Morgunblaðið - 28.06.1944, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 28. júní 1944
MORGUNBLÁÐIÐ
5
Ed
men
Æfisaga Níels Finsen
Anker Aggerbo: Niels
Finsen, æfisaga. María
Hallgrímsdóttir, læknir,
þýddi. Formáli eftir dr.
med. Gunnl. Claessen.
303 bl. í 4 bl. broti. —
Víkingsprent, Rvík.
ÞAÐ MÁ HEITA sannkölluð
furða, að ekki skuli fyrir löngu
hafa birst hjer á landi fullkom-
in æfisaga þessa fræga landa
okkar. En nú er hún komin, og
hefir margt til síns ágætis. Sem
kunnugt er, er föðurætt Níelsar
Finsen alíslensk. Faðir hans
var Hannes Finsen, amtmaður
í Færeyjum, og síðar stiptamt-
maður í Rípum á Jótlandi, ÓI-
afssonar Finsens, assessors við
landsyfirrjettinn í Reykjavík,
Hannessonar, biskups Finns-
sonar í Skálholti. Er ætt sú of
kunn til þess að gera hana að
nánara umtalsefni hjer. En þó
má geta þess, að í ætt þessari
er á aldaröðunum mikill fjöldi
merkra rithöfunda, lærðra
manna, og manna er kafað hafa
djúpt í hinum erfiðustu við-
fangsefnum vísindanna. Æfi-
saga þessi greinir vel og skil-
merkilega helstu æfiatriði þessa
merka landa okkar og gerðist,
sem kunnugt er, að mestu leyti
erlendis, og er ekki að efa, að
höfundurinn fari rjett með.
En eftirtektarverðast er það,
og skemtilegast, að höfundur-
inn reynir að skýra og skil-
greina sálarfar Finsens, sem var
nokkuð utan við alfaraveg, og
þýðingu þess fyrir afrek hans.
Og sjerstaklega er það ánægju-
legt, að höfundurinn skuli kom
ast að þeirri niðurstöðu, að það
sjeu hin andlegu íslensku ætt-
areinkenni Finsens, sem gerðu
hann að þeim manni er hann
var. Þrautseigja hans, eða þrái,
hvaðjsem á móti bljes, stæling
í hverskonar örðugleikum, eru
fyrst og fremst íslensk fyrir-
brigði, að þeim eiginleika við-
bættum, að halda ótrauður á-
fram að settu marki, þó hinir
„lærðu teldu öllu í óefni stefnt.
Þá er hin eðlilega góðmenska
hans íslenskt eðli, og að vísu
danskt líka. En fyrirlitning
hans á öllu löggiltu, t. d. lækn-
isfræðideild háskólans, er al-
íslenskt. Þó vil jeg ekki þar
með segja ao hann hafi á því
sviði haft algjörlega rjett fyrir
sjer, en nokkuð er þó til í þvú.
Hinir löggiltu lenda inni í mak-
ræði fastlaunamannanna, þeir
lenda inni í vanabundnum
skorðum, og hættir við, að vilja
ekki sinna því, sem utan þeirra
skorða liggur hafa vingjarnlega
fyrirlilningu á því sem lágpróf-
að er eða óreynt. Hugmynda-
flugsmanninum finst aftur á
móti slíkir menn vera f jötur um
fót. Og eru þessar andsíæður
báðar að vissu leyti nauðsynleg
ar svo vel fari. Trjámennirnir,
vanamennirnir gjöra sitt gagn,
sem hvorki er vinsælt í nútíð
eða framtíð, þeir eru hemillinn
sem iðulega þarfnast, enda þótt
fyrir komi að hann sje lagður
nokkuð fast á. Hugmyndaflug-
ið, svo ágætt sem það er, er
óhemja, og ræður sjer ekki.
Finsen var maður hugmynda
flugsins, en enginn lærdóms-
maður, hæglátt „geni" og það
er alveg áreiðanlegt, að hömlur
löggildingarmannanna við
Kaupmannahafnarháskóla hafa
orðið fullharðar í garð snill-
ingsins. Að minsta kosti er það
danska háskólanum til lítillar
sæmdar að láta það farast fyrir
að gera Finsen að heiðursdokt-
or.
Finsen er maður, sem öllum
mönnum, þvert og endilangt um
þennan hnött, er skylt að vita
allmikið um, en engum* þó
skyldara en okkur. Og úr þessu
er nú bælt, með hinni ágætu
bók Aggerbos, læknis.
Jeg tel bók þessa hiklaust
.eina bestu bók, er jeg lengi hefi
lesið. Við kynnumst fyrst amt-
mannssyninum unga í Færeyj-
um. Hann er góðgjarn og ljúf-
ur, alinn upp við lestur hinna
íslensku fornsagna, sem lýsa
drengskap og ágætum mannein
kennum, á þann hátt, að eigi
hefir betur verið gert, fyrr nje
síðar. Við kynnumst erfiðleik-
um hans við námið, bæði hjer
við latínuskólann og eins við
háskólann í Kaupmannahöfn. Á
þeim árum kennir hann hins
ægilega sjúkdóms, er löngu síð-
ar dró hann til dauða. í bók-
inni er og ágætlega lýst erfið-
leikum þeim, er hann átti við
að stríða, sigrum hans og að-
dáun, er hann hlaut síðustu æfi
árin. Loks lýsir bókin átakan-
lega stríði hans og ástvina hans
við hinn erfiða sjúkdóm, og
hvernig hann að lokum tók
dauða sínum, eins og hraust-
menni sómdi. Fjallablóm úr
íslenskum jarðvegi, hlaðið ylm
og litfegurð, en sett niður í
skrautgarð hinnar dönsku menn
ingar. Margir íslendingar hafa
fyrr og síðar náð frægð og
frama erlendis, en hvernig
hefðu þeir reynst, og störf
þeirra orðið, hefðu þeir heima
í ættlandinu átt likum vinnu-
skilyrðum að fagna og erlend-
is? ,
Þýðingin er, eftir því sem jeg
er fær um að dæma, vel af
hendi leyst, og formáli dr. med.
Gunnlaugs Claessens, er, eins
og við mátti búast, prýðilega
ritaður.
Frágangur allu'r er ágætur,
og leyfi jeg mjer að þakka Vík-
ingsútgáfunni fyrir bók þessa,
sem mjer hefir verið óblandin
ánægja að kynnast.
26. júní 1944.
Jónas Sveinsson.
„Skaftfellinguru
Tekið á móti flutningi til Vest-
mannaeyja árdegis í dag.
Kennaramót Norðlendinga
FYRIR ÁRI síðan stofnuðu
kennarafjelög á Norðurlandi
með sjer samband til að efla
samstarf, fræðslu og kynningu
kennara á fjelagssvæðinu. I
sambandinu eru öll kennara-
fjelög á Norðurlandi, en þau
eru 6 að tölu. Þetta ár hefir
stjórn sambandsins setið á Ak-
ureyri og Snorri Sigfússon ver-
ið formaður þess. En svo er á-
kveðið í lögum sambandsins,
að hvert mót ákveður næsta
mótstað, og stjórnin situr altaf
þar, sem næsta mót er háð.
Fyrsta kennaramót sam-
bandsins fór fram á Akureyri
dagana 10.—12. júní s.l. Á mót-
inu mættu 45 kennarar víðs-
vegar að af Norðurlandi. Fund-
arstjórar voru Sigurður Gunn-
arsson. Húsavík og Gísli Gott-
skálksson, Skagafirði. Aðal-
umræðuefni mótsins voru móð-
urmálskensla, skriftarkensla og
reikningskensla. Auk þess var
rætt um tillögur milliþinga-
nefndar í skólamálum um
brejúingu á fræðslulogunum,
hvort ástæða væri til að byrja
að vinna að stofnun uppeldis-
heimilis fyrir vandræðabörn á
Norðurlandi, og að fræðslu-
málastjórnin skipulegði innan-
lands námsferðir kennara með-
an leiðir eru lokaðar til annara
landa. Á mótinu voru flutt
þessi erindi: Geta börn verið
taugaveikluð? (Hannes J.
Magnússon), Uppeldisáhrif skól
anna (Jónas Jónsson frá
Brekknakoti), Handavinnu-
kensla (Magnús Pjetursson),
Lestrarkensla (Egill Þorláks-
son).
í sambandi við mótið var f jöl
breytt sýning á handavinnu,
teikningum, vinnubókum og
skrift barna frá 7 skólum á
sambandssvæðinu.
Á sunnudagskvöldið 11. þ.m.
var skemtun í samkomuhúsi
bæjarins fyrir þátttakendur
mótsins. Fór þar fram kórsöng-
ur og leiksýningar 8—9 ára
barna og kvikmyndasýning. Á
eftir var sameiginleg kaffi-
drykkja.
Næsti mótstaður var ákveð-
inn Húsavík. í stjórn voru
kosnir: Sigurður Gunnarsson,
skólastjóri, Húsavlk, Jóhannes
Guðmundsson, kennari, Húsa-
vík og Jón Kr. Kristjánsson,
kennari,- Víðivöllum.
Mótinu var slitið með snjöllu
ávarpi af Snorra Sigfússyni um
siðalög kennara. Að því loknu
fóru þátttakendur skemtiför út
í Árskógarskóla og skoðuðu
hann.
Eftirfarandi tillögur og á-
lyktanir voru m. a. samþyktar
á mótinu:
UppeWisfræðsIa.
Fyrsti ársfundur Sambands
'norðlenskra barnakennara, hald
inn á Akureyri 10.—12. júní
1944, lætur þá skoðun í ljós, að
brýna nauðsyn beri til að hefj-
ast handa um stórurn aukna
uppeldisfræðslu og leiðbein-
ingastarfsemi við barnaupp-
eldi. Því skorar fundurinn á
kenslumálastjórnina, í fyrsta
lagi að rááa í þjónustu sína einn
eða fleiri uppeldisfræðinga, er
starfi í sambandi við fræðslu-
málaskrifstofuna að því að
skipuleggja hagnýta uppeldis-
Ifræðslu í landinu bæði í skól-
um og heimilum, m. a. með
námskeiðum, útvarpsfræðslu,
útgáfu uppeldisfræðilegra rita
fyrir almenning og annari leið-
beiningastarfsemi.
I öðru lagi, beita sjer fyrir
því, að prófessorsembætti í
uppeldisfræði verði stofnað við
Háskóla íslands svo fljótt, sem
auðið er, og að þannig verði að
kennurum búið alment, að þeir
hafi ráð á að stunda þar nám.
Skólar og uppeldi.
Fyrsti fundur í Sambandi
norðlenskra kennara, haldinn á
Akureyri dagana 10.—12. júní
1944, er þeirrar skoðunar, að
frelsi þjóðarinnar og farsæld í
framtíð sje nú meir en áður
háð starfi skólanna í landinu og
samvinnu þeirra við heimilin.
Hann telur því nauðsyn bera
til:
1. Að gefa tungu þjóðarinnar
og sögu mun meira rúm í náms
kerfi skólanna en verið hefir.
2. Að leitast við eftir mætti
að styrkja og dýpka skilning
allra uppalenda á verðmætum
hinnar kristilegu lífsskoðunar
til aukinnar andlegrar og sið-
legrar farsældar þjóðarinnar.
3. Að gerð sje nú þegar gang-
skör að því að bæta húsakost
heimangöngúskólanna, bæði í
sveit og við sjó, og að reist sjeu
skólaheimili í strjálbýlinu, þar
sem heimangangan er örðug
eða ófær.
4. Að bætt sje og aukin ment
un kennaranna og starfsskilyrði
og þeim launað svo vel, að þeim
sje kleift að gefa sig alla og ó-
skifta að hinu þýðingarmikla
og vandasama starfi.
5. Að ríkið veiti öflugan fjár-
styrk, svo að unt sje að gefa út
og relja við vægu verði upp-
eldismálarit, er styðji að upp-
eldislegri þekkingu heimilanna
og samvinnu þeirra við skól-
ana í landinu.
Fækkun kennara og
launakjör þeirra.
Fundur í Sambandi norð-
lenskra kennara telur alvarlega
horfa með kensarastjettina, þar
sem útlit er fyrir, að kennurum
fækki mjög á næstu árum jafn-
framt því, að þörf fyrir fleiri
kennara blasir við. Virðist auð-
sætt, að hin ljelegu launakjör
valdi þessu, og þá einnig hætt
við, að aðeins þeir, sem tak-
markaða möguleika hafa til
annara verkefna, gerist barna-
kennarar. Þar sem fundurinn
telur þetta háskalegt ástand,
skorar hann á löggjafarvald
þjóðarinnar að bæta svo launa-
kjör kennaranna, að sem fiest-
ir úrvalsmenn vilji takast á
hendur barnakenslu.
Uppeldisheimili fyrir
vandræðabörn.
Fyrsti ársfundur Sambands
norðlenskra barnakennara
samþykkir að kjósa þriggja
manna • nefnd, til að athuga
möguleika og gera tillögur ' m
stofnun uppeldisheimilis fyrir
vandræðabörn, og leggi hún at-
huganir sínar fyrir næsta íund
sambandsins.
Innanlandsnámsferðir
kennara.
1. Fundurinn ályktar a3
sambandið beiti sjer fyrir bví,
að innanlands námsferðum
kennara verði komið á raeð
skipulögðum hætti sem al'ira
fyrst. Kýs hann 3ja manna
nefnd til þess að undirbúa mál-
ið og annast þær framkvæmd-
ir, sem tiltækilegar reynast.
2. Fundur Sambands norð-
lenskra barnakennara, halaínn
á Akureyri 10.—12. júní 1944,
skorar á stjórn S. í. B. að at-
huga sem allra fyrst möguleika
á því, að komið verði á innan-
lands námsferðum kennara með
opinberum styrk, t. d. á þarm
hátt, að fræðslumálastjórnin
veiti heimild til að ráða að
haustinu einn kennara með
launum fyrir hverja þrjá, er
ferðaleyfi fengju það ár.
Tímarit kennara-
samtakanna.
Fundur í Sambandi norð-
lenskra kennara, haldinn á Ak-
ureyri 10.—12. júní 1944, læt-
ur í ljós ánægju yfir þe:rri
breytingu, sem orðið hefir á út-
gáfu ,,Mentamála“. Telur hann
miklu skifta, að þetta aðaimál-
gagn kennarastjettarinnar =;je
jafnan svo vel úr garði gert
sem unt er.
Einnig þakkar hann „Kenn-
arafjelagi Eyjafjarðar“ fyrir
útgáfu tímaritsins „Heimili og
skóli“. Hvetur hann kennara á
sambandssvæðinu til þess að
vinna að útbreiðslu þess, og
senda því efni til birtingar.
«>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦$■•’«»
| ^
Skrifstofum vorum
♦ •>£♦
v S
•j*
ou benzinstöð
:> I
% verður lokað í dag frá kí. 1,30 til 4,30 e. h. |
* vegna jarðarfarar. •
| IMafta h.f. Hreyfill s.f. |
» ■•>>
HÚS TIL SÖLU !
N •
Þeir, sem gera vilja tilboð í hús í smíðum í út-;
<4
Ijaðri bæjarins, leggi nöfn sín inn á afgr. Mbl.|
>fyrir fimtudagskvöld, merkt, „Villa“.
V*«**»M** *♦* V VV %"•**«* ♦”« ** ** # V*. vVV VV «* V V *M*M«M* **M» V V % V V V V % * « «