnar, sem þeir hafa ætlað
að dýrka að þessu sinni, eins og
oft áður. var snöggur að taka
hamskiftum, og brá sjer í mynd
fárs og dauða í einu kasti, og
lágu þar eftir i valnum 8 karl-
menn. þorri þeirra á besta aldri,
og 1 kona frá 4 börnum, öllum
ófermdum nema einu.
Auk þeirra, sem dóu, veikt-
ust margir meira og minna.
Hafa allir náð sjer aftur, nema
einn, sem lifði af .með naum-
indum, 26 ára karlmaður, sem
er alblindur, og engin von um
að rætist úr til batnaðar.
Þann 6. ágúst hófst Þjóðhá-
tíðin. og átti að standa yfir
• næsta dag. Sunnudagurinn 8.
ág. átti að verða til frekari
skemtunar og brottfarar þeim,
sem fjær voru að komnir.
Undir hádegi á sunnudag
kom jeg heim af sjúkrahúsi og
úr sjúkravitjunum. Lágu þá orð
fyrir mjer, að vitja aðkomu-
T.-ianns. sem lögreglan hafði leit
að að daginn áður, en ekki var
kominn í leitirnar, þegar sam-
ferðafólk hans fór. Maður þessi
liafði nú skilað sjer. Konan,
sem hann dvaldi hjá, kvað hann
hættulega veikan, og brá jeg
þegar við að vitja hans.
Tjáði hann mjer, að hann
hefði drukkið „rekaspíritus“,
)> e. sjórekinn trjespíritus fyrir
2 sólarhringum, eftir því sem
hann nú vissi. Sótti á hann
svefnmók, eftir að hann var
búinn að drekka með 2 öðrum
kja pela flösku af Vá blöndu.
Lagðist hann fyrir c*^ svaf í
taépan sólarhring. Hann staul-
aðist með veikum mætti 10 mín.
gang, í húsið, sem hann nú var
kðminn í. Sjúklingurinn sá alt
í þoku, sjónopið mjög útþanið.
Annars kvartaði sjúkl. einkum
um mikla vánlíðan yfirleitt,
hofuðverk og verki og óþæg-
iodi fyrir bringspölum. Hann
var daufur í bragði og sljór,
seinn til svars, en gat þó með
köflum gert góða grein fyrir
öllu því, sem máli skifti í þessu
sambandi.
Hjer var um trjespírituseitr-
un að ræða, og með því að mig
grunaði, að fleiri mundu á eftir
fara. tilkynti jeg lögreglustjóra,
hvérnig komið var fyrir þess-
um manni. Lögreglurannsókn í
rnálinu hófst þegar í stað upp
úr hádegi þennan sama dag.
Uþp úr þessu skullu ósköpin
yfir.
Urn kl. 14 sama dag varð
maður bráðkvaddur — fanst
örendur í herbergi sínu, og upp
3ýstist þegar í stað. að hann
hafði drukkið trjespíritus und-
anfarna 3—4 sólarhringa. óg
gefið hafði hann ýmsum kunri-
ingjum sínum að bragða á þess-
ari ólyíjan með sjer, sem
hjeldu, að hjer væri um annað
að ræða. Saknað var aldraðs
m.anns, sem ekki hafði komíð
heirn til sín um nóttina, en
hánn brá því fyrir sig að sofa
í íbúðarloftinu. þar sem hann
verslaði, og var búist við, að
Eftir Ólaf Ó. Lárusson, lækni
hann hefði lagst sig þar útaf.
Því var ekki að því hugað að
jhafa gætur á líðan hans, þó ó-
jvenjulegt væri, að hann opnaði
ekki á venjulegumf tíma.
Lögreglan sótti mig kl. 16 og
ákvað hún að brjóta búðina upp
og vitja mannsins. Lá hann þá
örendur í búðarloftinu, stirðn-
aður og kaldur — hafði aug-
sýnilega látist í krampakasti.
Vitað var. að hann hafði drukk
ið trjespíritus (rekaspíritus) í
nokkra daga. öðrum þræði með
brennivíni úr Afengisverslun-
inni, og hafði hann byrjað að
drekka trjespíritus á miðviku-
dagskvöld. Til ferða hans sást
.síðast undir lágnætti. á sunnu-
dagskvöldið. Upp úr því mun
hann hafa lagt sig útaf á búð-
arloftinu. og sennilega skilið
við um nóttina.
Seinnipart mánudagsins veikt
ust hastarlega 2 karlmenn, sem
báðir voru þegar fluttir í sjúkra
hús. Dó annar þeirra undir lág-
nættið, hinn upp úr lágnætti.
Auk þeirra veittust ýmsir um
kvöldið, því fólk var hrætt og
hvíðið um afdrif ýmissa þeirra,
sem það þóttist gruna, að neytt
hefðu þessarar ólyfjunar.
A þriðjudeginum dóu, auk
þeirra, sem getið ■er um að dóu
upp úr lágnættinu, 3 karlar og
1 kona, 2 utan sjúkrahúss og
2 á sjúkrahúsi. Þann 11. ágúst
dó sá síðasti, og vrar hrynan upp
úr því að mestu afstaðin.
Auk þeirra áðurgreindu 9,
sem dóu með þeim snöggu at-
burðum, sem greint er að fram-
an, veiktust 10 manns meira
og minna áberandi. Ýmsir
þeirra voru fluttir á sjúkrahús
og dvöldu þar um tíma. Eigi
leið á löngu áður það kom í
ljós, að miklu fleiri en þeir, sem
til lækna leituðu, höfðu bergt
á þessari ólyfjan, og skiftir það
fleiri tugum, eftir því, sem jeg
hefi komist að siðar, en þó i
svo smáum stíl, að ekki kom til
verulegrar eitrunar, sem áber-
andi væri, svo að þeir hættu
störfum. Vildu þeir sem minst
vekja hræðsiu og kvíða aðstand
enda og engum var að þessu
upphefð, svo þeir reyndu að
bera sig karlmannlega. Allflest
ir þeirra, sem undir þennan lið
falla, sáu illa um tíma, og höfðu
timburmenn, sem þeir ekki
höfðu merkt af jafn-lítilli á-
fengisnautn. Jeg hefi haft spurn
ir af þeim, sem jeg hefi náð til,
og hafa þeir allir náð fullri
hcilsu.
Trjespíritus er illræmt tíuga
eitur, sem hefir lömunaráhrif
á taugakerfið. Hann hefir ýmis
nöfn, svo sem Methanol, Car-
binol eða Wood-naphta, CH3
OH, molekulvigt 32.03. Árið
1661 fann Boylc hann við við-
areimingu. Það er litarlaus
vökvi, tær og kviknar fljótt á
honum, og brennur með dauf-
um loga. Tekur hann í sig súr-
efni og breytist í formaldehyd,
! maurasýru og síðast í Jrolsýru
j C02. Eðlisþ. 0.791, 0.790. Sýð-
ur við 64—66 stig C. Þegar hon
um er blandað saraan við vatn,
losnar hiti. Blandast með flest-
um líírænum uppleysingaefn-
um. Hann er bctra uppleysing-
arefni en æthylalcohol. Eitrað-
ur er hann í tiltölulega smá-
um skömtum og getur valdið
blindu, eins og hjer bar á, og
lömun á hjarta og þó einkum
öndunarstöðvum. Mathanol er
mikið notað- í hárvötn, til að
leysa upp lökk og málningar-
vörur, ennfremur harpix, chel-
lac og til að menga alcohol. Á-
stæðan fyrir þvi, að þessi vökvi
er á sjóreki í Norðurhöfum er
sú, að hann er mikið notaður í
hernaði nútímans, í sprengi-
efni, celluloid og einnig til bif-
reiða við frostvarnir í köldum
löndum. Einnig mikið til þess
að þíða með frosnar vatnspíp-
ur á sjó og landi.
Skipatjónið skýrir sjórekann.
Eiturverkanirnar eru taldar
stafa af maurasýrunni, sem
hann breytist í í líkamanum,
eins og á var drepið. Víða í
löndum, svo sem Rússlandi,
Ungverjalandi og í Ameríku,
gerðu hópeitranir áður vart við
sig. Hjer í álfu opnuðust ekki
augu lækna fyrir þessum háska
fyrr en upp úr 1911, og má
ráða það af því, að Ehrlich var
svo grandalaus, að hann notaði
fyrst í stað trjespíritus til að
leysa upp Salvarsan.
Um jólaleytið 1911 gaus upp
hópeitrun í skýli, sem húsnæð-
islaust fólk hafðist við í Ber-
lin. Langaði menn til að gera
sjer dagamun, eins og brann
við hjer, en lentu óvart á spritt
blöndu með þessum óþverra í.
Á stuttum tima veiktust nær
200 manns og dó þar af tæpur
helmingur. Varð þetta atvik
mjög til þess að opna augu
lækna og heilsufræðinga fyrir
þessum voða, og hefir mjer
vitanlega hvergi hjer í álfu bor
ið á eitrun síðan í jafn stór-
um stíl. Læknarnir kyntust þá
verkunum þessa eiturs og hafa
varað við skaðsemi þess, en
fólkinu gengur illa að trúa, eink
um því, sem sagt er satt. Popu-
lus vult decipi!
Hjer Ijek enginn vafi á um,
hvers kyns ólyfjan væri að
ræða, eðlisþyngd og útlit og
verkanir sagði til sín, og stað-
festist það með rannsókn efna-
rannsóknarstofu ríkisins, sem
lögreglan ljet rannsaka sýnis-
horn af því, sem sjúkl. höfðu
drukkið og rekaspíritusinn, sem
hún gerði upptækan. Einkenni
eitrunar þessarar, eins og okk-
ur læknum komu þau fyrir
jsjónir í þessu fári, eru mörg
jog margvísleg. Skal jeg drepa
'á þau helstu, eftir líffærakerf-
um, og síðar í stuttu máli þau
mest áberandi.
1) Taugakerfið. Engínn þeirra
sjúklinga, sem jeg spurði, kváð
j )/st hafa orðið glaðir og reifir,
eins og eftir hressingu. Þeir
fengu í þess stað, þegar frá leið,
í liöfuðverk, einkum framan 1
■enni og augnatóftir, svima,
| bakverki og fótaverki, og á-
'gerðist það á sumum þar til á-
köf krampaköst hófust. Endaði
'svo tíðast með öndunarlömun.
ÍReflexar yfirleitt auknir.
2) Upp úr höfuðverknum og
sljóleikanum bar á svefn-
drunga, á öðrum bar á óróleika
og gátu upp úr því komið æð-
isköst. Öndunin varð djup og
erfið (líkt og við coma diabet),
undir það síðasta Cheine-
Stokes öndun.
3) Meltingarfærin fóru ekki
varhluta af þessari ólyfjan:
Kvörtuðu margir um velgju og
ógleði, köstuðu sumir upp,
höfðu bringspalaverk og kveisu
stingi. Mjer vitanlega fjekk
enginn niðurgang. Þeir, sem
snemma köstuðu upp, fengu
eigi að síður banvæna eitrun.
4) Skynfæri. Sjáaldrið var
mjög útvíkkað. Sáu sumir
sjúkl. alt í þoku, og leiðir það
á stundum til opticusrýrnunar
og blindni.
5) Hjarta og' æðar. Sjúkl.
urðu bláir í framan, hjartablóð
óhrein í sumum, æðin tíð og
lin.
6) Sótthiti var enginn. Ein-
staka sjúkl. kvartaði um kulda
hroll og ónot.
Sjerkennilegt fyrir þessa
eitrun er sá djúpi, þungi og erf-
iði andardráttur í djúpu svefn-
móki, sem oft endar með
krömpum og öndunarlömun. Á-
berandi var sjóndepran og hve
sjáaldrið var útþanið og svar-
aði ekki ljósáhrifum. Aðeins
fáir sjúkl. kvöi'tuðu um kulda-
hroll, sem sumir telja áberandi
einkenni.
Eins og' drepið hefir verið á,
var vitað, hvaða ólyfj. sjúkl.
neyttu. Jeg hefi sjeð ati'opin-
eitrun, og fanst mjer hún þess-
ari nauðalík. Hygg jeg þar erf-
itt milli að greina, coma diabet.
og apoplect., og sjálfsagt eitt-
hvað fleira kemur til aðgi'ein-
ingar, ef leynt er því, sem þessu
veldur. Nokkrum sjúklingum
versnaði mjög snögglega, að
undangengnum litlum sem eng
um kvörlunum, nema helst
sjóndepru, og þá svo, að ekk-
ért vaið við ráðið. Öndunarlöm
un og collaps eftir fáar stund-
ir. Svo var um sjúkling, sem
lagður var á sjúkrahús á'mánu
dag, én heimtaði að fara af
sjúkrahúsinu um kveldið, og
fór til dvalar í næsta hús í for-
boði læknis. Honum snögg-
versnaði upp úr miðnætti og dó
undir moi’guninn. Hann hopp-
aði niður sjúkrahústi'öppuimar
og taldi sig kenna einskis
meins, gramur út í lækninn yf-
ir að halda sjer þar að ástæðu-
lausu.
Um gang veikinnar er erfitt
að segja fyrir. Fer hann sjálf-
sagt einkum eftir stæi'ð eitur-
skamtar og þoli sjúklingsins.
Talið er, að minsti drápskamt-
ur liggi milli 50—100 grm.,
blindir kváðu menn geta orð-
ið af 7—8 gr-m. Voðinn er vís,
ef menn neyta tíðra smá-
skamta, því safnast þegar sam-
an kemur og einkum verkar það
skaðlega á sjóntaugina.
Eftir því sem jeg gat -komist
næst, drukku allir þeir, sem
dóu, meira en þann drápskamt,
sem hjer er talinn, enginn í
einu, heldur smám saman á 1-4
dögum. Það var því engin á-
stæða til að gera sjer góðar von
ir um gang eitrunarinnar hjer.
Ástæðan til þess, að einmitt
þetta lágt setta alcohol skuli
vera slík skaðsemi, sem það
reynist, er af ýmsum talin vera
sú, að það brennur seint í lík-
amanum og útskilst seint. Hund
urinn útskilur hreinan alcohol
meðalskamt á. einum degi, en
þetta alcohol ekki á 5 dögum,
því þá hafa leifar fundist eftir
af því í líkama þeirra. Maura-
sýran, sem það breytist í, er því
lengi í líkamanum og rekur
þar einskonar kafbátahernað,
skemdar- og eyðileggingar-
staifsemi á viðkvæmar tauga-
frumur, sem síst má án vera.
Hjer er einnig skýring á því,
hversu afar erfitt er að segja
fyrirfram um gang veikinnar.
Ýmsir sjúkl. hjer höfðu neytt
ólyfjanarinnar í nokkra daga,
báru sig vel framan af og leit-
uðu þá ekki læknis. Kvað svo
ramt að þessu, að læknis var
ekki vitjað á stundum fyrr en
sjúkl. voru lagstir í coma og
áttu skamt eftir ólifað. Þeir
voru sumir á fótum á mánu-
daginn, sem aóu á þriðjudag,
og kendu sjer þá lítils meins
og töldu sig. ekki veika. Lækn-
ar geta hæglega látið gabbast
af vellíðan þessara manna og
ber að hafa hjer varan á. Greip
fárið þá síðan snögglega og dóu
þeir eftir 4—12 tíma.
Vörnin gegn þessari ólyfjan
er í því falin, að leggja sjer
hana aldrei til munns. Hvernig
geta þeir, sem drekka „meing-
aðan“ spíritus, og það gera í-
skyggilega margir, yngri og
eldri, verið vissir um að lenda
ekki á þessari ólyfjan? Erlend-
is er spíritus títt gerður óhæf-
ur til drykkjar með þessu eitri.
Meðferðin. Talið er að eitrið
fax'i ákaflega fljótt úr magan-
um inn í blóðið og út í líkam-
ann, og þar sem minst IV2—4
sólarhringar voru liðnir frá því
sjúkl. bergðu á þessu og þar til
þeir leituðu læknis, má ganga
út frá því, að eitrið hafi þá ver-
ið komið á staði, sem ekki náð-
ast til þess. Magaskolun var þó
í'eynd á flestum sjúkl., öllum
sem á sjúkrahús komu, helt
inn á eftir hafraseyði með carb.
medicon. og bicarb. natr. og
magn. subcax’b. og skilið eftir
í maga %—1 liter. Saltvatni
var dælt i sjúkl. og drúfusyk-
ur í dropatali í endaþarm. Blóð
taka var og í'eynd án sýnilegs
árangurs. Ennfr-emur coramin
í stórskömtum, coffein o. fl,
stimulant. Morfín þeim, sem
kvalir höfðu og órólegir voi'u,
Sódavatn fengu sjúkl. í stór-
um stíl, sem þess gátu neytt o,
fl. til varnar acidosis.
Mjer virtust lækningatilraun
ir yfirleitt lítinn árangur bera,
Magn eitursins rjeði úrslitum
meir en nokkuð annað. Þeir,
sem dóu, voru sumir hverjir
hraustmenni, aldrei eða sjald-
an misdægurt og-isíður en svo
óreglumenn. Þeim varð fáfræð-
in að meini. Þeir vissu ekki,
hvað þeir lögðu sjer til munns.
Þótt fórnin hjer sje dýr, væri
hún eigi til einskis, ef enginn
Islendingur legði sjer þetta eit-
ur til munns hjer eftir.
(Læknablaðið.)
———mmM.iiaiw ■ iit w w 11—iiw—wuhj
Eggert Claessen
Einar Ásmundsson
Oddfellowlvúsið. — Sími 1171,
hæstarjettarmálaflutningsmenn,
Allskonar lögfrœöistiirf