Morgunblaðið - 08.06.1944, Blaðsíða 7

Fimtudagur 8. júní 1944,
MORÖÖNBLAÐIÐ
3
Sklftlng heimsins miIBi fjögurra sférveída
HELSTIJ sjerfræðingar vorir
í utanríkismálum eru sífelt að
verða sannfærðari um það, að
ávextirnir af sigri bandamanna
muni verða allt aðrir en oss
hefir verið talin trú um. Rás
heimsviðburðanna síðustu mán
uðina virðist hafa beinst í ó-
vænta átt.
í stað þess, að stofnað verði
bandalag þjóðanna, þar sem
stórveldin og smáríkin starfi
saman á jafnrjettisgrundvelli,
eru líkur til að vjer fáum eftir
stríðið að búa í heimi, sem
stjórnað verði af fjórum yfir-
ríkjum — Bandarikjunum,
breska heimsveldinu, Sovjet-
ríkjasambandinu og Kína —
sem hvert um sig ráði yfir á-
kveðnu hagsmunasvæði á yfir-
borði jarðar. Fróðir athugendur
í Washington og London sjá
þegar vera farið að hilla undir
þessa skipan málanna.
Horfurnar eru því að verða
þær nú, að framtíðarfriður í
heiminum muni verða háður
hagsmunasvæða-samstarfi stór
veldanna fremur en alþjóðlegri
samvinnu stórveldanna og smá
þjóðanna. Vjer getum á landa-
brjefi gert oss grein fyrir því,
hvernig þessi sbifting landanna
muni verða.
Frumorsökin að þessari við-
leitni stórveldanna að skifta
heiminum þannig niður í hags-
munasvæði er ekki tregða
þeirra að vinna saman, heldur
fyrst og fremst sú, að þessi
fjögur ríki hafa undanfarið orð
ið fyrir alvarlegum áföllum, er
þau vilja koma í veg fyrir að
geti endurtekið sig í framtíð-
inni. Einmitt nú beinist við-
leitni hvers þeirra um sig
fremur í þá átt tryggja það, að
þau verði ekki fyrir slíkum á-
föllum 1 framtíðinni en að
skapa heimseiningu.
Hagsmunasvæði Bandaríkj-
anna.
BANDARlKIN urðu fyrir
árásum beggja vegna frá sam-
tímis. Þau voru sjónarvotlar
að þvi, hvernig verslunarsam-
bönd þeirra við Austurlönd
voru rofin, og hvernig grafið
var undan áhrifum þeirra í
Suður-Ameríku. — Ætlun
Bandaríkjanna er því sú, að
skapa sjer öryggi á báðum höf-
um með flota og flugher, skapa
órjúfanlegt samband við Aust-
urlönd og koma á fót eins full-
komnu sambandi Ameríku-
þjóðanna og mögulegt er. Að
stríði loknu munu Bandaríkin
verða voldugasta flotaveldi
heimsins, en flug og flotastöðv-
ar handan heimshafanna
beggja verða nauðsynlegar til
fullkomnunar þessu mikla
valdi. í þessu skyni munu
sennilega áhrif Bandaríkjánna
í Líberíu verða efld, og mjög
sennilegt er, að bækistöðva-
hlunnindum á íslandi, Ný-
fundnalandi og Cape Verde
eyjum verði ekki slept.
Sennilegt er, að Bandaríkin
haldi yfiryáðum þeirra eyja,
sem Japanar áður áttu þar. •—
Flotastöðvar munu þau áfram
hafa á Filipseyjum. Þá munu
Bandaríkin hafa eftirlit með
Salomonseyjum, Gilbertseyjum
og Nauruey. Verði þessari á-
ætlun fylgt í meginatriðum,
mun öryggi Bandarikjanna
Eftir George Renner
Eftir því sem nær dregur lokum styrjaldarinn-
ar, verður mönnum æ tíðræddara um það, hvernig
málum heimsins muni verða skipað að stríði loknu.
Höfundur eftirfarandi greinar er prófessor í landa-
fræði við Columbia-háskólann í Bandaríkjunum.
Hugleiðir hann í þessari grein sinni möguleikana
á því, að stórveldin fjögur skifti heiminum niður
í hagsmunasvæði sín. Er ekki óliklegt, að ýmsum
smáþjóðanna taki að finnast þröngt fyrir dyrum
sinum og lítið hafa orðið úr fögrum yfirlýsingum,
ef þessi hugmynd yrði gerð á veruleka.
sæmilega trygt á heimshöfun-
um tveimur, sem að þeim
liggja.
Margir sjerfræðingar álíta,
að Bandaríkin muni af lofthern
aðarlegum ástæðum ekki láta
af hendi hernaðarleg yfirráð á
Grænlandi, og þau muni jafn
vel með samningum fá nokk-
urar óbygðar eyjar norðan
Kanada. — Efld mun verða
stjórnmálaleg samvinna við
Kanada, enda þótt það land
muni þó áfram verða á hags-
munasvæði Breta.
Flest Suður-Ameríku löndin
munu verða innan hagsmuna-
svæðis Bandaríkjanna. Argen-
tína mun þó verða hjer undan-
tekning, því að hún er tengd
Spáni sterkum menningar-
böridum og Bretlandi sterkum
viðskiftaböndum. Mikill hluti
íbúa larxdsins er af ítölskum
ættum. Af þessum sökum mun
Argentína sennilega lenda á
ensk-vestur-evrópeiska svæð-
inu. Sama kann að verða um
Chile.
Breska hagsmunasvæðið.
í YFIRSTANDANDI styrjöld
var stjórnmálalegt og hernað-
arlegt vald Breta í Vestur-Ev-
rópu brotið á bak aftur. Við-
skiftasambönd Breta við megin
landið voru rofin, og flutninga-
leiðir landsins frá öðröm lönd-
um heims voru í mikilli hættu.
Að sjálfsögðu hyggjast Bretar
á það, að staða þeirra í Vestur-
Evrópu verði örugg í framtíð-
inni, hvað sem á gengur, sem
og einnig samgönguleiðir þeirra
við samveldislöndin og önnur
lönd. heimsveldisins.
í styrjaldarlok mun Bretland
verða eina stórveldið í Vestur-
Evrópu. Öll hin vanmáttugri
ríki Vestur-Evrópu munu því
lenda á hagsmunasvæði Breta.
Sameiginlega munu lönd þessi
sennilega ráða yfir flestöllum
nýlendum heimsins.
Sennilegt er, að Bretland og
bandamenn þess í Evrópu muni
auk bresku samveldislandanna
ráða yfir allri Afríku, Ástralíu,
Suður-Asíu og þeim hluta
heimshafanna, sem ekki vérður
undir stjórn Bandaríkjanna. —
Bretar myndu þannig ásamt
Bandaríkjamönnum drottna yf
ir höfunum.
Stjórnmálalega mun þetta
ensk-vestur-evrópeiska banda-
lag ekki verða sjerstaktega
sterkt, því að innan þess kunna
að verða ýmsir „Trojuhestar“
eins og t. d. hinn fascistiski
Spánn, og þjóðernislegur á-
greiningur niun áfram verða við
' lýði.
Kínverska hagsmunasvæðið.
SÍÐASTLIÐIN þrjátiu og
fimm ár hefir Kína verið önn-
um kafið við stjórnmálalegar
umbætur innanlands og fjár-
málalega endurskipulagningu.
Mitt i þessu umbótastarfi var
ráðist á landið af ofdirfskufullu
eyríki við austurströndina. •—
Ránsferð Japana bættist þann-
ig við áleitni Evrópuveldanna
á strendur Kína, en sú ágengni
var þegar orðin nægilega al-
varleg. Ællun Kínverja nú er
að afnema öll erlend sjerrjett-
indi og reka alla árásarmenn
burt frá ströndum landsins.
Sennilega mun Kína eftir
stríð hljóta í sinn hlut For-
mosu, Tonkin og Loochoo-eyj-
ar. Kínverjum mun vafalaust
verða fengið í hendur það hlut
verk að gæta hinna sigruðu
Japana. Einnig munu Kínverj-
ar ef til vill fá aftur hluta af
Manchuríu, enda þótt líklegt
sje, að Rússar fái hluta þess
lands, eða jafnvel það alt.
Kórea, Síam, Indó-Kína og
ef til vill Filipseyjar munu að
öllum líkindum falla innan við
skiftasvæðis Kínverja.
Bandaríkin, Bretland og Rúss
land hafa nægilegum hernaðar
mætti yfir að ráða til þess að
hrinda þessum fyrirætlunum í
framkvæmd. Sennilega hafa
Kínverjar ekki slíkan mált, en
þar sem þaá er hagur hinna
þriggja veldanna að Kína sje
voldugt, munu þau án efa að-
stoða Kínverja við að ná tak-
marki sínu. Fyrir Rússland
mvndi Kína skapa jafnvægi í
Asíu til tryggingar gegn hugs-
anlegri ensk-amerískri árás.' •—
Fyrir Bretland myndi Kina
verða varnarveggur milli Rúss
lands og Indlands, og fyrir
Bandaríkin myndi það tryggja
sterk tengsl við Ausíurlönd.
Rússneska hagsmunasvæðið.
RÚSSLAND var algerlega
einangrað þann tíma, er aðrar
þjóðir heimsins vildu ekki
veita því viðurkenningu. Land
svæði, sem áður hafoi verið
rússneskt var skift niður í smá-
fíki til þess að mvnda nokkurs
konar sóttkví um Rússland. —
Bandamenn reyndu hvað eftir
annað að koma hinu nýja Rúss
landi á knje eftii' síðustu heims
styrjöld. Þeir höfðu að engu við
leitni Litvinoffs að vinna að af-
vopnun. Að lokum rjeðust Þjóð
verjar á svívirðilegan hátt á
Rússland í- yíirstandandi styrj-
jöld og veittu Rússum alvarleg
högg. Miljónir rússneskra
stór hluti iðnaðar- og landbún-
aðarsvæða landsins eru í rúst-
um.
Rússland ætlar sjer að ná
afíur sínum gömlu löndum og
ef til vill afla sjer sumsstaðar
nýrra pg hagkvæmari landa-
mæra. Auk þess hyggjast Rúss-
ar augsýnilega skapa samfelda
röð vinveittra rikja, undir sinni
yfirstjórn umhverfis Rússland.
Munu Rússar fremur kjósa það
en að bandamenn hafi forræði
þessara landa. Þetta er nokkurs
konar „stjórnmálaleg varnar-
lína“, og hún mun án efa sýn-
ast Rússum girnilegri en saran-
ingár, sem til þessa hafa ein-
ungis orðið Rússlandi til iíls.
Eftir þessa styrjöld kann svo
að fafa, að Rússland, sem til ið. Bretar hafa lagt fast að
hún hefir stutt júgóslafnesktj
partisanana og hvatt gjáek-u
skæruliðana til athafna. —'Met)
verulegri þolinmæði hafa RúSs
ar einnig reynt að stuðla að
myndun vinveittrar ríkisstjórn
ar i Finnlandi, seffi þeii gætu
samið við. Ef auðið reyndist 'að
koma aftur.til valda hinni so-
cialistisku sljórn í Ungverja-
landi, mun Rússland algerlega
verða einangraS frá öðrum löxuJ
um Evrópu af röð vinveittra
rikja.
Bretar ætia sjer að vega «pp • á
mótí. áhrifum Rússa.
SVAR Breta við þessum fyr-
irsetlunum er augljóst. Hinar
útlægu- rikisstjórnir Frakk-
lands, Niður'ianda og Noregs
eru þegar j. London. -— Br-eskir
leiðtogar og de Gaulle hafa-ný-
lega styrkt vináttu sina allmik-
þessa hefir haft lítinn aðgang
að hafi, taki finsku íshafshöfn-
ina Petsamo. Þá munu Rússar
áfram halda yfirráðum sínum í
Eystrasaltslöndunum, og svo
kann jafnvel að fara, að þeir
ryðji sjer braut allt að Eyja-
hafi. í austri munu Rússar án
efa taka Kurileyjarnar jap-
önsku, suðurhluta Shakalin og
er til vill Port Arthur.
Þá álíta ýmsir stjórnmála-
fræðingar, að Rússar muni
mynda samfellda keðju rikja
allt frá Evrópu austur til Kyrra
hafs til þess að einangra sig frá
öðrum hlutum Asíu. •— Muni
Mansjúría verða austast þess-
ara varnarríkja.
Næst Mansjúríu munu svo
verða sovjetlýðveldin Tanna
Tufa og Ytri-Mongólía — ríki,
sem þegar er búið að koma á
laggirnar. Þar fyrir vestan hafa
Sovjetöfl lengi verið að verki
í Dzungaría ög Austur--Tur-
kestan, þar sem líklegt er, að
stofnuð verði Sovjetlýðveldín
Chuguchak og Sinkiang.
Vestan þessara lar.da liggja
Afghanistan, Iran og Tyrkland,
þar sem sovjetáhrifa hefir lengi
gætt. Eftir stríð munu þessi
áhrif ankasí. Árekstur kann að
verða við Bre'a í Iran, en eng-
inn efi gctur leikið á því, að
Rússar ætla sjer að minsta kosti
norðurhluta landsins.
Rússar hafa nú þegar gefið
til kynna, að þeir ætli sjer að
innlima Eislland, Letlland og
Litaviu aftur í Sovjetríkin. —
Einnig munu þeir heimta að fá
að halda þeim hjeruðum, sem
þeir fengu frá Finnum árið
1940 og færa landamæri Ukra-
inu og Hvíta-Rússlands vestur
á bóginn í Póllandi, Tjekkösl'ó-
vakíu og Rúmeníu. Ef áætlun
Rússa er að fara eins að með
Moldavíulýðveldið, myndi öll
Rúmenía verða úr sögunni. —
Rökrjett yrði þá næsta skrefið
það að innlima í rússneska
ríkjasambandið Sovjetlýðveld-
ið Búlgaríu með landamæri við
Evjahaf.
Til þess að tryggja þessi nýu
landamæri væri nauðsynlegt að
hafa vinveitt nágrannalýðveldi
með annað hvort sovjet- eða
Portúgal og jafnvel Spáni líka.
Ollum. brögðum er nú beit-t- tfáft
þess að fá Ítalíu með .íhópinn,
Ef allt- þetta hepnnast,. mun
það sennílega leiða af sjer
myndun meira eða minna
trausts Vestur-Evrópubanda-
lags undir bresk-fran:ik—boU -
enskri stjórn.
Skifting heimsins .milli fjög-
urra stórvelda eftir stríð, er
ekki það, sem flest af oss.hafa
vænst. Óvíst er þó, að siíkt
skipuiag verði nokkuð vcrr.a en
ástandið fyrir stríð, þegar mörg
stórveldi og smáríki beittw
orku sinní að stefnumiðum, e-r
rákust -hvert á annað. -— Þessi
skipan málanna getnr jai£nrv»>i
orðið miklu betri.
Það er enginn efí ó þvi, að
eftir þetta strið verður geysi-
legt umrót á sviði alþjóðastjárn
málanna. -Mistök, misskilning-
ur og þröngsýni gæti auðveld-
lega orðið til þess að stórveld-
um lenti í hár saman og .segileg
eyðileggingarstyrjöld bryt ist ut
milli þeirra.
Reynslan á eftir að skei a úr
því, hvort núliíandi kynslóð A
nægiiega mikla stjórnmáiahæCi
leika til þess að geta ' s'kapað
friðsælan heim.
Vonieysr þfskra Sier-
mama i
Róm i gæi : — Ceeil-Spri-ggd
frjettaritari Renters með íi,
hernum skýrir frá atv-iki, -sem'
kom fyrir í Róm á. niátuKÍag'
og seni hanmsegir að sje eiu-
keanandi fyrír vonieysi það/
er sje áð grípa um sig meðai
jtýskra hermatina á ítalíu.
Tveir - vörubflar fuHir aE
þýskum .hermönrram: staðnæm -
ast fyrir framan lögreglustöð-
ina í San Lorenzo í Riim og
allir þýsku hermemiimra
þustu inn á stöðina. og heimt-
uðu, að þeir vær.u tekoir- -tií
fanga. ítalska lögreglan neit
aði þvt og tók til vopna sinna
og vildí reka Þjóðverjatma
socialistiskri stjórn. Hinn. frarh- En þá köstuðu Þjóðverjarnih
sýni forseti Tjekkóslóvakíu,
Benes, hefir þegar gfert samn-
ing við Rússland. Sovjetstjórn-
in hefir einnig nýlega komið á
þegna hafa verið drepnir og fót „vinveittri“ pólskri nefnd,
voprram sínum og grátbáðu
uni að þeir yrðu teknir til
fanga. því þeir væru búnir rtð.
fá alveg nóg af Hitler og æf-
intýxmsr hans. — Reuter.