Morgunblaðið - 13.06.1944, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 13. júní 1944,
HkmustiUafri
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: Kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Fjelagsþroski og sfjetfabarátfa
FRAMTÍÐ og velferð íslensku þjóðarinnar veltur á því,
að gæði landsins sjeu notuð á hyggilegan hátt, að atvinnu-
vegirnir reynist arðgæfir og hægt verði að koma í veg
fyrir öfgagjarna og ólífræna stjettabaráttu.Til þess að von
sje um þetta þurfa samtök fólksins að byggjast á umbóta
viðleitni og fjelagslegum þroska en ekki á kröfum til ann-
ara og óheilbrigðum ofsa.
Uppruni þjóðarinnar er nátengdur þeirri frelsisást sem
bugast ekki fyrir yfirgangi. Landnemar íslands fóru hing-
að af því að þeir sættu sig ekki við að vera kúgaðir af því
meirihluta valdi, sem studdi einvalda konung. Þeir vildu
vera frjálsir menn og hafa olnbogarúm.
Allan aldur íslpnsku þjóðarinnar hefir sami hugsunar-
hátturinn verið mjög ríkur í eðli hennar. Hún hefir eins
og allir aðrir svarið sig í ættina. Þess vegna hafa ein-
staklingar hennar á öllum öldum átt örðugt með að beygja
sig fyrir valdi hvaðan sem það kom, og þess vegna hafa
samtök þjóðarinnar aldrei verið eins sterk eins og þegar
hún hefir þurft að hrinda af sjer annarlegu valdi. Um það
höfum við ánægjulegt dæmi fyrir augunum þessa dagana,
enda þótt valdið, sem verið er að afnema væri áður lamað
óg beygt.
Flestir íslenskir menn vilja því aðeins hlíta ákvöi*ðun-
um meirihluta valdsins í fjelagslífi sínu, að þeir finni að
það styðjist við fulla sanngirni’og lagalegan rjett. Þjóðin
er ekki fjelagslega sinnuð nema þar, sem um er að ræða
sannar eða ímyndaðar rjettarkröfur, er gera þurfi til
annara. Þess vegna gengur betur að halda saman fjelags-
skap, sem byggist á stjettabaráttu, heldur en hinum sem
byggjast þarf á fjelagsþroska. Dæmi þessu til sönnunar,
eru fjelög verkamanna, iðnaðarmanna og annara smærri
hópa, sem taka laun hjá öðrum. Öll þessi fjelög hafa verið
rekin á stjettabaráttu -grundvelli. Styrkur þeirra og
téngsli, eru kröfur á hendur annara um aukin fríðindi.
Hins hefir lítið eða ekki orðið vart í starfsemi þessara fje-
laga, að þau beittu valdi sínu í þá átt, að auka verkmenn-
ingu með því, að tryggja aukin afköst, meiri trúmensku
við vinnu, nýjar vinnuaðferðir o. s. frv. Hinu hafa þau og
lítið beitt sjer fyrir, að tryggja einstaklingunum hagfeld-
ari og varanlegri not þeirra fjármuna, sem þeir hafa aflað.
Til að korrra þessu fram þyrfti aukinn fjelagsþroska í
stað stjettabaráttu sjónarmiðsins. — Svipað þessu má
segja um sum samvinnufjelög landsins. Þeirra afli hefir
verið beitt með mestu kappi, að því að slá niður vald og
gengi kaupmanna og þá stundum meira lagt upp úr því,
að græða fje og auka vald, heldur en hitt, að selja ódýr-
ar og vandaðar vörur. En þetta á ekki við samvinnufje-
lögin yfirleitt. Framan af æfi sinni bygðu þau á grund-
velli hins sanna fjelagsþroska með því að leggja alt kapp
á að hafa sem besta verslun. Sá hluti samvinnufjelags-
skaparins, sem merkastur er, sem eru afurðasölufjelögin,
hafa líka frá upphafi bygt á grundvelli fejlagsþroskans
með aukinni vöruvöndun og annari þeirri starfsemi, sem
miðar að því, að koma óunnum afurðum í söluhæft
ástand.
Búnaðarfjelögin eru í eðli sínu bygð eingöngu á fjelags-
þroska grundvelli. Þeirra takmark er aukin þekking og
bættar aðferðir við að rækta jörðina, fóðra búpeninginn,
auka arðsemi hans o. s. frv.
Þessi dæmi, sem hjer hafa verið nefnd, eru tekin að
mestu af handahófi úr því mikla safni, sem allt fjelagslíf
þjóðarinnar er. En þessi dæmi styðja þá skoðun, að eðli
þjóðarinnar sje þannig, að barátta við eitthvert vald sje
líklegri til að sameina mikið fjölmenni heldur en sú þjóð-
nytja starfsemi, sem heimtar fjelagsþroska og framtíðar
sjónarmið til tryggingar aukinni þekkingu og vaxandi
manndómi. En þó að þetta sje svo, og menn hljóti að telja
þtí miður; þá er hitt víst, að ef fjelagslíf þjóðarinnar á
framvegis að markast af stjettabaráttu valdinu, þá er ills
vón og niður á við stefnt. En ef fjelagslífið getur fram-
v^gis bygst á fjelagsþroska, þá eru framfaíirnar vísar.
HAPPDRÆTTIÐ. 15000 krónur: 18425 5000 krónur: 23851 2000 krónur: 6587 8710 12419 23581 1000 krónur: 1203 1309 1512 6435 9370 9551 9854 11774 11838 12671 14221 20674
500 Jtrónur:
244 3589 4071 5779 6031
6945 8280 9098 9663 11402
13900 15786 17944 20845 21952
22692 24595
320 krónur:
213 235 240 252 302
890 1000 1751 1793 1856
1862 2073 2093 2097 2157
2410 2604 2609 2887 3308
3313 3326 3534 3749 4221
4266 4623 5030 5482 5680
5871 6041 6369 6490 6548
6574 6617 6657 6691 6746
7039 7061 7165 7271 7377
7551 7653 8235 8337 8403
8411 8482 8567 8690 8694
9417 9822 10125 10232 10534
11118 11317 11345 11544 11800
12222 12539 12781 12813 14810
14904 15516 15530 15659 15714
16299 16478 17562 17644 18129
18190 18301 18357 18738 18845
18850 19256 19718 19748 20051
20226 20260 20353 20390 20591
21003 21294 21753 22508 22703
22838 22951 23742 23967 24075
24092 24231 24244 24703 24899
200 krónur:
104 133 151 265 272
288 738 997 1148 1248
1416 1517 1587 1631 1709
1849 1860 1883 2028 2057
2263 2519 2668 2751 3025
3149 3232 3542 3787 3836
3968 4527 4613 4685 4709
4759 4781 5225 5334 5486
5512 5533 5546 5621 5664
5686 5733 5746 5862 6028
6112 6165 6269 6361 6383
6413 6477 6526 6543 6634
6778 6822 7014 7215 7253
7596 7730 7748 7857 7926
7959 8207 8452 8460 8588
8597' 8617 8702 8762 8778
8858 9086 9131 9166 9197
9228 9312 9331 9508 9509
9585 9724 9857 9873 9877
9956 9988 10055 10083 10214
10327 10424 10616 10819 10829
10847 11237 11250 11283 11305
11400 11476 11660 11946 12001
12028 12081 12091 12148 12263
12264 12374 12475 12852 12889
13107 13186 13333 13456 13458
13503 13526 13714 13734 13757
13878 13890 13944 14097 14169
14191 14193 14243 14501 14533
14837 14932 14962 15105 15122
15256 15419 15492 15802 15804
15916 16022 16033 16216 16300
16406 16449 16468 16596 16639
16733 16847 16866 16873 16934
17133 17218 17410 17667 17753
17780 17926 17960 18007 18163
18228 18298 18314 18622 18787
18896 19018 19085 19156 19308
19625 19723 19838 19855 19893
20385 20420 20443 20455 20610
20828 20875 21021 21050 21110
21176 21195 21416 21455 21535 1
21563 21571 21611 21671 21672
21709 21742 21743 21778 21781
22022 22106 22287 22427 22448
22628 22784 22835 22837 22882
22938 23036 23039 23077 23174
23176 23208 23324'23442 23457
23559 23875 23997 24068 24149
24261 24275 24372 24392 24426
24519 24538 24598 24620
yjííuerji ólrijc\

lyfr elcigíecf ci Ííj'inu
l
y
Vill flagga dag og
nótt í viku.
MÆTUR BORGARI þessa bæj
„Hvaða vit er í því t. d., sagði
Aukavinningar: 1000 krónur:
18424 18426
(Birt án ábyrgðár).
viku, dag og nótt. Það er bjart
allan sólarhringin núna um sól-
stöðurnar og þó að það sje venja
hjá erlendum þjóðum, að taka
niður fána sína á ákveðnum
tíma á kvöldin, þurfum við ekki
að fara eftir því. Hinsvegar er
ekkert vit í að hafa flögg uppi
eftir sólarlag, eða þegar dimma
tekur af nóttu“.
Síðan þetta samtal fór fram,
hefi jeg frjett, að Alþingi væri
í þann veginn, að setja ákveðnar
reglur um meðferð fánans. Ef til
vill verður búið að birta þær regl
ur, þegar þessi skrif koma fyrir
almenningssjónir. En jeg vildi nú
samt koma hugmynd borgararís
á framfæri, því mjer finst hún
þess verð að henni sje gaumur
gefin.
Flestum þykir liólið
gott.
EINN AF LESENDUM mínum,
sem ekki hefir skrifað mjer áð-
ur, sendir mjer langt brjef um
„landsins gagn og nauðsynjar“
eins og fleiri og það er nú ekki
nema mannlegt, að þykja lofið
gott og kanske er það þessvegna,
að jeg birti upphafið á brjefinu
hans, en það er á þessa leið:
„Jeg hefi Iengi ætlað að skrifa
þjer nokkrar línur og þakka fypir
mörg vel sögð orð í dálkunum
þínum og margar ágætar uppá-
stungur um ýms þarfamál. Jeg
er viss um að dálkai; þínir eru
mest lesnir af öllu efni blaðs-
ins“.
Jeg þakka fyrir þessi orð og
önnur svipuð, sem mjer hafa bor
ist í brjefum frá kunningjunum,
sem jeg hefi kynst í gegnum
dálka „daglega lífsins“. Og svo
skulum við snúa okkur að brjef-
inu.
Barnaleikvellirnir eru
fyrir alla.
BRJEFRJTARINN minnist á
greinina um barnaleikvellina,
sem jeg skrifaði á dögunym. í
því sambandi segist hann hafa
orðið þess var, að við einn ákveð
inn barnaleikvöll í bænum, að
næstu nágrannar við völlinn telja
hann sína einkeign og fyrir sín
börn og amist heldur við börn-
um, sem heima eiga lengra frá
vellinum, þó í sama bæjarhverfi
sje. Það er eðlilegt, að börnin
haldi þessu fram, því jeg hefi
orðið var við, að foreldrar þeirra
sumra hafa einmitt komið þeirri
hugmynd inn hjá börnunum“.
Vitanlega eru opinberir barna-
leikvellir fyrir öll þörn jafn.
GöturykiS.
NÆSTA ÁHYGGJUEFNI
þessa brjefritara er göturykið.
Hafa þár fjestir sömu sögu að
*:* ❖ •:* •;**:• .;♦❖*>
segja. Mönnum finst þáð eins og
hver önnur guðsblessun þegar
rigning er og margir óska eftir
rigningu í stað þurlcs, þegar ryk-
ið ætlar alla að kæfa.
Jeg mintist á þetta- rykmál við .
verkfræðing, sem jeg þekki, um
daginn.
— Hafa verkfræðingarnir ekki
fundið'neitt ráð til að losa okk-
ur við göturykið? spurði jeg
hann.
— Jú, svaraði verkfræðingur-
inn. Það eru til tvö ráð til að
losna við rykið. Annað er að mal
bika allar götur og hitt er að
steypa allar götur í bænum. Önn
.ur ráð eru ekki til.
Það hefir verið unnið talsvert
að því, að malbika göturnar í vor
og í sumar. Með þeim verkfær-
um og því vinnuafli, sem bærinn
ræður yfir, getur það ekki geng-
ið fljótara en það gerir nú.
Grasblettirnir á Hring
brautinni.
EINU SINNJ skrifaði jeg um
grasblettina á Hringbrautinni. —
Það var í tilefni af því, að búið
var að troða niður grasblettina í
austurbænum, (hjá strætisvagna
verkstæðinu), en samskonar gras
blettir í vesturbænum (hjá nýju
bæjarhúsunum), stóðu í blóma.
Jeg man eftir að jeg hældi vest-
urbæingum fyrir góða umgengni
í tilefni af því, hve grasblettun-
um var vel við haldið. En nú er
ekki hægt lengur að kalla reitina
grasbletti. Sennilegra að rjetta
orðið sje moldarflög.
Þessir grasblettir á miðri göt-
unni voru fallegir og menn
bjuggust við, að þeim yrði hald-
ið við. En mönnum hefir því mið
ur ekki orðið að von sinni í þeim
efnum.
Góð hugmyntl um
götuhreinsun.
LOKS ER HJER EITT bæjar-
málið enn, og það er viðvíkjandi
götuhreinsuninni. Brjefritarinn,
sem nefndur er hjer að framan
ber fram ágæt hugmynd til bóta
í því málj. Hann segir:
„Jeg get ekki stilt mig, úr því
jeg er að skrifa þjer á annað
borð, að minnast nokkrum orð-
um á götuhreinsunina hjer í bæn
um. Hún fer fram eins og fyrir
25 árum síðan. Nokkrir menn
fara um göturnar með sópa og
skóflur og moka upp í opinn
hestvagn. Það þarf ekki mikinn
blástur til þess að rykið og
brjefariíslið þyrlist á vegfarend-
ur, sem framhjá hreinsunarmönn
unum ganga. Þetta finst mjer
vinnubrögð, sem ekki ættu að
sjást á þessari vjela- og framfara
öld.
Er ekki hægt að útbúa, eða eru
ekki til erlendis, nokkurskonar
ryksugur, sem nota mætti við
götuhreinsun. Jeg- held að hljóti
að vera hægt að útbúa lokaðann
bíl (svipaðann sorphreinsunar-
bílunum) sem væri með útbún-
að til að soga upp alt brjefa-
ruslið og annan óþverra af göt-
unni, hefði t. d. vítt rör, sem
látið væri nærri nema við renni-
steininn og síðan sogdælan sett
í gang og bifreiðin keyrð hægt á-
fram. Þetta ætti að gerast á þeim
tíma sólarhringsins sem minst
væri umferðin. Jeg trúi ekki öðril
en okkar ágætu verk- og vjel-
fræðingar gætu látið útbúa svona
tæki, ef þau eru þá ekki til er-
lendis“.