Morgunblaðið - 22.06.1944, Blaðsíða 2

o
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudag'ur, 22. júní 1944,
Lýðveldinu lagnað eriendis — órnaðaróskir
- .. -... x ■■ 1 --- - - *
Lýðveldishátíðahöld
Islendinga í New York
AÐAL LÝÐVELDISHÁTÍÐAHÖLD íslendinga í Vesturheimi
'fóru fram í New York, þar sem um 270 manns snæddu kvöld-
verð í boði konsulhjónanna, Helga Bríem og konu hans. Helgi
Briem bauð gesti velkomna og las upp kveðjur frá íslensku
ríkisstjórninni til allra Islendinga og Vestur-íslendinga, sem
dveljast í Ameríku. Er Helgi Briem og gestir hans höfðu drukkið
skál íslands og Bandaríkjanna, bað ræðismaðurinn gesti að rísa
úr sætum og drekka skál „hermannanna, sem berjast um heim
allan fyrir frelsi og framtíð mannkynsins'1.
Því næst var algjör þögn í eina mínútu og hvarflaði þá hugur
allra viðstaddra heim til íslands.
Ræða Helga Briem.
Helgi Briem sagði í stuttu
máli frá sögu Islands og bar-
áttu. Islendinga fyrir sjálfs-
stjórn. Hann sagði, að þótt öll
síjárnmálaleg bönd milli íslend
inga ag' annara þjóða á Norður-
löndum verði að slitna, þá von-
ást íslendingar til þess, að öll
menningarleg tengsl þeirra á
milli haldist áfram.
Helgi Briem komst einnig
þannig að orði: „Mjer finst það
mjög eftirtektarvert, að Banda-
ríkjamenn vildu með öllu mögu
legu móti komast hjá því að
særa tilfinningar smáþjóðar
eins og Islendinga, sem kom
fram í því að þeir sendu ekki
her til íslarfds fyrr en þeir
höfðu fengið samþykki íslensku
ríkisstjórnarinnar. Mjer finst
þett^ lofa góðu um framtíðina
og jeg vona að Bandaríkja-
mönnum muni bráðlega takast
að bjarga öðrum þjóðum und-
an oki nasista, eins og þeir
bægðu þeirri skelfingu frá ís-
landi“,
Meðal þeirra, sem tóku til
máls við þetta tækifæri, voru
þessir: Halldór Hermannsson,
prófessor við Cornell háskóla,
Stefán Einarsson, professor við
John Hopkins háskóla, Hjálm-
ur Stefánsson, Grettir Eggerts-
son, forseti íslendingafjelagsins
í New York, Hjörvarður Árna-
son og Thor Thors sendiherra.
Ræða Hjörvarðs Arnasonar.
Hjörvarður, sem er nýkominn
frá Islandi, komst svo að orði:
„Mjer er eins innanbrjósts
í dag eins og dagana er þjóðar-
atkvæðagreiðslan fór fram, þá
fanst mjer að allir nema jeg
bæru merki þeirra, sem greitt
höfðu atkvæði. Mjer fanst sem
allir aðrir en jeg hefðu tekið
þótt í því að gera þessa at-
kvæðagreiðslu ódauðlega í sögu
lýðræðissinnaðra þjóða. Meðan
á þjóðaratkvæðagreiðslunni
stóð, fór jeg í smáferð austur
fyrir Þingvelli. Á þjóðveginum
var nær óslilin röð bifreiða
skrey-ttar flöggum, sem voru á
leið á kjörstað með kjósendur,
en meðfram þjóðveginum riðu
bændur og konur þeirra-og hjú
á kjörstað á gæðingum sínum.
Mjer fanst þetta hlyti einna
helst að líkjast hinum miklu
krossferðum á Miðöldum. Hug-
ur og andi þjóðarinnar stefndi
að settu marki — þarna þreif-
aöi jeg á því, hve hið sameig-
inlega áhugamál þjóðarinnar
steypti henni í órjúfanlega
heild“.
Ræða Thor Thors.
Aðalræðu kvöldsins flutti
Thor Thors, sendiherra, er kom
ið hafði frá Washington með
flugvjel til þess að vera við-
staddur við 'þetta tækifæri.
Sendiherrann komst svo að
orði: *
„17. júní 1944 er og mun vera
á koroandi öldum merkilegasti
dagur íslensku þjóðarinnar. Sjö
hundruð ára barátta fyrir frelsi
og ^jálfræði er nú lokið með
fullum sigri. í dag mínnumst
vjer þeirra, sem verið hafa for-
ustumenn þjóðarmnar í baráttu
hennar í þessi 700 ár. Vjer við-
urkennum með þakklæti vin-
semd þá og samúð, sem Danir
sýndu oss, er þeir viðurkendu
sjálfstjórn vora 1918. íslend-
ingar munu ætíð minnast þess,
og nú, er Danir þjást undir oki
herja Hitlers, er það ósk okkar
allra, að þeir megi hið bráð-
asta endurheimta frelsið og lifa
farsællega í hinu fagra landi
sínu“.
Sendiherrann þakkaði öllum
Vestur-íslendingum í Banda-
ríkjunum og Kanada fyrir sam
.úð og þáttlöku þeirra í sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga. Hann
þakkaði einnig íslenskum versl
unarmönnum, er dveljast hjer,
fyrir vel unnin störf og íslensk-
um námsmönnum, sem eru við
nám í amerískum skólum, fyr-
ir dugnað og minti þá á, að ís-
land vænti þess að þeir snúi
heim aftur að loknu námi og
láti fósturjörðina ‘njóta góðs af
kunnáttu þeirra.
„Vjer íslendingar höfum lýst
yfir því, að vjer æskjum þess
að standa einir og óháðir, er
vjer stofnum lýðveldi. En það
er augljóst, að smáþjóð getur
því aðeins verið óháð, að rjett-
ur smáþjóðanna verði viður-
kendur í heimi þeim, sem yísa
mun upp að þessum ófriði lokn
um. Frelsi íslendinga er tákn
um frelsi alheimsins. Ef frelsi
íslendinga verður hnekt, mun
það verða merki næstu heims-
styrjaldar“.
íslendingar í New
York volla hollustu
sína
í FAGNAÐI ÞEIM, er dr.
Helgi P. Briem aðalræðismaður
og frú hans höfðu á Henry
Hudson hótelinu í New York á
laugardagskvöld, las aðalræðis
maður upp báðar orðsendingar
forsætisráðherra. ^
Að tillögu Garðars Gíslason-
ar stórkaupmanns var þetla
svar samþykt:
„Islendingar samankomnir að
Henry Hudson hóteli í New
York til þess að fagna endur-
reisn þjóðveldis íslands, þakka
ríkisstjórninni kærkomna
kveðju og heillaóskir í tilefni
þessa merkisdags þjóðarinnar.
Einhuga sendum vjer hjartfólgn
ar óskir um framför og blómg-
un hins íslenska lýðveldis um
ókomnar aldir, þjóðinni lil gæfu
og blessunar.
Vjer strengjum þess heil, að
efla heill og heiður íslands í
hvívetna, hvorl sem vjer dvelj-
um heima eða erlendis.
Lengi standi hið íslenska lýð-
veldi:“
Frá Vestur-íslendingum.
Grettir Eggerlsson, formaður
íslendingafjelagsins stakk upp
á svohljóðandi svari við ávarpi
ríkisstjórnarinnar til Vestur-
Islendinga, og var það samþykt:
„Vestur-íslendingar meta mik
ils góðar kveðjur og munu
halda áfram sluðningi sínum og
trúnaði við ísland. Þeir sam-
fagna yður yfir endurreislu lýð
veldi“.
Sjerstakar kveðjur hafa bor-
ist frá blöðum íslendinga í
Winnipeg:
„Kveðjur til stjórnar og
þjóðar með alúðarhamingjuósk-
um til yngsla lýðveldisins frá
elsta íslenska vikublaðinu.
Heimskringla“.
„Einlægar hamingjuóskir til
hins endurborna íslenska lýð-
veldis. Guð blessi framtíð þjóð-
arinnar.
Einar Páll Jónsson,
ritstjóri Lögbergs“.
Alþingi sendi
Kristjáni Danakon-
ungi kveðju og
árnaðaróskir
FORSETAR ALÞINGIS hafa
sent H. H. Kristjáni X. Dana-
konungi svohljóðandi sím-
skey ti:
„Nú þegar stofnað er lýð-
veldi á íslandi, hefir Alþingi
ákvarðað að fela forsetum sín-.
um að flytja Hans Hátign Krist
jáni X. konungi alúðarkveðjur
með þökkum fyrir ágætt starf
í þágu þjóðarinnar, meðan hann
var konungur hennar. — Jafn-
framt þakkar Alþingi hina
hlýju kveðju konungs 17i júní,
sem ber vott um skilning hans
á framkomnum vilja íslensku
þjóðarinnar og eykur enn hlý-
hug hennar til Hans Hátignar
og dönsku þjóðarinnar. — Vilja
forsetar í nafni Alþingis árna
konungi, drottningu hans og
fjölskyldu allri, giftu og far-
sældar á ókomnum árum, og
dönsku bræðraþjóðinni friðar
og frelsis, í fullvissu um, að
frændsemisbönd þau og vin-
átla, er tengja saman öll Norð-
urlönd, megi haldast og styrkj-
ast á ný fyrir alla framtíð“.
í Stokkhólmi
17. JÚNÍ barst sendiráði ís-
lands í Stokkhólmi ógrynni
blóma og heillaskeyta, og í sam
komu sendifulltrúa, V. Finsen,
kom mikill mannfjöldi, auk 72
íslendinga og venslafólks
þeirra.
Öll blöðin í Slokkhólmi mint-
ust dagsins rækilega sama dag.
Stocholms Tidningen:
„í dag hefur lýðveldið ísland
göngu sína sjálfstætt og laust
við þau bönd, er í nær 700 ár
hafa tengt hina miklu eyju
Norður-Atlantshafs, fyrst við
norsku, síðan við dönsku krún-
una. Síðasta. sambandið, sem
eftir var meðal tveggja nor-
rænna þjóða, er þar með rofið,
og einasta norræna ríkið, sem
hóf göngu sína sem lýðveldi, er
aftur horfið að lýðveldisformi,
eftir margar aldir“.
„Þessi atburður opnar yfir-
sýn yfir norræna sögu, rjettar
og frelsiserfðir. ,Hann bendir
einnig fram á við. íslenska þjóð
in, sem er af Norðmönnum kom
in, og hefir lengi verið tengd
Dönum, hefir jafnan notið virð
ingar og vináttu með Svíum.
Vjer vitum að íslendingar finna
lil þess, að þeir eru menn nor-
rænir og annað ekki, og að þeir
muni vilja varðveita hið forna
samband. Þegar þeir neyta
rjettar síns samkvæmt samn-
ingum, til að rjúfa sambandið
við Danmörku, þá þýðir það
engan veginn, að þeir ætli að
rjúfa nein tengsl við Norður-
lönd.
Form sambandsslitanna mun
áð vísu hafa vakið nokkra óá-
nægju í Danmörku og raunar
víðar. En göfuglyndi Dana og
rjettarvitund verður á sama
veg, enda bendir alt til þess, að
slík óánægja verði stundar fyr-
irbrigði eitt. Enginn lítur á
sjálfstæðisyfirlýsingu Islands
sem fjandskap eðá þótta gegn
öðrum Norðurlöndum. Með
nokkru stolti geta Norðurlönd
bent á tvenn ríkjasambönd,
sem rofin hafa verið, en hafa
orðið samvinnu Norðurlanda til
sóma og gagns. Þessir atburðir
áttu sjer slað 1905 og 1944.
Vjer Svíar óskum hinu end-
urborna íslenska lýðveldi hjart
anlega allra heilla. Það gerum
við í öruggu trausti á styrk og
varanleik þeirra tengsla, er
knýta saman fjórar náskyldar
þjóðir, og gera það að verkum,
að þessar þjóðir munu aldrei
lenda á öndverðum hliðum
þeirra landamæra, sem skilja
rjett og mátt, skilja frelsi þjóða
og einstaklinga og grimmilega
kúgun“.
Suður-Ameríkuríki
viðurkenna
lýðveidið
Eftirfarandi kveðjur hafa ís-
lenska lýðveldinu borist frá
lýðveldum Suður-Ameríku:
Frá stjórn Brasilíu:
„Þjóð og stjórn Brasilíu
fagna því, að ísland hefir val-
ið lýðveldisleiðina. Endurfæð-
ing þess er sveipuð samúð, virð
ingu og aðdáun allra þjóða,
sem frelsi unna, og þær færa
þakkir fyrir hugprúða hjálp,
sem Island hefir rjett samein-
uðu þjóðunum í baráttu gegn
óvinum menningarinnar. —-
Sliorn Brasilíu sendir hinu
nýja ríki bestu vinar- og árn-
aðarkveðjur á þessum stór-
merku tímamótum í sögu þess
með óskum um vöxt og viðgang
lýðveldinu og hamingju fyrir
hina göfugu og hugprúðu þjóð
þess.
Utanríkisráðherra Brasilíu“.
★
Fráð lýðveldinu Nicaragua:
„Bestu árnaróskir til ís-
lenska lýðveldisins, sem vjer
bjóðum velkomið í hóp frjálsra
þjóða. I nafni þjóðar og stjórn-
ar Nicaragua og mínu eigin
nefni sendi jeg samfagnaðar-
kveðjur til þjóðar yðar og
stjórnar, ásamt óskum um vöxt
og viðgang lýðveldisins.
Með sjerstakri virðingu,
Mariano Arguello,
Frá lýðveldinu Nicaragua:
★
Frá forseta lýðveldisins Gu-
atemala:
„Hæstvirtur herra forseti
lýðveldisins Islands, Reykjavík.
Mjer er heiður að færa yður*
herra forseti, heillaóskir mínar,
þjóðar og stjórnar í Guatemala
á þessum stofnunardegi ís-
lenska lýðveldisins og bjóða
það hjartanlega velkomið í
flokk hinna frjálsu þjóða. —
Bestu óskir um heill og ham-
ingju hins nýja lýðveldis og um
góða líðan fyrir yður sjálfan,
herra forseti, og virðingarfylstu
kveðjur.
Jorge Unico, forseti lýðveld-
isins Guatemala11.
★
Frá lýðveldinu Paraguay:
„Hæstvirtur forseti lýðveld-
isins Islands, Reykjavík!
I nafni stjórnar Paraguay
sendi jeg yður óskir um heill
og farsæld hinu nýja íslenslca
lýðveldi.
Heracio Chiriani, utanríkis-
ráðherra Paraguay“.
Ríkisstjórnin sendir
íslendingum
erlendis kveðjur
NOKKRUM DÖGUM fyrir
þjóðhátíðina sendi forsætisráð-
herra eftirfarandi skeyti til
sendiráðs íslands í Washington
með beiðni um að orðsending-
unni yrði komið áleiðis til allra
Vestur-íslendinga:'
„Ríkisstjórn íslands sendir
íslendingum í Vesturheimi
kveðju sína á þessum tímamót-
um í sögu íslensku þjóðarinnar
er hún hefir náð lokatakmarki
aldagamallar frelsisbaráttu
með endurreisn lýðveldisins
færir hún íslendingum vestan
hafs þakkir fyrir starf þeirra
og styrk henni til handa á liðn
um tímum hún þakkar þeim
þann trúnað er þeir jafnan hafa
sýnt ættlandinu hún gleðst yf-
ir þeim manndómi sem þeir
hafa sýnt í sínum nýju heim-
Framhald á 8. síðu,