Morgunblaðið - 10.06.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 10. júní 1944.
tóORGONBLADIÐ
HUGMYNDIN UM BANDARÍKIEVRÓPU
ENDALOK hildarleiksins í
Evrópu nálgast nú óðum, en þó
láta leiðtogar bandamanna sem
þeir hefðu fjöldamörg ár lil
umráða til þess að íhuga um
örlög meginlandsins eftir að
Hitler hefir verið að velli lagð-
ur. Eru því allar líkur til þess,
að viðnámsþróttur Þjóðverja
verði brotinn á bak aftur áður
en bandamenn hafa komið sjer
saman um endurskipulagning-
aráællun.
Vegna þessa seinagangs eru
einslakar þjóðir teknar að gera
ráðstafanir upp á eigin spýtur,
t. d. hafa Tjekkar í örvæntingu
sinni þegið vemd Sovjetríkj-
anna, og önnur smáriki velta
fyrir sjer þeirri hugmynd, að
gerast aðilar að breska ríkja-
bandalaginu.
Með hverjum deginum, sem
líður verður það ljósara, að yfir
Evrópu vofir sú hætta að verða
skift niður í hagsmunasvæði
Rússa og Breta. Með slíkri þró-
un málanna þarf enga spá-
mannshæfileika til þess að geta
sagt fyrir um það, að ekki mun
líða á löngu þar til Evrópa
verður vettvangur þriðju heims
styrjaldarinnar, vegna ágrein-
ings Breta og Rússa.
Einbeittur stuðningur Banda
ríkjanna við stofnun evrópeisks
ríkjabandalags er það eina, sem
komið getur í veg fyrir slíkar
hörmungar.
Stalin veit hvað hann vill.
VEGNA vandræðafálms Bret
lands og Bandaríkjanna um
skipan málanna í Evrópu, get-
ur Stalín farið sínu fram — og
hann veit nákvæmlega hvað
hann vill. Blöð hans hafa ráð-
ist heiftarlega á sjerhverja
hugmynd um stofnun einhvers
konar ríkjabandalags Evrópu-
þjóðanna. — Aftur á móti eru
Rússar reiðubúnir að efla þjóð-
ernislegan ágreining milli ríkj-
anna, og hafa þá samtímis lagt
undirstöðuna að Sovjetbanda-
lagi, þar sem þessi ríki geti
leitað hælis.
Frá sjónarmiði Rússa, er
þessi afstaða þeirra mjög skilj-
anleg. Á liðnum öldum hafa
þeir orðið að þola margvíslegar
ógnir og hörmungar vegna
árása Svía, Pólverja, Frakka
og nú loks Þjóðverja, og það
er því eðlilegt, að þeir vilji
tryggja það, að engin þjóð í
Evrópu verði nægílega sterk til
þess að geta enn á ný ráðist á
land þeirra. Núverandi leiðtoga
Rússa dreymir um sterk og'
samhent Sovjetríki andspænis
vanmáttugri og sundurþykkri
Evrópu. Heppnist þessi ætlun
þeirra, er niðurstaðan augljós:
Takist Evrópuríkjunum ekki
að sameinast, munu smáríkin
í Mið- og Austur-Evrópu eiga
tilveru sína undir náð Rússa.
Er það • þá ætlun rússnesku
stjórnarinnar að innlima Aust-
ur-Evrópu eða jafnvel alt meg-
inlandið í eitt Sovjetríkjasam-
band? Er það ætlun hennar að
sameina þessi riki í bandalag
gegn Atlantshafsveldunum? —
Sennilega er Slalín sjálfum
þetta ekki fyllilega ljóst ennþá.
Þetta mun að miklu leyti verða
háð þróun þeirri, sem verður
innan Eyrópuríkjanna, eftir að
þau hafa verið leyst úr viðjum
ófrelsisins, og ennfremur stjórn
Eftir Richard Coudenhove-Kalergi
Hugmyndin um Bandaríki Evrópu er ekki ný.
Hún hefir ált marga formælendur, en andstæð-
ingarnir hafa þó enn sem komið er verið fleiri, eða
að minsta kosti voldugri. Höfur.dur greinar þessar-
ar er greifi að nafnból og stofnaði árið 1924 fje-
lagsskap, sem átti að beita sjer fyrir framkvæmd
þessarar stefnu. Hefir hann síðan verið forseti
þessa fjelagsskapar og barist af miklu kappi fyrir
hugsjón sinni.
málastefnu Breta og Banda-
ríkjamanna. Jeg álít að megin
tilgangur Rússa sje ekki land-
vinningar heldur sköpun ör-
yggis sjer til handa — öryggis
með því að varðveita jafnvægi
valdsins og sundurlyndi milli
ríkja Evrópu. Þessari stefnu
munu þeir fylgja þar til' ein-
hver betri lausn er fundin til
þess að tryggja þeim frið.
Líku máli gegnir um- að-
stöðu Breta og Rússa. Bretlandi
hefir hvað eftir annað verið
ógnað af þjóðum meginlands-
ins. Hvað eftir annað hefir
sundurlyndi meginlandsþjóð-
anna orðið þeim til bjargar. —
Margir Englendingar eru því
hræddir við hugmyndina um
bandaríki Evrópu. Á hinn bóg-
inn hefir Bretland orðið fyrir
þungum áföllum vegna hinna
tíðu styrjalda á meginlandinu,
og af þeim sökum aðhyllast
margir Bretar stofnun banda-
ríkja Evrópu til tryggingar friði
og velmegun Evrópuþjóðanna.
Bretar vilja ekki láta aðrir
þjóðir segja sjer fyrir verkum.
MEÐAL erfiðleikanna á að
koma slíku bandalagi á fót er
spurningin um það, hvort Bret-
land eigi að vera aðili að þessu
bandalagi. Breskir þjóðernis-
sinnar eru andvígir þeirri hug-
mynd, að Bretland verði að
einhverju leyti stjórnað af
meirihluta meginlandsþjóð-
anna. Ennfremur óttast Bretar
það, að innganga þeirra í banda
ríki Evrópu myndi verða til
þess að sundurlima breska
heimsveldið, því að samveldis-
löndin myndu ekki vilja tengja
framtíð sína framtíð þjóðanna
á meginlandi Evrópu.
Af þessum ástæðum hafa
ýmsir breskir leiðtogar, t. d.
Amery, Indlandsmálaráðherra,
beitt sjer af alefli gegn því, að
Bretland gangi í slíkt banda-
lag. Aftur á móti hafa ýmsir
þeirra aðhylst þá hugmynd að; AHar Þrá þjóðirnar öryggi.
stofna smáríkjabandalög í Ev-'t HIK Breta og Bandaríkja-
rópu, er væru nægilega sterk j manna beita sjer fvrir
til þess að vega upp á móti
Þýskalandi í framtíðinni, og
hindra þao, að Rússar geli náð
tangarhaldi á smáþjóðunum.
Þrátt fyrir alt þelta, hafa þó
breskir stjórnmálamenn nú á
stríðsárunum afdráttarlaust
lýst fylgi sínu við hugmyndina
um Evrópubandalag. Leigtog-
ar allra þriggja stjórnmála-
flokkanna eru sammála um það
að „Evrópa verði að sameinasl
eða deyja ella“, eins og verka-
mannaleiðtoginn Attlee orðaði
það. Leiðtogi frjálslynda flokks
ins; Sir Archibald Sinclair hef-
og það er vel kunnugt, að
Churchill hefir lengi verið á-
kafur stuðningsmaður evróp-
eisks ríkjabandalags. Hann
hefir alt til þessa verið trúr
þessari sannfæringu sinni, og í
marsmánuði 1943 hjelt hann
ræðu, þar sem hann lagði ríka
áherslu á stofnun Evrópubanda
lags. En hann benti jafnframt
á það, að slíkt bandalag væri
ekki auðið að stofna, nema
Bandaríkin og Rússar, auk
Breta, væru virkir aðilar í þvi.
Það var með gagnkvæmu sam
komulagi þessara þjóða, að
Moskvaráðstefnan samþykti að
stofna ráðgjafarnefnd í Evrójau
málum, með aðsetri í London.
Það var fyrsta mikilvæga skref
ið að Evrópuskipulagi. — En
fleiri slík skref munu ekki
verða stigin nema Bandaríkin
verði reiðubúin að veita hug-
myndinni um Evrópubandalag
öruggan stuðning. Verði það
ekki, mun Evrópa skiftast í
hagsmunasvæði Breta og
Rússa.
Sú skifting myndi hafa það
í för með sjer, að Þjóðverjar
ynnu stríðið stjórnmálalega,
þrátt fyrir hernaðarlegan ósig-
ur. Þar sem hvorki Bretar nje
Rússar myndu vjlja una því,
að Þýskaland fjelli innan hags-
munasvæðis hins aðilans,
myndi stjórnmálalegt mikil-
vægi landsins þegar verða
geysimikið. Hvað sem við Þjóð-
verja kann að verða gert að
stríðinu loknu, verða þeir ætíð
mikilvægir stuðningsmenn
hverju því ríki, og það verður
því á þeirra valdi, hvort Lon-
don/eða Moskva verður hin
sanna höfuðborg Evrópu.
Það er því annað hvort um
að ræða bandaríki Evrópu eða
bersk-rússneska samkeppni, er
myndi verða til þess, að Þýska-
land yrði nokkurskonar gerð-
ardómari á meginlandinu.
ir látið svipaða skoðun í ljós,
gert sjer ljóst, að ríkjaskipunin
í „Evrópu var reist á skökkum
grunni. Þeir minnast nú aðvar-
ana Pan-Evrópuhreyfingarinn-
ar og hugmyndar Briand um
bandaríki Evrópu. Þær vita, að
það var sundrung Evi’ópuþjóð-
anna, sem gerði Hitler kleift að
leggja undir sig hvert landið
eftir annað. Pólska leynihreyf-
ingin birti fyrir skömmu yfir-
lýsingu þess eðlis, að stofnun
Eyi’ópubandalags væri eitt af
stefnumálum hennar. Öruggar
sannanir eru fyrir þvi, að fjöl-
mennir hópar í leynihreyfing-
um annara Evrópuþjóða eru
sama sinnis. Einungis komm-
únistar og öfgafullir þjóðernis-
sinnar eru hugmyndinni and-
vígir.
Hugir Evrópuþjóðanna bein-
ast nú til tveggja mjög mis-
munandi ríkjasambanda —
Bandaríkjanna og Sovjetríkj-
anna.
Sjerhver raunsær Evrópu-
maður viðurkennir að Banda-
ríkjaskipulagið er miklu traust
ara en það rússneska. Jafnvel
Tito, sem er kommúnisti, og
stai’far eftir fyrirskipunum frá
Moskva, hefir orðið að beita
vestrænum lýðræðihugsjónum
í áróðri sinum. Hann lofar Suð
ur-Slöfum rjéttindaskrá, en
ekki kommúnisma, og lýðræðis
stjórn með svissnesku sniði,
mótað af amerískum lýðræðis-
hugsjónum, en ekki Sovjet-
stjórnskipun. Hverjar sem hin-
ar raunverulegu fyrirætlanir
hans eru í sambandi við Rúss-
land, þá gerir hann sjer það
sýnilega ljóst, að jafnvel Aust-
ur-Evrópubúa dreymir um að
lifa í heimi, þar sem ríkir jafn-
mikill friður og í Sviss, velmeg
un og í Bandaríkjunum og jafn
mikið fi’elsi og í báðum þessum
löndum.
Samt er það svo, að ef þessar
þjóðir ekki fá bandaríki Ev-
rópu með lýðræðisskipulagi, þá
kunna þær í örvæntingu sinni
að leita ásjár Sovjetbandalags-
ins. Jafnvel þao myndu þær
íremur kjósa en þriðju heims-
styrjöldina.
Ríkisstjórn Bandarikjanna
lxefir ekki gefið út neina yfir-
lýsingu um þetta efni, og al-
menningur í Bandaríkjunum
gerir sjer vart Ijóst; hvað hjer
er um að ræða. Hugmyndin
hefir þó fengið mjög góðán byr
þegar hún hefir verið rædd, og
Bandaríkjamenn gætu enda ver
ið stoltir af því, ef stjórnskipú-
lag þeirra reyndist eina lánsn-
in á hinu æfaforna Evrópu-
vandamáli.
Það er engin tilviljun að
menn með jafnólíkar skoðanir
og Wendell Willkie og Wheel-
er, senator, hafa mjög svipaðar
skoðanir á stofnun Evrópu-
bandalags. Amerískir alþjóða-
sinnar hafa ástæðu til þess að
vepa hugmyndinni hlytnir, því
að Evrópubandalag myndi
verða veigamikill þáttur í trygg
ingu heimsfriðarins, og myndi
verða hornsteinninn að mynd-
un heimsskipulags. Einangrun-
arsinnar háfa1 einnig ástæðú til
að styðjá húgihynd þéssa, því
stofnun Evrópubandalags hefir
haft áhi’if á hinar útlægu rik-
isstjórnir. Einungis þeir víð-
sýnustu í hópi þeirra eru hug-
myndinni hlytnii’. Utanrikisráð
herra tjekknesku stjórnarinn-
ar, Jan Masaryk, lýsti fyrir
skömmu yfir eindregnum stuðn
ingi við þessa hugmynd, og vjer
gelum því verið vissir um það,
að það er af örvænlingu ein-
ungis, að Tjekkar leita skjóls
hjá Rússum.
Hugsahir v hinna kúgúðu
þjóða Evrópu eru á þessu sviði
alt aðrar en þessárá léiðtoga
þeirra. Þær hljóta nú að hafa að með því myndu Bandaríkin
losna við þungar byrðar vcgna
stríðandi Evrópu.
Hvorki Rússiand nje Bretlami
eiga heima í þessu bandalagú,
HVORKI Bretland nje Rúss-
land eiga heima i bandaríkjum
Evrópu. Aðild annars þeirra
Ynyndi beina bandalaginu gegn
hinum. Aðild beggja er óhugs-
andi, því að með því myndi
skapast risastór rússnesk-bresk
evrópeisk-asiatisk ríkjabeilú,
sem myndi einangxi Bandarik-
in. Eina skynsamiega lausnin
er þvi bandariki Evrópuþjóð-
anna, án þátttöku Rússa og
Breta, en imdir sameigirlegtt
vernd Breta, Bandaríkjamanna
og Rússa.
Framtiðarskipulagí Evr-ópu-
ríkjanna mætti haga í líkingw
við skipnlagið í Sviss, en þa'
hefir tekist að sameina tuttugw
og fimm smáríki, með mismun-
andi tungumál, trúarbrögð og
siði og gera þau að . friðsanail
og lýðræðislegri ríkisheild rí
hjarta hinnar sundruðu Ev-
rópu. Bandaríki Evrópu -yíðti
eins Og Sviss að takmarka sjálS
stæði hinna einstöku ríkja méð
sameiginlegri stjórnarskiá ,al-
ríkisstjórn, alrikistíómstólum
og mynt, og alríkisrjettinda-
skrá yxði að setja og afnema
allar viðskiftahömlur og toll-
múra milii rikja.þeirra, ex aðil-
ar væru að þessu bandalagi.
Slik bandax-íki Evrópu rrtynrú
gera Þjóðverjum ókleift í fram
tíðinni að ógna veikari nábú-
um sínum -og freista á ný að ná
yfirráðum allrar Evrópu. •— I
bandarikjum Evrópu myndu
Þjóðverjar ekki ráða yfir nema
einum fimta atkvæðanna. .Efiir
að Þýskaland væri þannig svif t
her sínum og hergagnaiðnaði,
utanríkismálum, mynt og sjer-
viðskiftum sem meðlimur
bandaríkja Evrópu, myndi þáð
ekki lengur verða Evrópu og
öllum heimi sífeld ógnun. Jama
væri að segja um allar aðrar
Evrópuþjóðir.
Bandaríki Evrópu myndu
ekki aðeins verða lil hagsbóta
hlutaðeigandi þjóðum, heldur
öllum þjóðum heims. Ef áuðið
væri að mynda hlutlaust Ev-
rópubandalag, myndu aðalrök-
semdir Breta og Rússa verða
að engu. Allar þjóðir heims
gætu þá dregið úr vígbúnaði
sínum og beint orku sinni að
endurreisnarstarfinu án þess áð
þurfa sífelt að ala í brjósti ótta,
sem ætti rætur sínar að rekja
til sundurþykkju og ófriðar. á
meginlandi Evrópu.
Ef Bandaríkin vSru reiðubú-
in að styðja hugmyndina. m
stofnun bandaríkja EvrópUi
gæti nýr heimur risið úr rúst-
um styrjaldarinnar. Ný Ev-
xópa myndi rísa upp, varin af
amerískum hugsjónum en'ekki
ameriskum hermönnum. — Þá
gætu ræst hin spámannlegu orð
George Washiníon og Lafayette
hershöfðingja: „Vjer höfum
sáð sáðkornum frelsis og ein-
ingar, sem mun vaxa upp ura
gjörvalla jörð. Einhvern tima
mun sú stund upp renna, a'ð
fylgt verði fordæmi Bandaríkja
Ameríku og stofnuð Bandaríki
Evrópu“.
‘
BEST AÐ AUGLYSA I
MORGUNBLAÐINU.