Morgunblaðið - 12.07.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudag'iir 12. júlí 1944
Bátaútvegur Reykvíkinga og höfnin
| Álit sjávarútvegs-
nefndar bæjarins
Sjávarútvegsnefnd hefir haft
til athugúnar híafnarmál bæjar
ins með sjerstöku tilliti til að
flýta fyrir umbótum á athafna-
svæði bátaútvegsins við höfn-
ina. Vegna skorts á timbri verð
ur nú fyrst um sinn ekki hægt
að ráðast í nýjar framkvæmd-
ir, og verður því að notast við
það, sem fyrir er.
Á þessu stigi leggur nefndin
áherslu á, að verbúðirnar við
höfnina verði rýmdar, og báta-
útveginum veittur aðgangur að
þeim. Er nauðsynlegt, að þeim,
sem nú hafa verbúðirnar á
leigu til annara þarfa en út-
gerð, verði þegar í stað útveg-
að annað húsnæði, ef þess er
nokkur kostur, og ekki er hægt
að láta þær rýma þær á annan
hátt. Verbúðaplássið þarf svo
að auglýsa sem fyrst til umsókn
ar, til þess að menn, sem vilja
gera hjeðan út báta, hafi næg-
an tíma til að undirbúa sig und
ir næstu vetrarvertíð, og neyð-
ist ekki til að snúa sjer til ann-
ara verstöðva.
Hjer fylgir með greinargerð
um útgerð Ingvars Vilhjálms-
sonar á síðustu vetrarvertíð, er
gefur nokkra hugmynd um þýð
ingu bátaútvegs fyrir atvinnu-
lífið í bænum, einmitt á þeim
tíma árs, þegar jafnan er minst
um atvinnu, þ. e. yfir vetrar-
mánuðina. Með tilliti til fyrir-
hugaðra ráðstafana bæjarstjórn
ar varðandi útvegun á vjelbát-
um til bæjarins væri og mikil-
vægt, að þegar fengist nokkuð
fyllri og almennari reynsla á
vjelbátaútgerð í bænum, en nú
er fyrir hendi.
Þá vill nefndin " ennfremur
eindregið leggja til, að útveguð
verði og sett niður bílavigt við
bátabryggjurnar, eða verbúð-
irnar. Eins og nú háttar til, verð
ur að flytja allan fisk þeirra
báta, sem'.leggja þarna upp,
austur fyrir höfn, til að fá hann
veginn. Hefir það mikla aukna
fyrirhöfn og kostnað í för með
sjer fyrir útgerðina. Yfirleitt
virðist ekki áhorfsmál fyrir bæ-
inn, að gera alt, sem í hans
valdi stendur, til að greiða fyr-
ir hverskonar útgerðarstarfsemi
í bænum. Sá kostnaður, sem
það kann að hafa í för með sjer
mun, af sjálfu sjer, fást marg-
faldlega endurgreiddur.
Reykjavík, 30. maí 1944.
F. h. Sjávarútvegsnefndar
Sign. Björn Björnsson.
Greinargerð um útgerð Ingvars
Vilhjálmssonar í Reykjavík á
vetrarvertíð 1944.
Ingvar Vilhjálmsson útgerð-
armaður hefir í vetur gert út
tvo vjelbáta á línuveiðar hjeð-
an frá Reykjavík. Bátarnir eru
„Jón Þorláksson“ 51 br. smál.,
úthaldstími 4 mánuðir og 10
dagar, og „Ásgeir“ 63 br.
smál., úthaldstími 4 mánuðir. •
Afli bátanna á línuveiðunum
var sem hjer segir:
„Jón Þorláksson“ „Ásgeir‘
Fiskur 1000 kg. . . . 538.0 507.0
Hrogn 1000 kg. . .. 23.2 23.1
Lifur 10000 1 32.6 31.8
Verðmæti 1000 kr. 279.3 260.9
Fiskmagnið miast við fiskinn
slægðan (en með haus). Verðið
á aflanum hefir verið í verbúð-
unum: Fiskur 45 aurar pr. kg.
Hrogn nr. 1 77 aur., hrogn nr.
2 50 aur. pr. kg. Fyrir lifur hafa
verið greiddir 60 -aur. pr. 1, en
endanlegt verð hennar hefir
endanlegt verð hennar er ekki
ákveðið, var í fyrra kr. 1,27.
Hraðfrystihús Ingvars Vil-
hjálmssonar keypti fiskinn og
hrognin, en Lýsi h. f. lifrina.
Mjöl og bein h. f. keypti allan
úrganginn frá frystihúsinu á
kr. 10,00 pr. tonn þar á staðn-
um. Slorið, sem fellur í verbúð-
unum, fá menn ókeypis fyrir
að hirða það og sækja. Er not-
að sem áburður, aðallega í
garða.
Við bátana störfuðu als 25
menn. I frystihúsinu, sem tók
til starfa 4. febr., störfuðu 40
menn, við að frysta aflann af
þessum tveimur bátum, eða sem
því svaraði. I frystihúsinu voru
framleidd um 550 tonn af fisk-
flökum til útflutnings af línu-
vertíðinni. Fiskflökin eru um
45% af fiskinum slægðum (með
haus), svo að als hefir frysti-
húsið unnið úr um 1200 tonnum
yfir línuvertíðina. Verðið á
flökuðum þorski er nú kr. 2,10
pr. kg. fob., og sama á hrognum
númer 1.
Hásetahluturinn var á „Jóni
Þorlákssyni“ kr. 9190,12, en
„Ásgeir“ kr. 8548,78. Land-
menn þeir, sem vinna við bát-
ana, hafa sömu kjör og hásetar.
Á hvorum bát voru 7 menn um
borð, en 5 í landi.
Hluturinn var á „Jóni Þor-
lákssyni“ kr. 8,55, en „Ásgeir“
kr. 8.43 pr. skippund, en meðtal
j inni lifur, miðað við kr. 0,60 pr.
11, en í verstöðvunum suður
með sjó var hluturinn kr. 7,20
—-7,60 pr. skippund fyrir utan
lifur.
I Verðið á fiskafurðunum er
það sama hjer og suður með
sjó, og sömuleiðis á olíu. Hins-
vegar er beita og viðlegugjald
hærra þar en hjer, og kostnað-
ur við akstur meiri. Skipin
leggja til veiðarfærin og koma
þau því ekki til greina í sam-
bandi við hlutaskiptin.
Ingvar Vilhjálmsson hefir lát
ið herða um 500 tonn af fiski,
miðað við slægðan fisk með
haus. Þann afla hefir hann
keypt af öðrum, aðallega að-
jkomubátum. Við hersluna hafa
junnið um 20 manns yfir ver-
^tíðina. Verðið á fiskinum hefir
| verið sama og til frystingar, kr.
0.45 pr. kg.
Útgerð Ingvars Vilhjálms-
^sonar virðist ótvírætt hafa leitt
í ljós, að landróðrarbáta má
jgera út hjeðan á vetrarvertíð
' með góðum árangri, ekkert síð-
ur en í nágrannaverstöðvunum.
Samtals
1045.0
46.3
64.4
540.2
Bátaútvegurinn veitir tiltölu-
lega fleiri mönnum atvinnu en
t. d. togaraútgerðin, þegar hún
stundar ísfiskveiðar, og flytur
aflann óunninn á erlendan
markað. Bátaútvegurinn er und
irstaðan undir fiskiiðnaðinum.
Hinn tiltölulegi litli fiskiaðn-
aður, sem hjer er rekinn nú,
neyðist til að afla sjer hráefnis
að, bæði af afkomubáfum, er
eggja afla sinn upp hjer og með
því að sækja fisk til verstöðva
suður með sjó. Seljendurnir
hafa yfirleitt krafist þess að
bílar, sem þeir leggja til, sjeu
notaðir til flutninganna.
Flutningskostnaðurinn, sem
kaupendurnir verða að bera að
öllu leyti, hafa verið 6 aur. pr.
kg. Það hefði því kostað um 60
þúsund krónur að flytja þann
fisk til bæjarins, sem bátar
Ingvars Vilhjálmssonar hafa
aflað til frystihúss hans á vetr
arvertíðinni, og er þá ótalin
hrogn o. s. fr. Hann telur að
frystihús sitt, sem eingöngu
’ leggur stund á hraðfrystingu,
hefði ekki getað starfað, ef það
hefði átt að sækja hráefnið að
og greiða þennan flutnings-
kostnað. Nokkuð öðru máli
gegnir um hin frystihúsin, sem
reka ýmsa aðra starfsemi en
hraðfrystingu, t. d. sölu á ís og
J geymslu matvæla. Eigi að síður
er mjög óeðlilegt að þau fyrir-
tæki skuli þurfa að sækja hrá-
efnið að, og starfsemi þeirra
myndi að öðru jöfnu geta ver-
|ið meiri, ef þau ættu kost á hrá
efni á staðnum, með bestu kjör
um.
Þjéðverjar halda
áfram Handtökum
í Noregi
Frá norska blaðafull-
trúanum:
ÞJÓÐVERJAR halda áfram
handtökum sínum hvarvetna í
Noregi. I síðustu frjettum
segir, að þeir hafi við híis-
rannsóknir í Luröy á Söndre
Helgeland í Suður-Noregi
handtekið 36 menn, sem sendir
voru til Falstad einangrunar-
fangelsanna vi,ð Þrándheim.
Meðal hinna handteknu var 76
ára gamall maður, sem þjáð-
ist af sykursýki, en þrátt fyr-
ir elli sína og sjúkdóm var
hann settur í handjárn eins
og hver annar refsifangi.
Á Hemnesbjerget, sem er
rjett hjá Luröy, var sóknar-
presturinn tekinn fastur og
settur í einangrunarfangelsin.
Alexander í Bretlandi.
London í gærkveldi: Alex-
ander yfirhershöfðingi herja
bandamanna á Italíu, kom ný-
•ega í heimsókn til Bretlands.
Erindi hans var að ræða við
Churchill forsætisráðherra og
hernaðarstjórnendurna heima-
fyrir. Konungur veitti honum
áheyrn, meðan hann stóð við.
:— Reutei.
Minningarorð um
Rósu HelgadMt|ii
í dag verður jarðsungin frá
Fríkirkjunni í Hafnarfirði
ekkjan Rósa Helgadóttir, sem
andaðist á Elliheimili Hafnar-
fjarðar 3. þ. m., tæpra 77 ára
að aldri.
Rósa Helgadóttir var fædd á
Glammastöðum í Svínadal í
Borgarfjarðarsýslu, 13. ágúst
1867. Þar bjuggu þá foreldrar
hennar, Helgi Hansson frá
Múlakoti í Lundarreykjadal og
Eygerður Björnsdóttir frá Drag
hálsi í Svínadal. Helgi var son-
arsonur Jóns Isleifssonar í
Stóra-Botni, -sem mikil ætt er
frá komin í Borgarfirði, og
venjulega er nefnd Botnsætt.
Helgi Hansson andaðist 1878,
frá konu og fjórum börnum í
ómegð. Ekkja hans hætti þá bú
skap og fjölskyldan tvístraðist
og dreifðist. Rósa, sem þá var
11 ára, fór til frænku sinnar,
Rósu Sigurðardóttur og manns
hennar Karls Sigurðssonar, sem
þá bjuggu á Súlunesi. Olst hún
upp hjá þeim þar og á Snældu-
beinsstöðum í Reykholtsdal,
fram yfir fermingar aldur. Það
mun fátítt og frásagnarvert að
kona á 77. ári, eigi fóstru á lífi,
en svo er þó hjer. Rósa Sigurð-
ardóttir er enn á lífi hjá syni
sínum Jóni Ivarssyni framkvstj.
hjer í Reykjavík og er nú kom-
in nokkuð á tíræðisaldur.
Rósa Helgadóttir fór í vinnu-
mensku innan við tvítugsaldur
og var vinnukona þar til hún
giftist 1889 Eggerti Benja-
mínssyni frá Völlum í Hítar-
dal. Þau bjuggu um 20 ára
skeið í Hítárdal og Hnappadal
og eignuðust á þeim árum 11
börn. 2 þeirra dóu í æsku en
9 náðu fullorðinsaldri. Einn
sonur þeirra, Guðmundur að
nafni, dó uppkominn. Hin 8
eru öll á lífi. Þau eru Helgi,
verkam., Rvík., Sigurborg, hfr.,
Hafnarfirði, Benjamín, nú sjúk
lingur á Hvítabands-spítala,
Ágústa, hfr. í Ameríku, Jósep,
vjelam., Rvík, Björn, sjóm.,
Rvík, Oskar vjelam., Ljósa-
fossi.
Eggert og Rósa fluttu til
Hafnarfjarðar 1913. Þar bjuggu
þau þar til Eggert dó 1930. —
Síðan dvaldi Rósa hjá börnum
sínum, mest hjá dóttur sinni,
Sigurborgu, þar til fyrir tveim
árum að hún fór á Elliheimilið
í Hafnarfirði.
Jeg kyntist Rósu Helgadóttur
ekki fyr en hún var orðin göm-
ul kona. Þá bjuggu þau hjón
í litlu húsi við Kirkjuveg í Hafn
arfirði. Ekki var auðæfum fyr-
ir að fara, fínum húsgögnum
eða dýrum kræsingum, en þó
þótti mjer þar gott að koma og
gott að dvelja. Þessi gömlu og
lífsreyndu hjón höfðu það að-
dráttarafl, eftir að jeg fór að
kynnast þeim, að jeg taldi
mjer bæði gagn og ánægju af
að heimsækja þau. Eggert
Benjamínsson var maður fjöl-
fróður, greindur í besta lagi og
skemtilegur í viðræðum. Hann
var alinn upp í fátækt og als-
leysi, en hafði ríka löngun til
menta og lærdóms. Sú löngun
mun hafa fylgt honum alla tíð,
í hinni hörðu lífsbaráttu, sem
hann átti í um dagana, með
mikla ómegð en lítil efni. Þó
hann væri dugnaðar og orku-
maður, mun hugur hans aldrei
hafa óskiptur unað við búsýsl
og bjástur hins daglega og erf
iða lífs. Það mun því engu síð-
ur hafa orðið hlutskipti Rósu
konu hans að standa í því striti.
Það gerði hún líka með sæmd
og prýði. Ekki þurfti þó lengi
að tala við hana, til að komast
að því, að hún átti líka. sín
hugðarefni, sem voru utan þess
þrönga stakks er tilveran hafði
skorið henni. Vísur og ljóð,
ættfræði og sögur frá eldri
tímum voru hennar kærustu
umtalsefni. Ástin á landinu og
bestu mönnum þess, var ein-
læg og takmarkalaus. Mig undr
aði oft, hve þessi gamla kona,
sem frá barnæsku hafði orðið
að ganga í harðan skóla lífs-
reynslunnar, gat talað með
miklum innileik og ánægju um
þessi hugðarefni sín. En mjer
skildist það þá, að þau höfðu
verið ljós á vegum hennar og
lampi hennar fóta, á langri og
erfiðri vegferð.
Við andlát Rósu Helgadóttur
minnist jeg með hlýjum huga
litla hússins við Kirkjuveg, þar
sem þau hjón dvöldu sín síð-
ustu, og að mörgu leyti sín ró-
legustu og bestu ár. Jeg minn-
ist þaðan margra ánægjulegra
stunda. Nú hafa gömlu hjónin
bæði lokið vegferð sinni, að
vísu svipaðri og annars al-
þýðufólks, eða „þegna þagn-
arinnar“, þar sem steinarnir
tala, en þó með sínum sjerstaka
hætti og blæ sem kunnugir ein-
ir þekkja og skilja. Kynslóðir
fara og.kynslóðir koma er lífs-
ins lögmál. Af stofni þeirra eru
nú lifandi nær fjörutíu afkom-
endur í þremur ættliðum. Allir
þeir, auk fjölda frænda og vifia
munu nú og í ríki framtíðarinn
ar blessa minningu þeirra.
Guðm. Illugason.
Rafmagns-
40 H. P.
fyrir 220 volt 50 riða 3
víra riðstraum, til sölu.
FE R R U M
UMBOÐS- & HEILDVERZLUN
SahQKOin: odM&JaOMX vtíax uvJcfcva
SIMNEFNI .fEÍRUM- SlMI 5296.