Morgunblaðið - 06.07.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudaginn 6. júlí 1944
ÝMSAR FRAMKVÆMDIR FYRIR
HUGAÐAR Á RAFNSEYRI
Tillögui Þjóðhátíðarnefndar
um Jóns Sigurðssonar safn o.fl.
Hrafnseyri — Ánamúli í baksýn.
HÍKISSTJ ÓRNIN fól í
vetur Þjóðhátíðarnefnd að
gera tillögur um, hvað hægt
væri að gera á Rafnseyri,
fæðingarstað Jóns Sigurðs-
sonar forseta, til minningar
um þjóðhetjuna. Hefir Þjóð-
hátíðarnefnd nú lokið við
skýrslu um málið og fer hún
hjer á eftir:
Hæstv. ríkisstjórn hefir með
brjefi, dags. 22. mars, sent
nefndinni til umsagnar tillögu,
sem samþykt var á Alþingi um
framkvæmdir á fæðingarstað
Jóns Sigurðssonar, Rafnseyri
við Arnarfjörð.
Nefndin gerði sjer af þessu
tilefni ferð til Rafnseyrar til að
kynna sjer af sjón og reynd
alla staðhætti og átti þar fund
með þjóðhátíðarnefnd Vestfirð-
inga og nokkrum öðrum mönn-
um; sem kvaddir voru til ráðu-
neytis.
Voru nefndar- og fundar-
menn allir á eitt sáttir um, að
ríkisstjórn og Alþingi væri rjett
að stuðla að því, að Rafnseyri
við Arnarfjörð yrði með tíman-
um vistlegt og virðulegt höfuð-
ból, samboðið minningu Jóns
Sigurðssonar, enda liggur sú
hugsun nærri, að um leið og
fæðingardagur Jóns_ Sigurðs-
sonar er valinn til stofnunar
lýðveldis á íslandi, þá sje jafn-
framt skylt að sýna fæðingar-
stað hans nokkurn sóma. Jafn-
framt er það álit nefndarinnar,
að því verði komið í fram-
kvæmd án veruLégs tilkostnað-
ar umfram það, sem ríkissjóði
er gildandi lögum og venjum
samkvæmt skylt að leggja til
skóla, kirkju og samgangna. —
Hjer fara á eftir tillögur nefnd-
arinnar:
★
1) Rafnseyri liggur vel og
miðsveitis þegar miðað er við
framtíðar samgöngur Vest-
fjarða. Það verður fjölfarið til
Rafnseyrar, þegar bílvegir og
ferjur yfir heiðar og firði eru
komnir í fyrirhugað horf, og er
útlit fyrir að þess þurfi ekki að
verða langt að bíða. Hringleið-
in um Vestfirði, norður Þorska-
fjarðarheiði með bíl, norður
Djúpið til ísafjarðar með Djúp-
bátnum og þaðan vestur til Ön-
xmdarfjarðar, Dýrafjarðar og
Arnarfjarðar yfir heiðar að
Rafnseyri, þá með bílferju til
Bíldudals og yfir Hálfdán til
Patreksfjarðar, þaðan á Rauða-
sand eða Barðaströnd og loks
suður með Breiðafjarðarbáti,
þessi leið verður mjög fjölfarin
þegar hún opnast. Á þessari
leið eju enn þrír þröskuldar,
Þorskafjarðarheiðin, Rafnseyr-
arheiðin og yfir Hálfdán, en þar
er nú allsstaðar unnið að vega-
gerð. Þegar leiðirnar opnast má
'búast við að hugur margra
ferðamanna standi til að koma
að Rafnseyri og dvelja þar,
enda er það náttúrlegur áfanga
staður, og er þá mikils um vert
að ekki sje köld aðkoma á sögu
staðnum.
★
2) Rafnséyri er kirkjustaðúr
og prestssetur. En prestakallið
er fámennt og bændur þar yf-
irleitt lítt efnum búnir. Núver-
andi prestur þar er að flytja
burlu, og vafasamt hvernig
gengur með að fá nýjan prest,
nema nokkuð sje að gert um að
hlynna að staðnum og stækka
verkahring prestsins. En það er
eitt skilyrði fyrir því, að virð-
ing staðarins haldist, að þar
verði áfram prestssetur. Verk-
efni prests mætti auka með
kenslustörfum, og prestssetrið
þarf að byggja upp innan tíð-
ar. Hefir nefndin átt tal við
biskup um málið og er hann
þess mjög fýsandi, að framtíð
Rafnseyrar sem kirkjustaðar og
prestsseturs verði trygð. Það
má gera samkvæmt gildandi
lögum, þegar fjárveiting leyfir,
en æskilegt er að þeim fram-
kvæmdum sje flýtt, og má það
verða með velvilja kirkju-
stjórnar og fjárveitingavalds.
En ekki getur það talist auka-
kostnaður.
★
3J Barnafræðslu í Auðkúlu-
hreppi, og raunar við allan'
Arnarfjörð, verður ekki komið
í framtíðarhorf nema með
heimavistarskóla. — Bygðin er
strjál og margir bæir afskekt-
ir. Rafnseyri liggur vel í sveit
til-'að vera skólastaður og hefir
mörg önnur góð skilyrði. Skóla
hús á /Rafnseyri gæti og verið
sumargististaður eins og áður
hefir verið minst á, að þörf sje
fyrir. Prestur gæti og verið
aukakennari og er það hvort-
tveggja að það yki verkefni
hans og væri til sparnaðar og
hagræðis. Nefndin hefir borið
sig saman við fræðslumála-
stjórnina um þetta mál, og er
hún mjög hvetjandi um fram-
kvæmdir. En þess er þó rjett að
geta, að Auðkúluhreppur er fá
mennur og fátækur og er senni
legt að ríkissjóður yrði að ein-
hverju leyti að hlaupa undir
bagga með honum um venju-
legt heimaframlag til skóla-
byggingar. Að öðru leyti væri
hjer ekki um aukakostnað að
ræða.
★
4) I skólahúsi væri vel til
fallið að hafa Jóns Sigurðsson-
ar safn, öll rit hans og það,
sem um hann hefir verið skrif-
að, myndasafn, styttur og hluti
úr hans eign, sem teldust vel
geymdir þar. Ef til slíks safns
væri tekið sjerstakt herbergi,
þá þyrfti byggingarkostnaður
þess, að greiðast úr ríkissjóði.
★
5) Rafnseyri liggur í stórum,
fögrum hvammi og háir ásar á
báða vegu. Hlíðarnar eru vel
fallnar til skógræktar og skjól-
gott fyrir skrúðgarð. Undirlend
ið er vel fallið til ræktunar og
hæfilega mikið, þegar það væri
komið í rækt til að fullnægja
þörfum skólaheimilis og gisti-
húss auk prestsselurs. En þar
eru nú víða, einkum í túninu,
gamlar rústir og görðum og
útihúsum óskipulega fyrirkom-
ið. Þyrfti þegar að hefjast
handa um skipulagning
hvammsins, ruðning og ræktun.
Það þarf þegar í upphafi að
ætla, prestssetri, skólahúsi,
skrúðgarði, skógrækt o. fl. stað,
og vinna svo á mörgum árum
samkvæmt skipulagningarupp-
drætti. Telur nefndin að þessi
athugun ætti að geta farið fram
í sumar og að æskilegt væri,
að tekin væri upp í fjárlög þeg-
ar á þessu ári hæfileg fjárveit-
ing til ruðnings og ræktunar,
sem hjeldist í nokkur ár þar
til lokið er áætlunarverki. Sú
góða tillaga hefir komið fram,
að ungmennafjelögum Vest-
f j arð i væri falin framkvæmdin
gegn £östu árgjaldi r ríkis-
sjóði. En um kostnað er ekki
hægt að segja fyr en nánari at-
hugun hefir farið fram.
'k
6. Á Rafnseyri er minnis-
merki um Jón Sigurðsson, sem
reist var á hundrað ára afmæli
hans, 1911. Minnismerkið er
lállaust og smekklegt, stór
steinn, uppmjór, og í hann
greyptur eirskjöldur með mynd
Jóns Sigurðssonar og sverð bak
við skjöldinn. Skjöldinn gerði
Einar Jónsson. Þetta minnis-
merki er til frambúðar en þarf
Viðfangsefni okkar eru eink-
um gengis- og vaxtamál. En
samt ber að líta á þau sem þátt
í víðtækara viðfangsefni, sem
sje því að efla framleiðsluna,
útrýma atvinnuleysi og auka
verslunina, sem gert er ráð fyr
ir í Atlantshafssáttmálanum 7.
grein, og fjallar um gagn-
kvæma aðstoð Bandaríkjanna
og margra hinna sameinuðu
þjóða.
Roosevelt hefir tekið það
greinilega fram, að hann æskti
þess ekki, að við gerðum nein-
ar bindandi samþyktir fyrir
þjóðir vorar, heldur tillögur,
sem leggja skuli fyrir stjórnir
okkar, hverrar þjóðar um sig,
til athugunar.
þó lagfæringar, og er það
fyrst, að það þarf að hækka það
nokkuð frá jörðu með undir-
hleðslu. Um þá breytingu þarf
tillögur sjerfróðra manna. Þá
hefir nefndin látið koma fyrir
mikilli flaggstöng á stað sem
ber hátt, svo fáninn blasi við
ferðamönnum og segi til um
hvert komið sje. Kostnað af
þessu tvennu ætti að greiða
úr ríkissjóði, og verður það
aldrei mikið fje.
Samkvæmt þessu leggur því
nefndin til:
*1. Að tillagna kirkjustjórn-
arinnar verði leitað um prests-
setrið.v ,
2. Að tillagna fræðslumála-
stjórnarinnar verði leitað um
skólahald.
3. Að komið verði upp Jóns
Sigurðssonar safni á Rafnseyri.
4. Að landareign og húsa-
skipun verði skipulögð með til-
liti til þessara framtíðaráætl-
ana og árleg fjárveiting veitt til
undirbúnings.
5. Að minnismerki Jóns Sig-
urðssonar verði fullgert.
★
Nefndin sjer ekki ástæðu til
að gera tillögu um þingsálykt-
un að þessu sinni, því kostnað-
ur af smærri framkvæmdum
og áframhaldandi athugun á
þessu sumri verður óverulegur,
en leitar hinsvegar samþykkis
ráðuneytisins á því, að hún
haldi áfram undirbúningi máls-
ins á framangreindum grund-
velli og skili fullnaðartillögum
til hæstv. ríkisstjórnar fyrir
haustþingið.
Verkefni okkar er því að ráðg
ast, öðlast skilning hver á ann-
ars málefnum og komast að nið
urstöðu á vissum grundvelli,
sem mæla verður með við
stjórnir okkar, til þess að
mynda meðal þjóða vorra
traust og óbrotgjörn viðskipta-
sambönd.
Jeg vona, að þessi ráðstefna
beini athygli sinni að tveim hag
fræðilegum grundvallarreglum.
Sú fyrri er: Að hagsæld hefir
engin viss takmörk. Hún mink
ar ekki við deilingu. Þvert á
móti, því meiri hagsældar sem
aðrar þjóðir njóta, þeim mun
betri verður hagur hverrar
þjóðar. Það er gölluð röksemd,
Framh. á bls. 11
Alþjóðafjármálaráðstefnan:
Vlilliríkjalán nauðsynlegt til
varanlegrar skipulagningar
— seglr Morgenfhau
HJER FARA á eftir kaflar úr ávarpi því, sem Morgenthau,
fjármálaráðherra Bandaríkjanna, flutti á fjármálaráðstefnu
hinna sameinuðu þjóða:
„Þegar jeg tek forsæti á þessari ráðstefnu, finn jeg til auð-
mýktar, Því að jeg veit, að það, sem við aðhöfumst hjer, mun
hafa veruleg áhrif á þann heim, sem við eigum að lifa í og á
þann heim, er fólk, sem er okkur yngra, verður að grundvalla
líf sitt í og reyna að láta vonir sínar rætast.