Morgunblaðið - 11.06.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 11, júní 1944.
JHofdnittliifrik
Utg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstiórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargj ald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50-aura með Lesbók,
Fáninn
ÞAÐ ER mikill áhugi meðal almennings um land alt,
að eignast íslenska fánann fyrir 17. júní og ber að fagna
því. Hitt er lakara, að enn er alt í óvissu um, hvort hægt
verður að fullnægja eftirspurninni, því að síðasta fána-
sendingin, sem von var á til landsins fyrir þjóðhátíðina,
er ókomin. En hún mun vera alveg á næstu grrösum.
En þótt fánarnir komi til landsins, er erfiðara með
stengurnar. Að vísu er vbn á fánastengum, en hætt er
við að ekki vinnist tími til að snikka þær til fyrir hátíðina.
Má því búast við að margur verði að láta Sjer nægja smá-
stengur í bili, sem hægt er að stinga út um glugga. En þeir
fánar gera einnig sitt gagn, því að takmarkið er, að landið
verði fánum skreytt á lýðveldishátíðinni.
En þegar almenningur eignast fánann og fer að nota
hann, verður vel að minnast þess, að hjer er ekki um að
ræða neitt leikfang. Fólk verður að gæta þess vandlega,
að sýna fánanum tilhlýðilega virðing. Fáninn er tákn
þjóðarinnar. Sá, sem misnotar fánann, eða sýnir hirðu-
leysi í meðferð hans, auglýsir fyrir samborgurum sínum,
að hann sje ekki góður þegn fósturjarðarinnar.
Stjórnarvölain verða einnig að gæta þess, að okkur
vantar fánalcggjöf. Síðasta Alþingi fól ríkisstjórninni að
undirbúa slíka löggjöf. Þessi löggjöf verður að koma á
þessu þingi, því að nauðsynlegt er að almenningur hafi
fastar reglur vio að styðjast í sambandi við notkun og
meðferð fánans. Reglurnar ber að gefa út sjerprentaðar
og fela lögreglustjórum að útbýta ókeypis til landsmanna.
Svo verður að leggja ríkt á það við skóla og uppeldis-
stofnanir, að þær kenni æskulýðnum að elska og virða
fánann, sem er tákn hins íslenska þjóðernis og full-
veldis.
Prestkosningar
UM ÞESSAR MTJNDIR eru afstaðnar prestkosningar í
öllum þeim prestaköllum, sem um hefir verið sótt, og
verður ekki annað sagt, en að þáttakan í kosningum þess-
um nú.beri vitni um það, að tómlæti manna á andlegum
málum sje að minka, að þeir vilji hafa leiðtoga í þeim
málum, og bjóði hann velkominn með því að fjölmenna
að kjörborðinu og greiða umsækjanda atkvæði.sín, enda
þótt hann sje aðeins einn,. Fyrir nokkrum árum var mun
meira tómlæti um kosningar sem slíkar og minni þátttaka.
En þrátt fyrir þetta, er ekki hægt að segja annað, en
ljóður sje á þessu fyrirkomulagi, að kjósa presta. Og það
er vitað, að af prestkosningum hafa oft skapast harðvít-
ugar deilur innan safnaða, en slíkt má helst ekki eiga sjer
stað. Það er betra, að safnaðarfólk reiðist yfirvöldunum,
sem skipa því prest, en að það reiðist hvert öðru, vegna
þess, að það hafði skiftar skoðanir á manngildi þeirra, er
sóttu um prestakall það, er þeir bjuggu í.
Fyrir fáum árum bar próf. Magnús Jónsson fram á Al-
þingi frumvarp til laga um köllun presta og afnám prest-
kosninga. Það frumvarp mun hafa dagað uppi, en hefði
það orðið að lögum, myndi það stórum hafa bætt úr á
þessu sviði. Samkvæmt frumvarpi þessu gátu söfnuðir
kallað sjer presta, en yrði söfnuður ekki sammála um
prestsefni, eða sá, sem valinn væri, ekki gæti gegnt kalli
safnaðarins, var honum skipaður prestur.
Það er harla einkennilegt, að það skuli hafa komist á
að kjósa presta, ekki eru læknar kosnir hjer, ekki heldur
sýslumenn, og hefir ekki borið á neinni óánægju með það
fyrirkomulag.
Það er náttúrlega gott, að geta sjeð það við prestkosn-
ingar, hversu mikill áhugi er á því, að fá slíkan embættis-
mann. En þó munu þeir ókostir vera á þessu fyrirkomu-
lagi, að hollara væri fyrir alla aðila, að því yrði breytt
sem fyrst og tekin upp aðferð hjer við, sem ekki gæti
leitt af sjer flokkadrætti innan safnaða út af atriði eins
og því, hver á að annast um sálufeirðingu fólksins.
og Hófel Borg
í Alþýðublaðinu, sem út kom
3. þ. m., er grein eftir Jón Sig-
urðsson, framkvæmdastjóra Al-
þýðusambands íslands, þar sem
hann segir að deila sú, sem hef
ir staðið milli hljóðfæraleikar-
anna og Hótel Borg, sje. um
„kaup og kjör“ hljóðfæraleik-
ara.
Þessi frásögn er mjög vill-
andi.
Þegar Fjelag ísl. hljóðfæra-
leikara gjörði I maímánuði
fyrra árs verkfallið gegn Hótel
Borg var als enginn ágreining-
ur um kaup hljóðfæraleikar-
anna, heldur var verkfallið
gjört til þess að knýja fram
tvær kröfur fjelagsins samkv.
samþykt þess 26. maí f. á., en
þessar tvær kröfur voru:
1. að í hljómsveitinni á Hótel
Borg skyldu vera fæst sex
menn, en hóteleigandinn vildi
ekki hafa fleiri en fjóra, og
taldi sig eiga að geta ákveðið
hvað marga menn hann hefði í
þjónustu sinni.
2. að þeir hljóðfæraleikarar,
sem áður voru í hljómsveitinni
skyldu hafa forgang fyrir öðr-
um til starfa þar, en hóteleig-
andi vildi að sjálfsögðu hafa
frjálsar hendur um það hvaða
menn hann hefði í þjónustu
sinni.
Verkfallið var gjört út af þess
um tveimur atriðum og engu
öðru.
Þetta verkfall stendur enn.
Nú virðist fjelagið fallið frá
síðarnefndu kröfunni samkv.
því, sem upplýst er í tjeðri grein
og er það ekki undravert, þar
sem Fjelagsdómur dæmdi 14.
júlí f. á., að þessi krafa væri ó-
lögleg og sló því föstu, „að það
sje rjettur vinnuveitandans að
ákveða hvaða mann hann kýs
að velja til starfs úr ákveðnum
flokki“, og hefði fjelagið því als
ekki lagalegan rjett til þess að
gjöra verkfall til framgangs
þessari kröfu.
Málið stendur því svo nú að
hljóðfæraleikarar halda uppi
verkfalli sínu gegn Hótel Borg
aðeins til þess að þvinga fram
þá kröfu sína að hljómsveitin
sje skipuð minst sex mönnum,
og hin sterka lýðveldisást þeirra
og Jóns Sigurðssonar, sem út-
listuð er í. tjeðri grein, fær ekki
yfirbugað tílhneyging þeirra til
þess að setja hlutaðeigandi
vinnuveitanda reglur um það,
hvað marga menn hann megi
fæst hafa í þjónustu sinni.
Reykjayík, 6. júní 1944.
Eggert Claesen.
Lokahríðin um
imphal byrjuð
— Reuter.
London í gærkveldi:
Japanar tilkynna í kvöld, að
úrslitaátökin um borgina Imp-
hal í Manipurhjeraði i Indlandi
sjeu nú hafin. Kveðast þeir vera
að loka hring þeim, sem þeir
hafa slegið um þessa mikilvægu
borg, og sjeu bardagar harðir.
— Bandamenn sækja hinsvegar
fram frá Kohima, til þess að
rjúfa hringinn um Imphal, og
er álitið að mikið sje undir því
komið, hvort þeir verði nógu
fljótir. — Reuter.
yjílwerjL ólripar:
U l
agíegci líj^L
z
Vika til þjóðhátíðar.
UM NÆSTU HELGI verður
lýðveldið endurreist á íslandi.
Þá verður hátíð um land alt, sem
þjóðin mun öll taka þátt í. Það
veltur á miklu, að hátíðahöld
þessi fari sem best fram og verði
sem minnisstæðust þeim, sem
taka þátt í þeim, og eftirkomend
um þeirrar kynslóðar, er Island
nú byggir. Undirbúningurinn
undir hátíðahöldin er nú að kom
ast á hámark. Það verður ekki
annað sagt, en að sá undiibún-
ingur hafi gengið vel og bendir
margt til, að hátíðahöldin verði
hin glæsilegustu, þrátt fyrir
ýmsa erfiðleika, er stafa af ófrið-
arástandinu í heiminum. En nú
ríður á, að hver einstaklingur
leggi sitt fram til þess að hátíða-
höldin fari vel fram. Það er ekki
hægt að heimta alt af nefndum
og hinu opinbera. Það er margt,
sem einstaklingarnir geta o <
eiga að gera í sambandi við há-
tiðahöldin. Skal jeg minnast á
nokkur atriði.
Skreyting húsa i
bænum.
Þ J ÓÐHÁTIÐ ARNEFND og
bæjarstjórn munu sjá til þess, að
skreytt verði eftir föngum um-
hverfis Austurvöll. Verður aðal-
lega skreytt með flöggum, lif-
andi blómurrí og skjöldum með
þjóðhátíðarqaerkinu. HörSur
Bjarnason arkitekt mun sjá um
skreytingarnar fyrir hönd þess-
ara aðilja. En auk þess væri
mjög æskilegt og raunar sjálf-
sagt, að einstaklingar skreyti
hús sín eftir föngum. Það er hægt
að gera ýmislegt í þessum efn-
um smekklega með litlum til-
kostnaði.
Einkum færi vel á því, að sýn-
ingargluggar verslana í miðbæn-
um yrðu skreyttir á sjerstakan
hátt, t. d. með sögulegum sýn-
ingum, fánasýningum o. s. frv.
Heppilegt væri, að þeir, sem
vildu hafa samvinnu um skreyt-
ingar á húsum sínum í miðbæn-
um og við aðalgötur, töluðu við
Hörð Bjarnason, eða þjóðhátíð-
arnefnd. Það myndi tryggja
meira samræmi í sýningum. En
þetta þyrfti að gera hið fyrsta,
því óðum styttist timinn, sem er
til stefnu.
•
Áhuginn er að vakna.
ÞAÐ FER ekki hjá þyí, að á-
hugi almennings er að vakna.
Menn keppast um að móla húsin
sín. En það er ekki nóg að mála
húsin að utan. Það þarf að taka
til á lóðunum umhverfis þau og
gera alt hreint hátt og iágt. Það
má ekki- skilja eftir, í hornunum,
eins og húsmæðurnar segja. Vik-
an, sem nú er að hefjast, ætti að
verða sannkölluð hreinlætisvika
í þess orðs bestu og sönnustu
merkingu. Ekki hreinlætisvika
valdboðs og skipulagningar frá
æðri stöðum, heldur hvöt, sem
kemur af sjálfu sjer hjá hverjum
einstaklingi.
•
Allir eiga að taka
undir.
ÁRIÐ 1930 voru haldnar tvær
merkar þjóðhátíðir á NorðurT
löndum. Onnur var Alþingishá-
tíðin á Þingvöllum, en hin var
Stiklastaðahátíðin i Noregi.
Menn, sem sóttu báðar þessar
hátíðar, segja mjer, að sá hafi
verið reginmunur á hátíðahöldin
]>ar og hjer og raunar sá
eini, sem máli skifti, að á Stikla-
stöðum hafi allur þingheimur
sungið, þegar það átti við, en á
Ulll %
I
♦*♦ *t**2»**» ♦*♦ ♦•♦ ♦*♦ ♦*♦ ****»**40i
Þingvöllum hafi almenningur
þagað, þegar ætlast var til að
hann tæki undir sönginn, sem
þar fór fram.
Á þjóðhátíðinni, sem fram fer
á Þingvöllum 17. júní næstkom-
andi, verður mikið um söng. Þar
verður Páll ísólfsson með þjóð-
kórinn sinn, en það er ætlast til,
að allir viðstaddir taki undir og
syngi méð. Það yrði sannarlega
hátíðlegt, ef svo gæti orðið, og
það ætti að verða. Allir, sem geta
komið upp hljóði, eiga að syngja
með á Þingvöllum. Þá verður
það sannarlega Þjóðkór, sem
Páil Isólfsson stjórnar.
•
Ameríkupósturinn.
ÞVÍ VAR hreyft lítillega hjer
á dögunum í þessum dálkum, að
nauðsyn bæri til að athuga mögu
leika á að flýta fyrir póstsend-
ingum milli Islands og Ameríku.
Núverandi ástand í þeim efnum
væri vart viðunandi, þar sem
póstsendingar væru margar vik-
ur og jafnvel mánuði á leiðinni
milli Ameríku og Islands. í þessu
sambandi var bent á, hve baga-
legt þetta væri fyrir kaupsýslu-
menn islenska og yfirleitt fyrir
viðskifti öll milli Bandaríkja-
manna og íslendinga, sem nú
hafa aukist að mun. Þá var og
drepið á, að fleiri íslenskir nárris
menn stunduðu nú nám í Banda
ríkjunum en nokkru sinni fyr og
væri ekki nema eðlilegt, að bæði
þeir og aðstandendur þeirra hjer
heima vildu fyrir hvern mun fá
greiðari póstsamgöngur en nú
eiga sjer stað.
I þessu sambandi var að því
spurt, hvern árangur för póst- og
símamálastjóra til Ameríku um
árið hefði borið og hvort íslensk
yfirvöld hefðu ekki gert ijeinar
ráðstafanir eða kynt sjer, hvort
Bandaríkjamenn vildu ekki taka
að sjer að flytja póst fyrir okkur
loftleiðis.
Síðan fyrnefnd athugasemd
var rituð hefir ékki heyrst orð
um þetta mál frá þeim aðilum,
sem ábyrgð bera gagnvart al-
menningi, en hinsvegar hafa
mjer borist mörg brjef frá ein-
staklingum um málið og -menn
hafa átt tal við mig til að þakka
fyrir, að brotið hafði Verið upþ
á þessu máli:
m
Bandarík jamcnu
myndi ekki muna
um póstinn.
ÍSLENDINGAR, sem áhuga
hafa fyrir þessum málum, og þeir
|eru margir, þenda rjettilega á,
að íslenski pósturinn milli Banda
( ríkjanna og íslands geti ekki ver-
I ið það mikíll, að það myndi muna
mikið um hann, með þeim pósti,
sem Bandaríkjaherinn sendir til
, og frá íslandi með flugvjelum.
jMargir eru þeirrar skoðunar, að
' yfirvöld Bandaríkjanna myndu
taka vel í þá málaleitan íslend-
inga að flytja fyrir þá brjefapóst
loftleiðis.
Én það er ekki von, að þeir
bjóði slíkt og sist, ef það
skyldi koma upp úr kafinu, að
þeir hafi orðið fyrir stirðbusa-
hætti af hendi íslenskra yfir-
valda í póstmálum.
ísland er nú sennilega eina
iandið, þar sem bandamenn
ráða, sem ekki hefir flugpóst-
samgöngur milli landa. Jeg er
persónulega viss um, að það er
okkur sjálfum að kenna. Hefi
meira að segja grun um, að það
sje af s j álf by rgingshætti, eða
kjánalegu stærilæti, að þessum
málum hefir ekki verið kipt í
mg.