Morgunblaðið - 11.07.1944, Blaðsíða 5

Þriöjndagm* 11. júlí 1944
MOEÖUNBLAÐIÐ
HÁKON FINNSSON
í DAG, 11. júlí, á Hákon í
Borgum í Hornafirði sjötugs af
mæli. Fyrir magra hluta sakir
á hann flestum betur skilið að
hans sje minst að verðleikum
á slíkum merkisdegi. Sjálfur
varð hann að leiða sjálfan sig
fra barnæsku og berjast harðri
baráttu fyrir lífi sínu og sinna,
þar til starfsþrek hans þvarr,
er heilsan bilaði algjörlega fyr-
ir þremur árum síðan. Skin og
skúrir hafa skifst á um æfi
hans og hefir þó skinið verið
miklu meira, því bjartsýni var
honum gefin í vöggugjöf og það
að kunna að gleðjast yfir öllu
góðu er honum mælti og því
fagra er auga hans leit. Frá al-
gerðu umkomuleysi í æskunni,
er hann var alinn upp, að
nojíkru leyti á sveit, hóf hann
sig til mentunar og lærdóms
hjer og erlendis. sest að því
búnu að hjer heima, eignast
heimili, konu og börn, býr
fyrst sem leiguliði í allharðri
sveit, kaupir síðan jörð í Nesj-
um í Hornafirði, Borgir, rækt-
ar hana og hýsir að nýju, sem
þjóðfrægt er orðið af bók hans,
,SagaSmábýlisl920—40“. Lýsir
hún baráttu hans fyrir að eign-
ast jörðina, rækta hana, byggja
hana, trú hans á landið.
Engan aðgang hafði hann að
lánastofnunum til fjárútveg-
ana, það fje sem hann hafði
handa milli var unnið með
hand- eða hestverkfærum úr
skauti jarðarinnar, fyrirhyggja,
sparsemi og ráðdeild eru þau
orð sem lýsa þessum manni
best og væri þó rjettast að bæta
höfðingsskap við, því enda þótt
fáir muni hafa verið nákvæm-
ari í reikningsfærslu en Hákon,
var hann altaf reiðubúinn að
rjetta hjálpandi hönd er þess
var þörf, meðan kraftar hans
leyfðu. Hann reiknaði jafnvel
með brot úr eyri, til þess að
geta varið krónunni til þarfa
og þjóðþrifa.
Fárra ára gamall misti Hákon
föður sihn og varð upp frá því
að dveljast með vandalausum,
oft við misjöfn kjör, Meðal ann
ara staða er Hákon lenti á í
vinnumensku á unglingsárun-
um, var Holt í Reykjavík. Þar
bjó þá Matthías móðurbróðir
minn og hin góða kona hans,
Ragnheiður Skúladóttir frá Mó-
eiðarhvoli. Skorti þar ekki mat
eða góða aðbúð fyrir vinnu-
manninn, eða glaðværð eða
skemtun og hefir Hákom oft
. minst þessarar vistar með á-
. nægju. Þá var Matthías Ein-
arsson — síðar læknir — í
Holti hjá móðurbróðir sínum
og varð þeim Hákoni vel til
vina og hefir Matthías læknir
oft síðan brugðið hnífi sínum
að Hákoni til hollra aðgerða á
vinnulúnum líkama atorku-
mannsins. En vegna kynna
Hákonar og Holtsfólksins var
eins og jeg hitti gamlan kunn-
ingja er jeg kyntist Hákoni
fyrst.
Ekki kann jeg skil á rjottum
^ártölum viðvíkjandi merkum
atvikum á æfi Hákonar, en það
mun hafa verið rjett fyrir, eða
um aldamót, að námgirni hans
rak á eftir honum norður í land
■—að Möðruvöllum á hinn ágæta
skóía. Það hefir Sigurður skáld
á Arnarvatni sagt mjer, að
Hákon hafi verið verst undir
SJOT
<* >
skólanámið búinn af öllum ný-
sveinum, er hann kom um
haustið. .,En hann hamaðist við
námið um veturinn og var efst-
ur um vorið er hann fór“. —
Það er Hákoni líkt, að hamast,
Jsegar til góðs var ao vinna,
svo hefir hann jafnan gert um
dagana, meðan kraftar entust
til.
Frá Möðruvöllum mun Há-
kon hafa ráðist í kaupavinnu
austur á Fljótsdal til Halldórs
Benediktssonar á Skriðu-
klaustri. Halldór var búhöldur
mikill og hafði jafnan margt
hjúa, eldri og yngri. Mun mega
segja um hann það sem Snorri
segir um Erling Skjúlgsson:
Öllum kom hann til nokkurs
þroska. Mun Halldór fljótt hafa
sjeð hvern mann Hákon hafði
að geyma og gerði ýmislegt
smátt og notadrjúgt til þess að
hann fengi að njóta sín. Til
dæmis ljet Halldór hann fá eig-
ið herbergi eðá klefa, þar sem
hann gat búið um sig eftir eigin
höfði og haft betra næði til lestr
ar og ritstarfa en í baðstofunni.
Mun hann og hafa unnið að
fræðslu barna og unglinga á
heimilinu. Á Skriðuklaustri var
Hákon í nokkur ár, uns hann
hafði aurað saman til utanfar-
ar, því það sem hann hafði lesið
um, lysti hann að sjá með eigin
augum og búa sig undir fram-
tíðarstöðu sem sjálfstæður
bóndi.
Hjelt hann svo út í löndin. til
Noregs, Danmerkur og Skot-
lands og mun alla æfi síðan
hafa búið að ýmsu því er hann
sá í þessari ferð og lærði magt
um búskaparháttu til eftir-
breytni hjer Mun dvöl Hákon-
ar ytra hafa verið á þriðja ár.
Hjelt hann þá heim aftur, til
Auslurlands.
Þar kyntist hann stúlku er
Ingigerður hjet, Guðmundsdótt
ir, ættaðri úr Skaftafellssýslu
og varð hún kona hans er hann
hóf búskap sem leiguliði á
Arnhólsstöðum í Skriðdal. Þau
eignuðust tvær dætur og einn
son og hafa þau öll reynst Há-
koni sem best verður á kosið
um störf öll og reglusemi. —-
Ingigerður andaðist fyrir ári
síðan og var sárt saknað. af
eiginmanni. og börnum.
Eflir 10 ára búskap á Arn-
hólsstöðum þurfti Hákon að
standa þaðan upp fyrir jarð-
eiganda. Var þá ekkert jarðnæði
fáanlegt þar um slóðir, en Há-
kon frjetti þá um litla jörð er
var til sölu • í Hornafirði —
Borgir í Nesjum. Fór hann þang
JGUR
að fótgangandi a jólaföstunni og
keypti Borgirnaiv Flutti þangað
nosta vor, 1920, og þar hefst sá
þáttur æfi hans, sem er alþjóð
kunnastur, vegna bókar þeirr-
ar sem hann ritaði um 20 ára
búskap sinn þar. Gaf Búnaðar-
fjelag íslands bókina út fvrir
hálfu öoru ári og hún seldist
upp á skömmum tíma, svo að
fengu hana miklu færri en
vildu. Er það nokkuð sjaldgæft
um bók um búnaðarmál, en
engin furða, því ,,Saga smá-
býlis“ er prýðisyel rituð og lýs-
ir vel baráttu bóndans við erf-
iðleikana, þrautseigju og gleði
yfir hjartfólgnu starfi. Væri full
þörf á að hún kæmi út í nýrri
útgáfu. Nokkrum hluta þess á-
ágóða er af útg. varð og Búnað-
arfjelagið greiddi Hákoni, ráð-
stafaði hann þegar til hinna
dönsku flóttamanna er nú
dvelja í Svíþjóð. Má þó nærri
geta hvört heimilið í Borgum
hafi ekki haft fulla þörf þess
fjár, eftir stórkostleg veikinda-
áföil heimilisfólksins, síðastlið-
in,3 ár. En slíkur er háttur þess
sem er gæddur höfðiingjaeðli
og er höfðingi undir öllum
kringumstæðum. Má og geta
þess að hið harða vor í fyrra, er
landmenn skorti víða hey er á
leið, þá var Borgaheimilið eitt
af þeim fáu heimilum í Nesj-
um sem gat hjálpað um hey
— og gerði það. Slík var for-
sjálni Hákonar Finnssonar.
Nú hefir þessi atorkusami
bóndi og andans maður legið
rúmfastur hátt á þriðja ár, mátt
laus hægra megin. Síðan hægri
hendin varð óvirk hefir hann
tamið sjer að skrifa með þeirri
vinstri, — nú orðið fallega rit-
hönd — og skrifar dagbók sína
enn svo sem hann hefir gert í
meir en hálfa öld. Búsforráðum
og þar af leiðandi áhyggjum
hefir hann nú sleppt í hendur
Skírnis sonar síns. les blöð og
bækur á hverjum degi og hlust
ar á frásagnir útvarpsin s og
fylgist vel með því, sem gerist
utanlands og innan. — Gleðst
þegar þeir vinna á. sem berjast
fyrir frelsi og hugsjónum.
Jeg kom síðast til hans seint
í fyrra haust. Jeg kveið fyrir
að fara í þá heimsókn, kveið
fyrir að sjá þennan mesta iðju-
mann, sem jeg hefi þekkt, rúm
liggjandi ósjálfbjarga. En sá
kvíði reyndist ástæðulaus. ■—•
Hugsanir hans voru skýrar og
skemtilegar, enda þótt honum
væri tregara tungu að hræra
en meðan hann var heill heilsu.
Jeg sat hjá honum langa stund
og það var heiðríkja og gleði
yfir þessum unga manni —
sem verður að vísu sjötugur
að árum i dag.
I tilefni hf þessum, merkis-
degi munu margir senda hlýj-
ar kveðjur að Borgum til Há-
konar bónda og óska að bjart
megi verða um hann það sem
eftir er æfikvöldsins.
Ragnar Ásgeirsson.
BEST AÐ AUGLÝSA
f MORGUNBLAÐINU

MIIMNING
Kristín Friðbertsdóttir
Fædd 10. júní 1857.
Dáin 6. jújí 1944
Þessi merka kona var fædd í
Vatnadal i Súgandafirði og ólst
þar upp. Foreldrar hennar voru
merkishjónin Friðbert Guð-
mundsson og Arnfríður Guð-
muhdsdóttir, er þar bjuggu
lengi.
Rúmlega tvítug að aldri flutt
ist Kristín að Skáiavík ytri ög
giftist þar Pálma Bjarnasyni.
Var hann hinn mætasti maður í
alla staði. í Skálavík bjuggu
þau allan sinn búskap. Síðustu
samvistarárin voru þau í Bol-
ungavík. Mann sinn misti
Kristín 1921.
Þeim varð 12 barna auðið.
Dóu 5 þeirra í bernsku. Af hin-
um 7 eru 3 látin: Solóme, Þor-
valdur og Sigurður; hann fórst
með Max Pemberton. Á lífþeru:
Ástríður kona Guðm. Jónssonar
fyr útvegsbónda og form. í Bol-
ungarvík, Bjarni skipstjóri í
Reykjavik, Guðrún gift Sveini
Halldórssyni skólastjóra og
Salóme hjúkrunarkona, gift
Stefáni Jónssyni skrifstofu-
stjóra í Reykjavík.
Barnabörnum og tengdabörn
um sínum var Kristín sem móð-
ir. Dvaldi hún nokkur ekkjuár
'sín hjá Guðrúnu dóttur sinni,
en síðar hjá Bjarna syni sínum
og hinni ágætu konu hans, £jal-
óme Jónsdóttur, er altaf sýndi
tengdamóður sinni ástriki, ekki
síst í hinu stranga dauðastríði
Önnur tengdadóttir hennar er
látin.
S örf kvenna eru oftast lítið
áberanúi. Það eru ekki barðar
bumbur til þess að auglýsa verk
þeirra og sjaldnast athugað
hverju dagsverki þær skila. Því
síst er aðgætt hverju þær hafa
fórnað. Hjer skal aðeins minnt
á börn Kristínar Friðbertsdótt-
ur, sem hún ól upp, oft við
kröpp kjör. Þar má sjá hvað eft
ir hana liggur og að hún hefir
fórnað.
Kristín vaj gáfuð kona og
bókhneigð. Lás hún jafnan mik
ið og naut bóklesturs vel fyrir
góðan skilning og ágæt3"minnis
gáfu. Þó að hún fengi ekki að
njóta skólanáms var hún svo
lánsöm, að faðir hennar var
mikill bóka- og fróðleiksmaður
og átti nokkurn bókakost. —
Fjekk hún því þegar í æsku
góða undirstöðu í þessum efn-
um. Hún vanrækti heldur ekki
að auka við, jafnvel á meðan
lífsbaráttan var ‘hörðust. Hún
fylgdist vel með öllum almenn-
um málum til síðustu stundar.
I framkomu var Kri^tín
mjög aðlaðandi, Ijúf og glöð við
alla og skemtileg í viðrseðu. —
Komu þá glöggt í Ijós góðar
géfur, fróðleikur og manm
gæska. Hún var vinur vina
sinna og trygglynd svo að af
bar. Ástvinamissi og aðrar
raunir bar hún sem hetja. Kom
það glöggt í Ijós við síðasta á-
fallið, að hún átti þrek og trú
til þess að standa af sjer brot-
sjóa lifsins. Ung háði hún erf-
iða baráttu, barðist hart og
særðist. En hún gekk með sig-
ur af hólmi. Hún lifði það að
sjá ávöxt baráttunnar í mann-
*■
dómi barna sinna og að fá að
njóta kærleiksríkrar umönn-
unar þeirra, ekki síst í hinni
síðustu hríð. Þá naut hún þekk
ingar og ástar dóttur sinnar,
sem ekki vjek frá banabeðrnim
fyrr en yfir lauk.
Þessi mæta kona er nú kvódd
af öllum, sem hana þektu með
vírðingu og þökk. Það var mörg
um hlýtt til iiennar. Jeg tel
hana í fremstu röð þeirra, er
jeg hefi kynnst. að góðvild,
manndómi og mannkostum.
Jóhann Bárðarson.
Hópferð Skafifell-
ingafjetagsins
SKAFTFELLINGAFJELAG-
IÐ hjer í bænum efnir til hóp-
ferðar austur á Siðu í lok þessa
mánaðar, ef næg þátttaka fæst.
Verður þetta 4 daga ferð og
lagt af stað 28. þ. m.
Þetta er fyrsta hópferð-
in, sem Skaftfellingafjelagið
gengst fyrir. En vegna mjög
takmarkaðs bílakosts geta ekki
nema tiltölulega fáir fjelags-
menn komist í þessa ferð. En
ferðin er mjög ódýr, eftir því
sem nú tíðkast ðg er því ekki
að efa, að fljótt verði fullskip-
að í ferðina.
Upplýsingar um ferðina geta
menn fengið í Versluninni
Vík á Laugaveg 52 og í París-
arbúðinni, Bankastræti 7. Þar
eiga og væntanlegir þátttak-
endur að gefa sig fram fyrir
15. þ. m.
Svíar æfa „friðar-
starfsmeim"
Stokkhólmi í gær.
Fyrir nokkru var stofhað-
uríjelag'sskapur í Svíþjóð, -setn
hlaut nafnið „Sjálfboðaliðar
við friðarstarfið". Fá þeir,
sem vilja vinna fyrir fjelags-
skap þenna. allskonar arfingu
og kennslu í ýmsu er að gagni
mætti koma við hjálparstörf í
ófriðarlöndunum eftir styrj-
öldina. Forgöngumenn vonast
til þess að með þessu verði
hægt. að gefa mörgu ungu
sænsku fölki tækifæi’i til .þess
að geta stuðlað að samvinnu
þjóða og einingaranda eftir
styrjöldina, með persónuleg-
um kynnum, þar sem fulltrú-
um ríkjanna mistókst.