Morgunblaðið - 23.07.1944, Blaðsíða 5

Smrnudagur 23. júlí 1944.
MORGCNBLASIÐ
5
Deilumálín.
Máltækið segir: Sjaldan veld
ur einn; þá tveir deila. Út af
blaðaummælum undanfarnar
vikur er rjett að taka það
fram; að því fer fjarri; að hjer
hafi sú skoðun verið látin í ljós.
að einhver einn aðili eigi sök
á því ósamkomulagi; sem nú
hrjáir landslýðinn og m. a. hef
ir leitt til þess að máttlaus ut-
anþingsstjórn er í landinu.
Allur almenningur; allir flokk
ar og stjettir eiga sinn þátt 1
deilunum.
Frjálsleg gagnrýni á vissu-
lega rjett á sjer. og deilur eiga
oft verulegan þátt í framförum
þjóðanna. Með deilunurÍP er hið
úrelta yfirunnið og fljótráðið
flan oft hindrað.
En deilunum verður að stilla
í hóf. Þær mega ekki hindra
eðlilega framþróun eða hindra
eðlilega stjórn í landinu.
Allur þorri íslendinga hefir
það nú á orði og ætlast til þess,
að dregið sje úr innanlands-
deilum, óþörf illindi, sem lengi
hafa verið hjer landlæg, sjeu
látin niður falla. Þetta kom
glögglega fram við lýðveldis-
atkvæðagreiðsluna og sjálfa
lýðveldisstofnunina.
Samstarfsvilji.
Fyrir löngu hefir verið á það
bent hjer, að nauðsynlegt er, að
efla samstarf með þjóðinni. Hef
ir hjer verið hvatt til allsherj-
arsamvinnu flokkanna. Hefir
Morgunblaðið fylgt þessu þeim
mun eindregnara fram. sem
vitað er, að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefir kept að sama mark-
miði, við vaxandi skilning þjóð-
arinnar á nauðsyn þessa,
Morgunblaðið hefir jafnvel
gengið svo langt í því, að reyna
að vinna að allsherjar sam-
komulagi, að eigi er laust við,
að blaðið hafi hlotið ámæli, fyr-
ir að hlífa pólitískum andstæð-
ingum um of. Því hefir verið
haldið fram, að sumir andstæð-
ingar blaðsins skildu ekki hóg-
láta sanngirni, myndu espast í
ofsa sínum og óbilgirni, ef henni
einni væri beitt.
Þeir í glerhúsinu.
Því miður hefir það komið á
daginn, að nokkuð er hæft í
þessari gagnrýni. Tvö þeirra
blaða, Tíminn og Alþýðublaðið,
sem þrálátast hafa haldið uppi
erjum og illindum, hafa í þess-
ari viku magnað árásir sínar á
Morgunblaðið, fyrir að það væri
friðarspillirinn í íslenskum
stjórnmálum.
Sakirnar eru þó þær einar,
að þessum blöðum hefir í allri
einlægni verið á það bent hverj
ar afleiðingar hlytu að verða til
sundrungar af sífeldum ill-
hvitnislegum árásum þeirra á
Sjálfstæðisflokkinn, og í hvaða
glerhúsi þeir sjálfir búa, þeir,
sem ráða yfir þessum blöðum.
Forsetakjörið.
í þessari síðustu atrennu Tím
ans grípur ritstjórinn til þess
ráðs að blanda forseta íslands
inn í ádeilur sínar. Ávítar hann
Sjálfstæðisflokkinn fyrir það,
að eigi skuli allir þingmenn
hans hafa kosið núverandi for-
seta í stöðu hans. Ennfremur
segir Tíminn að forsetinn hafi,
meðan hann var ríkisstjóri, far
ið svo með vald sitt, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi talið sig
eiga sökótt við hann.
Sjálfstæðismenn munu yfir-
REYKJAVIKURBRJEF
leitt telja það mjög miður far-
ið, að forsetinn sje á þenna hátt
dreginn inn í harðvítugar deil-
ur. og munu hjer eigi verða
teknar upp neinar umræður um
það mál, að svo stöddu.
En óheilindi Tímaritstjórans
í þessu máli eru auðsæ, þegar
vitað er, að því fór fjarri, að
Framsóknarþingmenn allir kysu
núverandi forseta. Efist Tíma-
ritstjórinn um það getur hann
leitað fræðslu í því efni hjá
flokksbræðrum sínum.
Bóklestur
og fyrirmyndir,
Fyrir nokkrum árum sagði
einn mikilsvirtur Framsóknar-
maður um annan áberandi
flokksmann sinn, að hann iðk-
aði bóklestur sjer til óbóta.
Hann hefði þann sið að lesa um
ýmsa valdamenn, einkum ein-
valda, og ímyndaði sjer svo
eftir lesturinn, að hann sjálfur
væri lifandi eftirmynd einvalds
herranna.
Þessi saga rifjast upp við
þrálát skrif Tímaritstjórans um
það, hvílíkar fyrirmyndir ís-
lendingar gætu sókt til Breta.
Ritstjórinn hefir sennilega kom
ist yfir bók um Breta, og vitnar
í þenna fróðleik í tíma og ótíma.
Vissulega eru Bretar fyrir-
myndar þjóð, sem margt má
af læra. En svo margt er ólíkt
með þeim og okkur smáþjóð-
inni, að ólíku er saman að jafna.
Og þegar leita skal fyrirmynda,
verður að taka tillit til þess,
sem á milli ber.
Með Bretum.
Með Bretum hefir verið meiri
stjettamunur en í flestum lönd-
um hvítra manna. Munur ríkra
og fátækra hefir verið þar gíf-
urlegur. Löggjöf hefir í mörgu
verið með forneskju blæ. Til
dæmis kosningarfyrirkomulag
til neðri málstofunnar. Að eigi
sje minst á efri málstofuna, sem
enn er skipuð arfgengum aðli.
Bretar eru, þrátt fyrir þetta,
en ekki vegna þessa, um margt
fremstir allra þjóða, og frum-
herjar menningarinnar. Styrj-
öld sú, sem nú stendur yfir,
hefir kent þeim, betur en áður,
að þekkja í hverju þeim er á-
bótavant. Þess vegna ríkir nú
þar í landi einlægur ásetning-
ur um að minka stjettamismun-
inn, jafna efnahaginn, og koma
á öðrum þjóðfjelagslegum um-
bótum.
Blöðum og tímaritum verður
sífelt tíðræddara um nauðsyn
þess að leiðrjetta kjördæmaskip
unina og koma á jafnvel hlut-
fallskosningum.
Þetta, og margt annað, getum
við haft okkur til hliðsjónar,
þegar við leitum fyrirmynda
frá öndvegisþjóðinni bresku.
Við verðum líka að muna, að
hvergi er stjettamunur minni
og fjárhagur jafnari en hjer.
Ríkustu menn á íslandi, myndu
í Englandi taldir vera rjett
bjargálna.
Skattar og einka-
rekstur.
Jöfnuður stjetta og efnahags
er prýði okkar íslendinga.
Henni höldum við. Það er sjálf
sagt og nauðsynlegt. Bretar
halda inn á sömu braut, og eiga
margt ógert í því efni. En fá-
22. júlí.
víslegt tiltæki væri það, ef við
færum að taka upp úrelt kosn-
ingafyrirkomulag Breta, sem
þeir loksins eru að hugsa um
að hverfa frá.
Við keyptum af Brelum skút
urnar, þegar þeim þótti þær úr-
eltar. En það var af því að
þær komu hingað í staðinn fyr-
ir árabáta, er fyrir voru. En
þegar menn hafa togara og vjel
knúin skip, þá snúa þeir ekki
við blaðinu og taka upp eftir
öðrum árabátana.
Hitt er sjálfsagt að læra af
Englendingum og öðrum, það,
sem að gagni kann að koma um
aukið öryggi almennings ör-
yggi til vinnu og lífsframfæris.
Aldrei mun standa á Sjálfstæð-
ismönnum að sinna slíkum lær-
dómum.
Sjálfstæðismenn hafa t. d.
þráfaldlega bent á, að skatta-
byrðin, sem hjer er. dragi mjög
úr atvinnuöryggi manna, Að
skattar hjer á landi væru nægi-
lega þungir, þó þeir gerðu ekki
meira en jafnast á við skattana
í Englandi, sem lagðir eru á
borgara landsins í ófriði, þegar
heimsþjóðin berst fyrir tilveru
sinni.
Framsóknarmönnum, og öðr-
um skattapostulum, hefir ekki
þótt nægilega langt gengið, að
taka hjer Breta til fyrirmynd-
ar. Þeir hafa heimtað þyngri
skattaklyfjar á hina fátæku ís-
lensku þjóð, en Bretar hafa
sjeð sjer færl að leggja á auð-
menn sína. Stendur ekkert um
þetta í bókinni, Þórarinn:
Ekki myndu ríkisafskifti
verða alvinnuvegunum til traf
ala, ef ekki væri lengra gengið
í ríkisrekstri, en gert er í Eng-
landi. Þar eru jafnvel bank-
arnir að mestu leyti í einkaeign.
En hjer eru þeir með ríkis-
rekslri. Svona mætti lengi telja
og margt læra af Bretum, sem
kemur ekki sjerlega vel heim
við pólitík Framsóknarmanna.
Og er jafngott fyrir það.
Jafnir fyrir
lögunum.
Tíminn gæti margt lært af
Bretum, án þess að seilast til
þess, sem úreltast er og forn-
eskjulegast.
Eitt er það í menning Breta,
sem alstaðar getur verið til
fyrirmyndar: Þar eru allir jafn
ir fyrir lögunum.
Menn muna eftir enska ráð-
herranum, sem varð að víkja
úr sessi vegna þess að grunur
ljek á, að vandamaður hans
hefði sagt kunningja sínum frá
skattalögum, sem voru' í vænd-
um, og stjórnin ætlaði að bera
fram. En kunninginn notaði
vitneskjuna til fjárbralls.
Enginn efast um, að Tíminn
hefði ekki sparað ásakanir, ef
slíkt hefði hent andstæðing
hans. En skyldi Þórarinn hafa
orðið fjölorður, ef Tímamaður
hefði átt í hlut?
Til að átta sig á þessu, geta
menn m. a. rifjað upp hamfarir
Tímans út af máli Jóns Ivars-
sonar. Öll ritstjórnarhersingin
ætlaði að rifna af vandlæting
út af því, að kaupfjelagsstjóri
skyldi sæta sömu meðferð
dómsvaldsins og aðtlr óbreytt-
ir landsmenn, sem'ekki eru í
Framsóknarflokknum. Dóms-
málaráðherra var víttur harð-
lega fyrir að hann skyldi standc
fyrir slíkum jöfnuði. Hann tæki
ekki tillit til þess, að maðurinn
var í friðhelgum hóp kaupfje-
lagsstjóra.
Og nú síðast innflutnings-
verslunin, höftin á innflutningn
um. Sambandið hefir ekki
frjálsar hendur, eins og Tím-
inn vill vera láta, meðan tekið
er fram fyrir hendur annara.
Þetta fanst Tímanum ótækt.
Hann ætti að læra um jöfnuð-
inn hjá Bretum.
Þjóðviljinn
og útvegurinn.
Þjóðviljinn skrifar þessa daga
mikið um efling sjávarútvegs-
ins. Það er ekki nema gott að
áhugi komi í ljós fyrir þeim
málum úr þeirri átt. Alt það
sem nýtilegt er i þeim skrifum,
hafa Sjálfstæðismenn bent á
fyrir löngu.
Þjóðviljinn telur, að það sje
einkum eitt, sem standi í vegi
fyrir þvi, að veiðiskipaflotinn
verði aukinn og almenn velmeg
un trygð næstu ár. Þröskuldur
í vegi framfara þessara sje nú-
verandi ríkisstjórn.
En, leyfist manni að spyrja:
Voru það ekki kommúnistar. er
fyrstir stungu upp á því, að
mynduð yrði utanþingsrikis-
stjórn. Og síðan hafa þeir altaf
gert sitt til að halda henni við
lýði.
Kommúnistum tjáir ekki að
skamma núverandi ráðherra
persónulega. Núverandi stjórn-
arástand er fyrst og fremst að
kenna rangri skipun stjórnar-
innar. Hjer á landi er það þing-
ræðisstjórn, sem við á. Slík
stjórn ein getur stjórnað með
nokkurri röggsemi.
Kommúnistar heimtuðu utan
þingsstjórn. Þeir fengu hana.
Þeir vildu ekki í vinstri stjórn
fara. Enn hafa þeir ekki sýnt
að þeir vildu í neina stjórn fara,
nema sína eigin einræðisstjórn.
Rjett er það, að ekki stendur
á þeim einum. Hinir flokkarAir
hafa atkvæðamagn í þingi til
að mynda þingræðisstjórn. En
á meðan kommúnistai: hafa ekk
ert gert í þessu máli, annað en
heimta þá utanþingsstjórn sem
þeir svo fordæma og kenna um
alt ilt, þá tekur almenningur
þá ekki alvarlega í þessu máli.
Nema að því leyti, að núver-
andi glundroði og óstjórn, sem
þeir eru upphafsmenn að, er
niðurrifi þeirra og allsherjar-
upplausn til hins mesta fram-
dráttar.
Sjerkennilegir
- umbótamenn.
Kommúnistar segjast að vísu
vera horfnir frá niðurrifinu.
Einar Olgeirsson segir t. d. að
þjóðinni geti vegnað vel, með
núverandi skipulagi. Til að
undirstrika fráhvarf frá alls-
herjareyðingunni, kalla þeir sig
nú sósíalista. Þeir eiga eftir að
sýna það í verki. Um áhugann
fyrir myndun þingræðisstjórn-
ar tala þau verk, sem að fram-
an er lýst.
Um áhugann í verki fyrir
aukning sjávarúlvegs, tala verk
þeirra á þingi i vetur. Þá vildu
þeir setja eignaaukaskattinn
fræga. Hann átti að langrhestu
leyti að lenda á útvegnum. En
skatttekjum þessum átti að
verja til alls annars en útvegs-
ins.
Sú frammistaða varð ekki
skilinn á annan veg en þann,
að þeir væru innilega sammála
Framsóknarhöfðingjunum og
Atþýðuflokksbroddunum um,
að í útvegnum væri altof mikið
fjármagn, sem „bjarga*, yrði
þaðan áður en það lenti í ým-
iskonar óspilunarsemi, t. d. í
þvi, að gera út skipin, sem nú
eru til, kaupa ný skip, reisa
frystihús og verksmiðjur og
annað, sem almenningi kærni
að gagni.
Þeir, sem vilja efla sjávar-
útveginn í verki, þeir verða áð
sýna viljann í öðru en orða-
gjálfri í blöðum. Til þess þarf
fyrst og fremst: Fje til að
byggja skip og markað fyrir
sjávarafurðirnar.
Viðskiftin.
Sjálfstæðismenn einir hafa
sleitulaust unnið að því, að fjár-
magn yrði fyrir hendi, til efl-
ingar útveginum.
En markaðirnir hljóta að
fara eftir því, hvernig tekst með
viðskiftasamninga. Slíkir samn
ingar eru nú af stórþjóðunura
gerðir langt fram í tímann. í
breska þinginu var nýlega skýrt
frá því, að samningar stæðu
yfir um það, að Bretar keyptu
nú þegar allar kjöt- og mjólk-
urafurðir Ástralíumanna og
Ný-Sjálendinga, sem þeir gætu
við sig losað fram til miðs árs
1948.
Svona er haldið á málunum
þar. Hjer er ekkert aðhafst.
Bara Jbeðið eftir einhverjura
steiktum dúfum. Hið eina, sera
dugir, er, að þingflokkarnir
komi sjer saman um stjórn, er
þegar í stað leiti eftir hagkværa
ustu verslunarsamningum, sera
unt er. Síðan verði verðlagi inn
anlands komið í samræmi við
það, sem fyrir útflutninginn
fæst.
Ef þannig verður farið að. eru
'líkur til, að hjer geti þróast
heilbrigt athafnalíf, og þjóðin
geti búið við framhaldandi vel-
megun, og menning hennar þró
ast á eðlilegan hátt.
En aðgerðir í þeim efnurn
mega ekki bíða. Þær eru á
þingsins valdi, og þess eins.
Eflir glæsilega forystu í lýðveht
ismálinu ætti þingið ekki að
bregðast í því að tryggja fram-
líð hins nýstofnaða lýðveldis.
Framkvæmdir
Reykjavíkur.
Allir skaplegir menn gleðjast,
þegar nytsömu verki tekst að
ljúka, eftir óteljandi örðug-
leika. Þannig vakti frásögnin
af viðbótarvirkjuninni við Ljósa
foss gleði bæjarbúa, nema Al-
þýðublaðsmanna. Þeir einir
voru með illindi og höfðu alt á
hornum sjer. Sem von var.
Þeir sem ekkert geta sjálfir, íá
oft meinfýsnina í ofanálag á
ræfilskapinn, kunna ekki eða
vilja ekki meta neitt , sem vel
er hjá öðrum.
Síðan hefir bæjarverkfræð-
ingur skýrt blaðamönnum frá
ýmsum verklegum framkvæmd
um bæjarins á þessu ári, sera
hann hefir undir höndum. Er
gleðilegt að sjá, hve rösklega
ganga ýmsar framkvæmdir bæj
Ffamh. af bls. fimm.