Morgunblaðið - 03.08.1944, Blaðsíða 7

Fimtudagur 3. ágúst 1944.
MOBGUtíBLAÐlB
S ! R ARTHIR TEDDER
HERST J ÓRNENDUR vita
það manna best hve tilvilj-
únin á mikinn þátt í braut-
argengi þeirra. Enginn af
núlifandi mönnum hefir
meiri ástæðu til að viður-
kenna þetta en „Skotinn
fljúgandi“, Sir Arthur Tedd
er yfirlofthershöfðingi, sem
er varamaður Eisenhowers,
yfirhershöfðingja innrásar-
innar. Þrisvar sinnum hefir
heppnin hjálpað honum á-
fram í áttina að þeirri stöðu
sem hann nú hefir. í fyrsta
sinni var það flugslys, í ann-
að sinn ægilegur ósigur og
þriðja skiftið óveruleg breyt
ing á ferðaáætlun hans.
Flugslysið var í nóvember
1940, þegar Wellington-
sprengjuflugvjel hrapaði yf-
ir Ítalíu, en í flugvjelinni
var maður sá, sem átti að
verða annar æðsti maður
breska lofthersins í hinum
nálægári Austurlöndum.
Allir, sem í flugvjelinni
voru, voru teknir höndum
og ráðuneytið í London varð
að senda annan mann í stað-
inn. Sá, sem valinn var, var
Tedder, sem þannig fjekk
sitt fyrsta tækifæri, sem
herstjóranandi á vívellin-
um.
En Tedder var ekki yfir-
maður flughersins og hann
hefði vafalaust orðið áfram
undirmaður annara, ef Bret-
ar hefðu ekki beðið ósigur
í Grikklandi og á Krít. Eins
og venjulegt er, eftir slíka
ósigra, var hreinsað til með-
al æðstu foringjanna, því að
þeir hlutu að bera ábyrgð á
ósigrinum, svo að þremur
dögum eftir flóttann frá
Krít var Tedder orðinn yf-
irmaður alls flughersins í
hinum nálægari Austur-
löndum. 1
Vegna þessa fjekk hann
tækifæri til að sýna hvað
hann gat, þegar amerískar
flugvjelar fóru að koma í
stríðum straumum og stríð-
ið fór að snúast Þjóðverjum
í óhag.
Casablankaráðstefnan.
í ÞRIÐJA skiftið, sem
hamingjan snerist Tedder í
vil, var í janúar 1943, þegar
hann -var kallaður heim til
London til þess að gerast
vara-yfirmaður bresku flug
herstjórnarinnar. Á síðustu
mínútu var __ ferðaáætlun
hans breytt svo, að hann
kæmi við í Casablanka á ráð
stefnu þá, sem þar var hald-
in af Roosevelt og Churc-
hill. Kvöld nokkuð á þeirri
ráðstefnu ræddi Tedder
lengi við Eisenhower he'rs-
höfðingja, og þeir komust að
raun um, að þeir höfðu
sömu skoðun á því hvernig
nota ætti flugher í stpíði, og
voru nærri því á sömu skoð-
un um alt annað.
Eisenhower sagði mjer
mörgum mánuðum seinna í
Algiers, að hann hefði þá
þegar í Casablanka ákveðið
að hann yrði að fá Tedder
til þess að sveit hans við Mið
jarðarhaf yrði fullskipuð. —
Eisenhower sótti þetta svo
fast, að litli skoski loft-hers-
EFTIR DEMAREE BESS
höfðinginn fór aldrei til Lon
don til þess að taka við starfi
sínu þar, en varð í þess stað
yfirmaður loftherja Banda-
manna í orustunum í Túnis,
á_Sikiley og Ítalíu.
„Við vorum mjög heppnir
að ná í Tedder“, sagði Eis-
enhower „vegna þess, að
jeg er ekki í neinum vafa
um að hann er einn af hin-
um örfáu miklu herstjórn-
endum vorra tíma“.
Hið mikla álit ameríska
hershöfðingjans á hæfileik-
um Tedders svo og hve vel
fór á með þeim, varð til þess
að Tedder var að lokum sett
ur varayfirhershöfðingi inn
rásarliðsins. — En þótt líf
hvers manns sje fult af smá
atvikum, sem hjálpa honum
áfram, dugir það lítið nema
maðurinn sje fær um að
nota sjer það. Tedder hefir
ekki aðeins yfir að ráða
skörpum gáfum og alúðlegri
framkomu, en hefir einnig
æfilanga reynslu í meðferð
flughers.
Tedder er alþýðlegur.
í FYRSTA skifti sem ieg
hitti Tedder, var, er jeg
heimsótti aðalbækistöðvar
flughersins í Norður-Afríku
en þá bauð yfirmaður amer-
íska hluta flughersins, Carl
Spaatz, mjer óvænt til mið-
degisverðar. Jeg skýrði að-
stoðarmanni Spaatz frá því,
að jeg væri rjett að koma
úr flugferð svo að jeg ætti
ekki einu sinni hreina
skyrtu. „Það gerir ekkert
til“, sagði hann, „hinir gest-
irnir eru líka ferðamenn“.
Þegar jeg kom, sá jeg að
fataskortur minn þyrfti ekki
að valda mjer neinum á-
hyggjum. Útlit eins af gest-
unum gerði mig sjerstak-
lega rólegan. — Hann var
stuttur, grannur breskur
flugforingi, og hann var í
einkennisbúningi, sem ekki
var neitt verulega frábrugð-
inn einkennisbúningi ó-
breyttra hermanna. Hann
var mjög rauðleitur og mag-
ur í andliti, og hin stóru
augu hans voru afar blá. —
Áður en jeg fengi tækifæri
til að kynna mjer stöðu hans
sagði Spaatz við mig: „Þetta
er Tedder“.
„Nú jæja! Frjettaritari“,
sagði Tedder, er við vorum
kyntir. „Þjer hafið þá eitt-
hvað nýtt af nálinni. Hvað
vitið þjer, sem jeg ekki
veit?“.
Spurningin ruglaði mig í
ríminu, en Tedder hjelt á-
fram. „Jeg skal segja yður,
að jeg hefi lært mikið af
frjettariturum. — Þeir eru
ekki alltaf bundnir við sömu
vígstöðvarnar. Hvar hafið
þjer komið, sem jeg hefi
ekki verið?“
Jeg sagði honum að jeg
hefði verið í Þýskalandi og
hernumdu löndunum í Ev-
rópu, áður en ársin var gerð
á Pearl Harbor, og Tedder
sagði „þar hefi jeg sannar-
var skírSur „Innrés"
„Innrás“ var hann skírður þessi snáði, sem fæddist 6
merku'r að þyngd í sjúkrahúsi í Chicago á sömu stundu og
innrásin hófst. Þegar er búið að gefa snáðanum herskip og
flugvjel til að leika. sjer að. Fult nafn hans er Leslie Invasion
Bodmar. Faðir hans heitir Leslie Bodmar og er nú líklega í
innrásairhernum í Frakklandi.
lega ekki komið, þót; jeg
búist við að koma þar innan
skamms. Segið mjer nú eitt-
hvað um Þjóðverjana“.
Meðan við sátum undir
borðum, beindi hann hverri
spurningunni af annari til
mín, meðan jeg reyndi að
snúa samræðunum svo að
jeg gæti fengið hann sjálfan
til að segja mjer frá ein-
hverju. Að síðustu tókst
mjer það með því, að segja
honum hvernig Þjóðverjar
höguðu sjer meðan stóð á or
ustunni um Bretland 1940,
en þá gaf hann mjer ítarleg-
ar upplýsingar um það
hvernig breski loftherinn
sigraði Þjóðverja í þessari
úrslitaorustu — þótt hann
mintist ekki einu orði á þált
sinn í þeim sigri.
Samt sem áður veit jeg,
að Tedder átti mikinn þátt
í því, með því að hann hafði
ráðið miklu um hvaða teg-
undir flugvjela voru smíð-
aðar. Ef Bretar hefðu fram-
leitt aðrar flugvejalar eins
og sumir aðrir ráðandi menn
vildu, hefði útkoman getað
orðið alt önnur en raunin
varð á. *
Tedder er nú fimmtíu og
þriggja ára gamall, tveimur
mánuðum eldri en Eisen-
hower. Hann hefir starfað í
flughernum í tuttugu og
átta ár, eða alt frá því, að
hann var fluttur úr fót-
gönguliðinu árið 1916, í
miðri fyrri heimsstyrjöld-
inni.
Þótt Tedder hefði verið
forspár og vitað fyrirfram
nákvæmlega hvernig nú-
verandi styrjöld yrði, myndi
hann varla hafa getað búið
sig betur undir núverandi
stöðu sína heldur en hann
gerði, |jví að aðaláhugamál
hans var altaf lofthernaður,
en hann lagði líka stund á
land cg sjóhernað. Árangur
innrásarinnar að vestan
mun ac miklu leyti byggjast
á samhæfni og samstarfi
allra þessara þriggja höfuð-
greina hernaðarins.
Eins og nú standa sakir,
verður Tedder að gera
miklu meira heldur en
stjórna flugherjum, líkt og
við Miðjarðarhaf. -— Hann
verður að aðstoða við að
samhæfa hlutverk landhers,
sjóhers og lofthers. Það er
því táknrænt, að þegar ár-
ið 1941 sagði hann í skipun
til liðsmanna sinna:
„Jeg er viss um að sá hinn
náni fjelagsskapur milli
landhers, flughers og flota,
sem mótast hefir á síðustu
mánuðum, mun verða mikil
vægasti þátturinn í því að
brjóta á bak aftur veldi ó-
vinanna í hinum nálægari
Austurlöndum.
Tedder og Montgomery
— Skotar
í ÞRJÚ ár hefir Tedder
án árekstra unnið saman
með hinum snjalla en óvana
fasta yfirmanni breska átt-
unda hersins, Montgomery
hershöfðingja, sem nú er yf-
irmaður bresku landher-
sveitanna, sem taka eiga
þátt í innrásinni.
Þar sem þeir eru báðir
Skotar, þá skilja þeir hvern
annan niður í kjölinn og má
búast við jafngóðu samstarfi
hjá þeim í framtíðinni.
Sú staðreynd, að Tedder
er Skoti, gerir hann sjerstak
lega hæfan til þess að
stjórna jafnt amerískum
sem breskum hersveitum.
Eisenhower sóttist eftir hon
um meðal annars vegna þess
hve , Skotinn fljúgandi“
átti gott til vina meðal Ame
ríkumanna. Hann er einn af
þeim mönnum, sem Amer-
íkumönnum geðjast að við
fvrstu sýn, og sem aldrei
fara í taugarnar á þeim.
Það hefir oft verið á það
minnst hve nauðsynlegir
Skotarnir sjeu breska heims
veldinu, ekki aðeins vegna
færni þeirra, en vegna þess
að þeir eru nokkurs konar
túlkar milli Englendinga og
hinna þjóðanna sem það
byggja.
Enska stjettafyrirkomu-
lagið festi aldrei rætur í
Skotlandi, en þar er fræðslu
starfsenq.in mjög lík og í
Ameríku. Mentunin nær þar
til allra stjetta og það er
ekki eins mikill munur á
máli mentaðra og óment-
aðra eins og í Englandi.
Tedder er á sama máli og
Eisenhower að stríðið verði
aðeins unnið með fullkomnu
samstarfi, allra enskumæl-
andi þjóða. í stríðinu í Tún-
is gaf breskur liðsforingi út
áminningu, sem stoltur ame
rískur landhershöfðingi
skildi sem ádeilu á herstjórn
sína. — Ameríkumaðurinn
rauk upp í bræði og tilkvnti
það foringjaráði sínu, að
hann væri að fara t,il þess
breska, til þess að fá leið-
rjettingu mála sinna. Þegar
hershöfðinginn var farinn,
símaði breskur foringi sem
viðstaddur var, til Tedders
og sagði honum frá þessu.
Tedder stökk upp í flugvjel
og kom í bækistöðvar breska
foringjans rjett í því að Áme
'ríkumaðurinn var farinn að
hárífast. Hershöfðingjarnir,
sem báðir voru risar að
vexti og róm, öskruðu þarna
hver á móti öðrum þegar
Tedder gekk inn án þess að
gera boð á undan sjer. Sam-
anborið við hina tvo leit
hann út eins og skólapiltur.
Tedder sagði ekki orð en
stóð hjá og reykti pípu sína.
Hershöfðingjarnir hjeldu
áfram að rífast, en allt í
einu hætti Ameríkumaður-
inn og kallaði til Tedder. —
„Fjandinn hirði þig. Þú
heldur að þú ætlir að verða
sáttasemjari milli okkar. —
Jæja, þjer skal ekki verða
kápan úr því klæðinu, jeg
ætla að verða það sjálfur!
Jeg ætla nú að taka í hend-
ina á þessum náunga hjerna
og sættast við hann“. Hann
tók svo þjett í hönd Bret-
ans, sem hafði móðgað hann
og þeir gengu svo allir burtu
Framhald á 8. síöu,