Morgunblaðið - 05.08.1944, Síða 7

I,augardagur 5. ágúst 1944.
MORGUNBLAÐlö
Fjármálasnillinguriiin dr. Hjalmar Schacht
Dr. SCHACHT, bragða-
refur á fjármálasviðinu,
snillingur í þjóðarhagfræði,
frímúrari, vinur Gyðinga-
bankastjóra, auðjarl, ráð-
herra hjá nasistum og með-
limur Niemöllers safnaðar-
ins er Machiavelli, er kann
að beita tuttugustu aldar
tækni. Ekkert er honum
heilagt nema trúin á hann
sjálfan.
Jeg heyrði hann eitt sinn
útskýra hvað hann áliti
„grundvallaratriði velgengn
innar“. Það er: „Gerðu þjer
]jósa grein fyrir því, hvað
þú átt, og hvað aðrir eiga,
gleymdu því aldrei, að tveir
og tveir eru fjórir, láttu
aldrei undir höfuð leggjast
að færa þjer mistök annara
í nyt, jafnvel þótt ríkis-
stiórnin eigi hlut að máli“.
— Hann hefir enga trú á
mannseðlinu, en skoðar
mennina sem iðandi smá-
einir í tilgangslausri við-
leitni, sem best verði hag-
nýttar af fáum mönnum, er
hafa til þess vald og vit. —
Samkvæmt leiðtoga kenn-
ingu sinni álítur hann sjálf-
an sig hafinn yfir venjulega
þjóðarforsprakka, sem að-
eins stjórna smáeindahóp-
um í baráttu fjöldans. Sjálf-
ur á hann að stjórna þjóðum
eða jafnvel heilum heims-
álfum.
„Ránsáætlun“ dr. Schachts.
TILFINNINGUM dr.
Schachts gagnvart öðrum
mönnum, er best hægt að
kvnnast af „ránsáætlun“
þeirri, er hann gerði fyrir
Hitler árið 1936, og sem var
árangur af ferðalagi hans
um Balkanríkin. í þeirri á-
ætlun voru nákvæmir listar
yfir alla framleiðslu og auð
þessara ríkja, sem hægt var
að hafa hendur á og flytja
úr landi. Þegar hagfræðing-
ar nasista bentu á þá stað-
reynd, að hami hefði ekki
skilið eftir tængur nje tetur
handa viðkomandi þjóðum
til þess að lifa af, er sagt að
hann hafi hreytt úr sjer:
„Guð minn góður, er nú líka
nauðsynlegt, að þeir hafi
eitthvað til þess að jeta?“
Dr. Schacht hefir um dag-
ana þjónað mörgum hús-
bændum, en ætíð virðist hús
bóndinn hafa vénð í nokk-
urum vafa, hvort hann væri
að vinna fyrir sig eða á móti
sjer. Þegar Gottfried Feder,
hagfræðingur Hitlers, líkti
honum eitt sinn við át í við-
urvist foringjans, svaraði dr.
Schacht um hæl: „Já, eins
og áll í síldartorfu“.
Ætt og uppruni.
Dr. Schacht fæddist árið
1877 í þorpinu Tingleff á
þýsk-dönsku landamærun-
um. Faðir hans var danskur
og fluttist til Ameríku og
fpekk þar borgararjettindi,
en sneri síðan aftur til Ev-
rópu og settist þar að fyrir
fult og alt. Schacht lagði í
fyrstu stund á guðfræði, síð
ar læknisfræði og að lokum
hagfræði og var sæmdur
doktorsnafnbót fyrir ritgerð
sína: „Breska kaupauðgis-
Eftir William Bayles
Til skamms tíma var dr. Hjalmar Schacht
einráður í fjármálum Þriðja ríkisins. Hann
er nú horfinn af sjónarsviðinu, og vita fáir,
hvar hann er nTðurkominn. — Grein þessi
varpar góðu ljósi á feril dr. Schachts og gefur
í skyn að búast megi við að honum skjóti aft-
ur upp í hringiðu stjórnmálanna eftir stríðið.
stefnan á sextándu og sautj-
ándu öld“.
í fvrstu vann hann við
blað í Berlín, ,,Die kleine
journal“, sem dr. Göbbels
bannaði árið 1934 með þeim
ummælum, að það væri „ó
þverrasnepill, er ekki væri
samboðið þýsku þjóðinni“.
Úr blaðamenskunni fór
hann í aðalskrifstofu fvrir
undirbúning verslunarsam-
þykta, sem var áróðurstæki
þýska kaupiðnaðarins. Arið
1903 hóf hann starfsemi sína
við Dresdaer Bank sem
blaðafulltrúi bankans og ár-
ið 1908 var hann orðinn
var abankast j óri.
Hann barðist ekki fyrir
föðurlandið með vopnum,
en starfaði sem fjármála-
ráðunautur við þýsku hern-
aðarstjórnina í Belgíu. Árið
1917 settist hann í Mið-Ev-
rópu nefndina með Hugo
Stinnes, Fritz Thyssen og
fleirum, en hún hafði það
hlutverk með höndum að
útbúa uppgjafarskilmála er
Þýskaland ætlaði að leggja
fram, þegar það hafði unnið
stríðið. Því miður var verki
nefndarinnar vandlega kom
ið fyrir kattarnef, þegar það
vafð ljóst, að Þýskaland
myndi ekki ráða friðarskil-
málunum, því annars hefði
komið í ljós stefna Þýska-
lands gagnvart öðrum þjóð-
um. Þeirri stefnu fekk heim
urinn að kynnast árið 1940.
Seglum hagað eftir vindi.
EFTIR að vopnahljeð var
samþykt, yfirgaf dr. Schacht
þjóðernisflokkana, er hann
hafði unnið með af lífi og
sál og gekk í nýja Lýðveldis
flokkinn til þess að vera
rjettu megin. Þegar verð-
bólgan mikla 1923 ógnaði
70.000 dollara frá þungaiðn-
aðinum, sem Frizt Thyssen
stjórnaði.
Hann gengur í lið með
nazistum.
ÁRIÐ 1930 sagði hann,
,,að ekki væri hægt að neita
jafn sterkum flokki og naz-
istum um vald“. Hann ving-
aðist við Hitler og kom hon-
um í samband við aðalbanka
menn landsins. Undir dag-
setningunni 29. nóvember
1932 skrifaði dr. Göbbels í
bók sína Von Kaiserhof zur
Reichskanzelek „í samtali
við dr. Schacht hefi jeg full-
vissað mig um það að hann
er okkur algerlega sammála.
Hann er einn þeirra fáu, er
mun standa við hlið Hitlers
hvað sem fyrir kann að
koma“.
Hitler komst til valda 30.
janúar 1933 og þann 17.
blekkja hina harðsvíruðustu | mars s. á. var dr. Schacht
bankastjóra í Wall-Street aftur skipaður Ríkisbanka
með heilbrigðum áformum
sínum.
lýðveldisstjórninni varð dr.
Schacht, sem neitað hafði
Stresemann um að verða
fjármálaráðherra, vegna
þess að hann trúði ekki á
rentumarkið, gjaldeyrisráðu
nautur ríkisstjórnarinnar og
Ríkisbankastjóri vegna ein-
dreginna tilmæla Eberts for
seta. Dr. Schacht notaði nú
einmitt rentumarkið, þar
til honum hafði aftur hepn-
ast að fylla bankahirsluna
gulli. Hann tók alls staðar
lán, og tókst jafnvel að
stjóri og í júlí var hann sett-
ur fjármálaráðherra, en op-
Þegar verið var að ganga inberlega bar hann aldrei
frá Dawesáætluninni um fulla ábvrgð á því embætti.
skaðabótgr-eiðslur Þjóðverja Þar til 1936 var hann raun-
í París 1929,lýsti dr. Schacht: verulega einráður um fjár-
yfir því, ,,að Þýskaland gæti, mál ríkisins. Hann levsti er-
alls ekki innt af hendi lenda skuldavandamálið
greiðslur, nema það fengi
pólska hliðið, Efri-Slesíu og
nýlendur“. Tveimur vikum
seinna skrifaði hann undir
áætlunina, þar sem hann
fjellst á að borga helmingi
meira en hann hafði svarið
að væri hámark þess, sem
Þýskaland gæti greitt og án
þess að minnast á pólska
hliðið eða nýlendufnar. —
Þýsku iðjuhöldarnir ætluðu
að rifna af ilsku og dr.
Schacht átti á hættu að
missa embættið. Þess vegna
neitaði hann með öllu að
standa við nokkuð af því,
sem ha;nn hafði lofað(, er
hann fór til Haag árið, eftir
til þess að ræða um Young-
áætlunina og þá sagði harm
af sjer í mótmælaskyni við
fjeflettingartilraunir sigur-
vegaranna. Hann var þó
ekki alveg á flæðiskeri stadd
ur, því að á meðan hann
var atvinnulaus fjekk hann
V erðlaun.
HITLER þakkaði honum
afrekin með því að sæma
hann flokksmerkinu úr gulli
fyrir „sjerlega þjónustu í
þágu flokks og þjóðar“. Dr.
Schacht kallaði starfslið
ríkisbankans á fund, þar
sem honum fórust þannig
orð: „Jev fel hjer með ríkis-
bankanum þetta heilaga
tákn þjóðernissósíalismans,
til þess að verða varðveitt
þar með öðrum sögulegum
gögnum“. Þannig kom hann
sjer hjá því að bera merkið.
Snemma á árinu 1937 var
vöruskiftakerfi dr. Schachts
komið út um þúfur. Smárík-
in í Evrópu voru nevdd til
þess að versla við Þýska-
land með hótunum og ógn-
unum. — Inn í Balkanríkin
streymdu gerviefni frá
Þýskalandi, en þangað voru
fluttir dýrmætir málmar í
staðinn. Dr. Schacht sá að
þetta myndi enda illa og fór
frá í nóvember 1937. Hitler,
sem tók lausnarbeiðni hans
til greina, skrifaði honum og
sagðist „vera ákaflega glað-
ur yfir því, að þjer munduð
engu að síður verða áfram
einkaráðgjafi minn, og jeg
útnefni yður frá deginum í
dag að telja sem ráðherra
án sjerstakrar stjórnardeild
ar í þýska ráðuneytinu“.
í janúar 1939 sagði hann
með því að neita að borga I hljóðlega af sjei ríkisbanka
svo mikið sem vexti og fekk! stjorastoðunm
tvenn lög samþykt, önnur
þess efnis, að dauðasök
skyldi lögð við því að reyna
að koma peningunum eða
öðrum fjármunum út úr
landinu, hin gerðu það að
höfuðsök, ef Þjóðverji átti
eignir erlendis, sem hann
gaf ekki upp.
Áður en
hann fór tók hann nafn-
spjöldin sín, þar sem hann
var titlaður Reichsbank
President og ljet þau orð
; falla um, leið að ekki væri
loku fyrir það skotið, að
hann gæti notað þau seinna
— eftir að hafa strikað út
fjóra stafi.
Schacht (t. v.) ræðir við Englándsbankastjóra.
ílla við Gyðinga.
Á Leipzigarmarkaðinum
1935 sagði dr. Schacht:
„Gyðingarnir verða að horf
ast í augu við þá staðreynd,
að áhrif þeirra eru liðin und
ir lck fyrir fult og alt... En
lausn þessa vandamáls má
ekki vera í höndum stjórn-
lauss einstaklings framtaks,
það getur haft hin alvarleg-
ustu áhrif á verslunarsam-
bönd vor“. Með öðrum orð-
um, dr. Schacht var því fylli
lega fylgjandi að Gyðingarn
ir væru rændir, hann vildi
bara sjálfur' sjá um það, svo
það yrði gert vel og dvggi-
lega og án þess að mikið yrði
ritað um það í blöðin, en
það vildi brenna við, þegar
nasistaskríllinn braut búð-
arglugga Gyðinga til þess að
stela skinnkápum og við-
tækjum.
IJið nýja hagfræðikerfi dr.
Schachts fyrir Þýskaland
bygðist á vöruskiftaverslun,
stórkostlegu framboði á
þýskum vörum á erlendum
markaði fyrir lágt verð og
allskonar svikum og prett-
um, sem heimurinn virtist
ekkert hafa við að athuga.
Hann heimsótti Bandaríkin
og England. og lýsti yfir
fylgi sínu við einstaklings-
framtakið og frjálsa versl-
un.
Síyrjöldin.
STYRJÖLDIN skall á og
rán og rupl kom í stað hót-
ana og ógnana. Gull og silf-
urbirgðir herteknu land-
anna voru fluttar til Þýska-
lands, og hvert fórnardýrið
um sig var neytt til þess að
standa straum af sínum eig-
in hernámskostnaði. Þessi
ægilegi kostnaður hafði í
för með sjer verðbólgu 1 hin
um minni Evrópuríkjum, en
það var til hins mesta hag-
ræðis fyrir Þjóðverja, jók
kaupmátt þeirra og stvrkti
markið. Öll þessi verk bera
merki dr. Schachts, einka-
ráðgjafa Hitlers.
Annað slagið ganga sögur
um það, að dr. Schacht sje
fallinn í ónáð hjá nasistum.
Siðan 1939 hefir hann ekk-
ert embætti haft, þangað til
að honum skýtur upp síð-
astliðið vor, en þá er hann
sagður orðinn forstöðumað-
ur skrifstofu í Berlín, sem
hefir með höndum rannsókn
ir á því, hveriar afleiðingar
það myndi hafa: 1) ef Þýska
land sigrar, 2) ef Þýskaland
semur frið við óvina sína,
3) ef Þýskaland neyðist til
þess að gefast upp, 4) ef
Þýskaland fær sjerfrið ann-
að hvort við Rússa eða
Breta og Bandaríkjamenn,
ef Þjóðverjar missa stuðn-
Framh á bls. 11.