Morgunblaðið - 19.06.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Mánudagur 19. júní 1944,
Hátíðahöldin á Þingvöllum
BÁRU VOTT UM ÞJÓÐLEGA
EININGU
Hjer verður í fám orðum
sagt eitt og annað um þjóð-
hátíðiná á Þingvöllum, til
þess að þeir, sem fjarstaddir
voru, geti gert sjer í hugar-
lund hvernig var svipur há-
tíðarinnar, alt fram til þess
að hátíðahöld byrjuðu á efri
vöiiunum þ. 17. júní kl. 4 e.
h En eftir það fór tilhögun
h itíðarinnar nokkuð á ann-
an veg en til var ætlast,
vegna veðurs og fleiri trufl-
ana og óvæntra atburða.
VeSJrlð og vegirnir.
Á föstudagskvöld var komin
úrhellis útsunnanrigning í
Reykjavík og hvassviðri, eins
eindregið illviðri og verst get-
ui verið á þessum tíma árs.
Ailir sáu þá, að það myndi
ganga kraftaverki næst, ef
komið yrði bjart veður næsta
dag,
Þeir. sem heima voru, aumkv
uðu. .nú hið forsjála fólk, sem
farið var til Þingvalla og lægi
nú þar í misjöfnum tjöldum við
ljelegan aðbúnað.
Ymsum, sem heima voru,
varð ekki svefnsamt um nótt-
ina af áhyggjum út af því,
hvort svo illa kynni að takast
til, að þjóðhátíðin á Þingvöll-
um myndi drukna í hellirign-
ingu.
Snemma morguns þ. 17. júní
hafði veður lægt, og rigningar-
laust var fram undir kl. 7, en
þykkur þokuhjálmur grúfði yf-
■ir, svo hvergí sáust skýjaskil.
Gg um kl. 7 byrjaði að rigna.
Vonir um alla veðurhepni fyrir
dagínn voru nú útkulnaðar að
heita má.
Bílaferðir úr Reykjavík byrj
uðu snemma. Streymdu bílarn-
ir á sjöunda tímanum í stríðum
straumum austur eftir Mosfells
sveitar og Mosfellsheiðarveg.
Tilætlunin var, að bílar frá
Þingvöllum skyldu aka gamla
veginn niður hjá Geithálsi, svo
bílstjórar nytu einstefnuakst-
urs méstan hluta íeiðarinnar,
eins og um Alþingishátíðina
1930 Vakti það því nokkra
furðu, er bílar komu akandi
austanað eftir nýja Mosfells-
hei'ðarvegi. En skýringin á því
var sú, að svo stórfeld hafði
rigningin veríð á Mosfellsheiði
þá'Um nóttina, að menn treystu
því ekki, að gamli heiðarveg-
urinn um Geitháls væri lengur
fær, þó gerðar hefðu verið á
horaim nokkrar umbaetur.
En það leyndi sjer ékki, er
til Þingvalla kom, að úrfelli
haföi verið mikið þar um slóð-
ir,'því Öxará beljaði fram kol-
mórauð, svo ólgandi vatns-
flaumurinn var um allar eyr-
aj hénnar, en Öxarárfossinn tók
undtr sig vel helmingi breið-
árí hergbrún en. hann gerir
vanalega að sumarlagi.
í tjaldborginni.
Sá, sem þetta ritar, kom á
Þingvöll um kl. 8 að morgni og
•fór rakleitt upp í tjaldborgina
á efri völlunum. Um þetta leyti
var. óslitinn fólksstraumur frá
bílastæðunum uppi á gjár-
fcarmt niður gjána og í tjald-
borgina.
Flest það fólk, sem gist hafði
þar um nóttina, var komið á
En rigningin varð til trafala
kreik. En í stöku tjaldi lá fólk
fyrir enn. Sum • tjöldin voru
ekki erfn tekin til íbúðar. Höfðu
húsbændur þeirra tjaldað á
föstudegi, sjer til hagræðis há-
tíðisdagana, en gist heima um
nóttina.
Ýmsir höfðu haft erfiða nótt,
og engir góða. En engan heyrði
jeg æðrast um það. Allir, .ungir
sem gamlir, tóku þeim óþæg-
indum með mestu geðstillingu.
Menn voru ekki komnir til
Þingvalla að þessu sinni til
þess að njóta þar náttúrufeg-
urðar, heldur til þess, fyrst og
fremst, að vera viðstaddir ó-
gleymanlegan, sögulegan, hjart
fólginn atburð. Gott veður
hefði vitaskuld aukið á á-
nægjuna, prýtt atburðinn, en
var ekkert aðalatriði að þessu
sinní.
-Jeg hafði að vísu ekki tal af
þeim, sem dulmögnuð náttúra
Þingvalla ljek verst þessa nótt.
En það voru þeir, sem vöknuðu
við, að þeir alt í einu lágu í
beljandi vatnsflóði.
Jafnvel ekki kunnugustu
mönnum á þessum slóðum gat
dottið í hug, að eina hásumar-
nótt hlypi svo mikill vöxtur í
Öxará, að hún spýtti vatnsæð-
um gegnum gjáfrimann eystri.
En þegar hún er í miklum vexti,
spretta lækir alt í einu um und
irgöng gegnum bergið, og flæða
niður yfir véllina. Og svo var
þessa nótt. Samfara þvb sem
stormur var svo mikill af suð-
austri framanaf nóttu, að sum-
ir vöknuðu í ofboði og fanst
sem jörðin sjálf væri orðin kvik
og kominn jarðskjálfti. En
jarðskjálftafregnin fjekst ekki
staðfest. frekar en ýmsar kvik-
sögur á ófriðartímum.
Mjer var sagt, að 30—40
tjöld hefðu lent í vatnsflaumn-
um. En þarna um morguninn,
er fólk reis á fætur, voru þess-
ir skyndilækir mörgum til hag-
ræðis. Því þarna gátu menn
þvegið sjer.
„Gleðilcga hátíð“.
Það leyndi sjer ekki, er mað-
ur gekk um tjaldborgina, að al-
menningur er orðinn vanur úti-
legum. Ungt fólk var í meiri
hluta meðal næturgestanna á
völlunum, hentuglega klætt í
þessum kringumstæðum. Menn
éiga ekki að leggja áherslu á
skartklæðnað á Þingvallahá-
tíðum. Meira um vert að vera
í hátíðaskapi, hvað sem á dyn-
ur. Og svona var þarna. Vita-
skuld kann að vera, að fundist
hafi einhverjir, sem úrillir
voru yfir geðbrigðum veðrátt-
unnar. En jeg hitti þá ekki.
í brekkunni fyrir ofan tjald-
borgina var hægt að gera sjer
í hugarlund, hve tjöldin þarna
myndu vera mörg, og taldist
mjer til, að þau væru ekki inn-
anvið 2500, ef með voru talin
þau, sem voru á dreifingi aust-
ur um hraunið. En»þau voru
nokkur.
Á sjálfum vöilunum voru
tjöldin í nokkurn veginn skipu
lögðum röðum. En þyrpingin
vitanlega ekki eins áferðar-
,fall@g og tjaldborg Alþingishá-
tíðarinnar 1930, vegna þess, hve
tjöld þessi voru misjöfn að
stærð og gerð, sum svo smá, að
menn gátu aðeins legid þar út
af einn eða tveir.
í ■tjaldborginni þénna morg-
un leyndi það sjer ekki, að
þarna ríkti sami andi og svo
greinilega kom fram í góðviðr-
inu Þingvalladagana 1930.
Þarna voru allir vinir og bræð-
ur, þó þeir aldrei hefðu sjest.
Hvergi, nema á Þingvöllum,
nýtur sín sá þjóðlegi einhugur,
sem altaf er til í hugarfylgsn-
um hvers einasta íslendings.
Þar eiga menn hægt með að
gleyma öllu öðru. Þar hverfur
allur ókunnugleiki og þurku-
.skapur manna á milli. Þar
finna menn best samhygð og
skyldleika við alt, sem íslenskt
er.
Þenna drungalega rigningar-
morgun heilsuðust menn svo
hjartanlega., og óskuðu öllum,
sem þeir hittu, gleðilegrar há-
tíðar, eins innilega og þeir óska
börnum sínum gleðilegra jóla.
Þokan, útsynningurinn og
rigningarúðinn hafði engin á-
hrif á hugi manna. Þeir voru
í sólskinsskapi. Úr tjöldunum
heyrðist söngur og gleði. Sum-
ir kváðu við raust. Aðrir sungu.
Og þó var hjer um engan ofsa-
gáska að ræða.
Börnin.
Þarna var fólk á öllum aldri.
Smábörn, sem höfðu verið tek-
in með, annaðhvort af því, að
enginn var eftir heima til að
gæta þeirra. Ellegar af því, að
þau áttu að geta sagt frá því,
þegar þau vitkast, að þau hefðu
verið á þjóðhátíðinni 1944, er
lýðveldið þeirra var stofnað.
Sum þeirra höfðu fengið litla,
íslenska fána, sem þau veifuðu
óspart. Litlu fánana þeirra ætla
■fnæðurnar að geyma niðri í
skúffu í nokkur ár, til þess að
geta sagt við börnin sín, sem
þarna voru, og enn eru óvit-
ar: Þessum fána veifaðir þú,
og með þenna fána gekst þú á
lýðveldishátíðinni.
Mikið gekk á.
Er jeg á tíunda tímanum
sneri fró tjöldunum aftur, hjelt
hinn samanhangandi fólks-
Hátíðargestir ganga niður Almannagjá, snemma morguns þann 17. maí. — (Ljósm. U. S.
Army Signal Corps).
^straumur áfram niður úr
gjánni. Það var vöxtur í mann-
elfunni, eins og í Oxará.
Jeg hitti Geir Zoega vega-
málastjóra á Oxarárbrúnni
hans nýju. Hann ljet breikka
gömlu brúna, sem var aðeins
fyrir einstefnuakstur. Nú er
þar komin breið og myndarleg
brú, en gamla brúin er mið-
partur hennar.
Kolmórauð Oxaráin beljaði
þar undir í sinni gljúfraþröng.
„Jeg ljet taka undirstöðurnar
undan brúnni í gær“, sagði
vegamálastjórinn.
„Veistu það“, sagði vegamála
stjóri, „að nærri var kviknað
í Valhöll í nótt?“ Jeg hafði ekki
heyrt þau tíðindi. Það varð eld
ur laus í eldhúsinu, en varð
slöktur fyrir snarræði einnar
starfsstúlkunnar. Hún á rífleg
verðlaun .skilið fyrir að hafa
varnað því, að þar væri ekki
annað en brunarúst í morgun.
A ýmsu hefir gengið á Þing-
völlum aðfaranótt þjóðhátíðar
þessarar.
Menn svipast um.
Er að Lögbergi kom, var þar
margt manna til að skoða þar
umbúnað þann, sem gerður
hafði verið fyrir þingfundinn,
pallinn,er klæddur var dökk-
mórauðu klæði, svo hann skæri
sig ekki um of úr 1 -Mt, við dökt,
mosavaxið hraunið, o. fl. Þar
sáu menn, eftir uppdrætti þeim,
sem fylgdi hátíðarskránni,
hvar þingmannabekkir voru, .
forsetastóll og skrifara, hvar
ræður skyldu haldnar og ávörp
flutt o. s. frv. Af því gátu menn
áttað sig á því, hvar helSt þeir
vildu velja sjer stað, .1 áhorf-
endahópnum, þegar mannþröng’
in hefði þyrpst um þingstaðinn
helga.
Þar mætti jeg Páli ísólfssyni.
Að honum flögruðu áhyggjur
útaf veðrinu, ef það skyldi taka
upp á því að versna. Því er hjer
var komið, var úrfellislaust að
mestu. En við komum okkur
fljótt saman um, að mestu máli
skifti, að söngfólk og aðrir
hefðu hið innra sólskin. Þá
myndi alt ganga vel, hvernig
sem viðraði.
Til Valhallar voru engir;
gestir komnir enn. Þeirra var,
von um kl. 11. Því þingmenn
og gestir ríkisins á hátíðinni
voru viðstaddir athöfnina á
Austurvelli kl. 9, er forseti
Sameinaðs þings lagði blóm-
sveiginn við fótstall Jóns Sig-
urðssonar. Gistihúsinu var lok-
að ennþá, enda beindi enginn
af mannfjöldanum, er kominn
var til Þingvalla, leið sinni
þangað. |
Skógræktargjöfin.
Kl. 11 komu nokkrir menn
saman í Þingvallabænum. Það,
var Þingvallanefnd, stjórn
Skógræktarfjelagsins og skóg-
ræktarstjóri. En þangað var,
von á Jóni Guðmundssyni gest-
gjafa og bónda á Brúsastöðum,
til þess að hann lýsti þar gjöf
sinni, sem fyrir nokkru er þjóð-
kunn orðin, fyrir þeim, sem við
gjöfinni eiga að taka og sjá um,
að hún verði notfærð, sam-
Framhald á bls. §