Morgunblaðið - 17.08.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
María Hallgrímsdóttir:
MYNDIR OG FLEIRA
ÍTALSKI listamaðurinn Gi-
otto málaði fyrir mörgum öld-
um m. a. myndir úr sögu Krists
á ítalska kirkjuveggi, og sá
hluti ítölsku þjóðarinnar, sem
ekki var læs, nam þannig krist-
indóminn af myndum. Ógleym-
anleg þá, eins og enn í dag, var
Júdasarkossinn í kirkju einni í
Padua.
Stundum tala myndir betur
en orð, því til er eitthvað, sem
flýgur hljóðlaust um storð, eins
og Ólöf frá Hlöðum segir. Við
höfum eitthvað á tilfinningunni
..eitthvað, sem kemur, eitthvað,
sem fer, eitthvað sem hlær og
grætur“, og eitthvað, sem vakið
getur öll þau geðbrigði, sem
þar eru á milli.
Orðin eru aðeins form hugs-
unarinnar með öllum sínum
ólíku skynjunum, tákn eins ó-
lík, margbreytileg og fátækleg
og hugsanir einstaklinga nú
geta verið.
Sá, sem fer út til að kanna
ókunna stigu í fyrsta skifti,
tekur ef til vill einhvern minja
grip með sjer, máske stein úr
fjöruborðinu, leggi hann af stað
með tóma pyngju, ljettan mal.
Eða eitthvað, sem er gullinu dýr
mætara, einhverjar bókmentir.
íslendingurinn kann að taka
með sjer „Myndir“ Einars Jóns-
sonar eða einhverja uppáhalds
ljóðabók. Seinna, þegar hann er
þreyttur á útivistinni og langar
til að heillast af tign íslenskra
fjalla, flettir hann upp á „Ein-
búanum í Atlantshafinu“ og
virðir fyrir sjer þegjandalegt
höfuðið, sem drúpir einmana-
legt og sköllótt yfir stuðlaberg-
inu út úr öxl fjallsins. Vísu-
hendingarnar koma í hugann,
líkt og „smáar bárur rísa og
flykkjast heim“, til „Einbúans“,
sem „horfir á straum hinnar
hraðfleygu ár“. Máske verður
fyrir honum mynd, sem heitir
„Ur álögum“, konan leyst úr á-
lagaham. Við fætur mannsins
liggur tákn slægðarinnar. En
skjöldur hans gnæfir til hægri,
í upprjettri hendi. Til er mynd,
sem heitir „Vernd“. Konan sit-
ur með ungling í kjöltu sjer,
sem heldur á hnetti. Hún heldur
handleggjunum í hálfboga, en
niður frá þeim fellur tjald, sem
gæti sennilega útilokað um-
heiminn. Myndin gæti verið
þjóðartákn, eins konar móður-
jarðarmynd. Þá eru til ádeilu-
eða áminningar-listaverk; eins
og „Hrosshófurinn“, öðru nafni
„bersynduga, konan“ kunnari
en þörf sje að lýsa henni nánar.
Börnin, sem sáu Útilegumann
inn í fyrsta sinn í anddyri ís-
landsbanka, gleyma seint þeirri
óttablöndu lotning, sem stór-
brotið líkneskið vakti hjá þeim.
En með hljóðu huldumáli list-
arinnar kallaði hann þau í
margendurteknar heimsóknir.
„Öreigar“ segja manni eitthvað
líkt.
Það er raunar dirfska að lýsa
þessum myndum. Hver einstak
lingur hefir sínar ófullkomnu
hugmyndir um þær. í seinni tíð
berast hingað margar listabæk-
ur erlendis frá og er það vel.
Væri ekki hægt að gefa út vasa
útgáfur, íslensk listaverk með
skýringum og ódýrar vasaút-
gáfur __af íslendingasögunum?
Þegar flpgið er í aðrar heims-
álfur, verður kostur að því, að
farangurinn verði sem minnstur
og Ijettastur.
Mannamyndir eru ekki síður
fróðlegar — eða andlitin sjálf.
Líti maður á mynd af Kristínu
Sigfúsdóttur, skáldkonu, í Út-
varpstíðindum nýlega, dylst
ekki mannúðin, góðvildin og
skilningurinn, sem skín frá því.
Einhverjar íslenskar konur
gætu tekið undir með henni í
viðtalinu, sem fylgir, — þær
eiga ekki úr háum söðli að detta
— og eins og segir í leikritinu:
„. . leikurinn er of einhliða“.
En sjón er sögu ríkari. Hvers-
vegna er leikurinn ekki sýndur
á leiksviði? Það myndi ef til
vill rifja upp fyrir okkur allar
þær skelfilegu afleiðingar, sem
einfeldni og ljettúð Höskuldar
hafði í för með sjer. Sagan er
rökvís, tómar orsakir og afleið-
ingar. Einhver nútímamaður-
inn kann að setja út á rit skáld-
konunnar, en förum þá til Matt
híasar Jochumssonar. Honum
fannst svo mikið til um ljóða-
gáfu hennar að hann sendi
henni eitt sinn kvæði Hannesar
Hafstein í skrautbandi, með
langri áletrun í viðurkenning-
arskyni fyrir ljóð þau, er hann
hafði heyrt eftir hana. — Þá
dettur manni í hug hvað H. H.
sagði í ljóðabrjefi til M. J. um
háðið:
„I köldum meinyrðum kafnar
hlátur
og kætin breylist í skoplegt
, háð.
Ekki vil jeg þó hæða háðið,
því háð er það, sem land vort
þarf.
Það er einasta óskaráðið
til útrýmingar á þrældómsarf.
U
Það er bjart yfir mynd Guð-
bjargar frá Broddanes, í
„Gömlum glæðum“ og það legg-
ur einhvern yl og birtu frá bók-
inni, sem raunar er íslendinga-
saga, skrifuð af konu, og því
með nokkuð öðrum hætti en
venja er til. Hún kemur víða
við. Hún segir: „Sumir álíta að
konan þurfi ekki að vera gáf-
uð, ekkert í hennar verkahring
útheimti þess háttar. Oft er
þetta mikið satt. Konunni getur
beinlínis verið kvöl að því að
vera vel skynsöm þegar hún
'hefir aldrei tíma eða tækifæri
til að þroska anda sinn..“. —
„Svona er hugsunarhátturinn
hjá sumum; þess vegna verða
svo margar mannssálir úti á
snjóbreiðum lífsins". — Hún
lýsir litlum stúlkum í nýjum
fötum, hrifnum af sjálfum sjer:
„Við þrifum fjósið svo vel, að
við gætum leikið okkur þar á
eftir, mokuðum flórinn fyrst og
þvoðum hann svo . . Allir okkar
leikir voru þannig, að við vor-
um fínar, fínar stúlkur, sem við
höfðum aðeins heyrt nefndar,
en aldrei sjeð, en við vorum
aldrei við sjálfar; það þótti okk
ur of lítið“. Um förumanninn
Helga, segir hún: „Á hann þá
enginítö k í hugum.manna og
hjörtum eftir hráslagalega úti-
ganginn sinn? Þegar hann kom,
kaldur og fannfarinn, inn í bað-
stofuna, flutti hann þá ekki með
sjer eitthvað, sem ýtti við hálf-
sofandi hugsanalífi fólksins? —
Og þegar klakinn þiðnaði úr
mikla, dökkjarpa skegginu
hans, þá hrundu droparnir eins
og tár ofan á tötrana, sem hann
klæddist“. — í bókinni finnst
útþrá og mentaþrá þess, sem
heima situr. Það er erfitt að
gera mönnum til hæfis, Menta-
maðurinn íslenski og skáldið,
sem situr erlendis andvarpar,
af því að hann „vantar vaxtar-
magn, þótt vorið fljúgi í lofti
hraðan byr“. — Guðbjörg var
í sinni moldu kyrr og_þessvegna
fengum við bókina hennar til
fróðleiks og skemtunar.
Fyrir skömmu birtist í Morg-
unblaðinu grein um unga konu
íslenska, sem öðlast hefir amer
ískan ríkisborgararjett. Hún
vakti athygli manna af því, að
hún var svo einlæg. Sumir segja
að íslenska kvenþjóðin sje kom
in úr öskunni inn í nýttísku eld
hús tækninnar. Öðrum finnst
einhver hluti hennar vera kom-
inn úr öskunni í eldinn. Hvern-
ig þær koma þaðan út, mun
tíminn einn leiða í ljós. Slíkt
ferm. a. eftir því, hvernig hverj
um einstakling tekst að halda
á sínum málum. En íslenska
stúlkan með ameríska ríkis-
borgararjettinn getur ekki dul-
ið uppruna sinn innan um öll
þægindin. Stephan G. orti sín
ljóð erlendis sem Islendingur.
Eigi íslensk kvenþjóð að festa
yndi á íslandi, verður hún að
finna áþreifanlegar en raun ber
vitni um, að hún eigi þar heima.
Sumir geta ekki gert að því,
hvað þeim dettur í hug, eða
hvar hugurinn festist, -og til
eru hlutir. sem aðeins má hugsa
en ekki segja, af vissum ástæð-.
um; sem stundum er erfitt að
útskýra. Nútíma stúdentar, sem
láta til sín heyra, eru engir smá
ræðis hugsjónamenn. — Ungar
stúlkur, sem engin skilyrði hafa
til að verða stúdentar, en
reyna að afla sjer þekkingar og
lífsreynslu á annan hátt, mega
ekki ganga á sömu helgisíaði
og þeir — með útlendingum.
Helgiathafnir eru þar, eins og
fleira — aðeins fyrir íslendinga.
Ungu stúlkurnar gætu tekið
undir með Agnesi, hjá Ibsen:
Alt du kan, det staar dig fritt“.
—*• En hváð á að verða um ís-
lensku stúlkurnar, sem borist
hafa og berast enn út? Hvern-
ig verður þeim lekið, ef þær
hrekur aftur til Einbúans í At-
lantshafinu?
María Hallgrímsdóttir.
Gripdeildir í London.
London í gærkveldi: Til þess
að kveða niður ýktar fregnir
um gripdeildir í London, eftir
að svifsprengjuárásirnar byrj-
uðu á borgina, hefir breska ör-
yggismálaráðuneytið tilkynnt
að gripdeildir úr skemdum hús
um hafi yfirleitt verið minni
en í árásunum á London 1940.
Flestir þeirra seku, sem náðst
hafa, hafa verið unglingar inn-
,an 18 ára aldurs. —Reuter.
Fimtuúagur 17. ágúst 1344,
X
Myndafriettir
Gene Tierney með dóftur sína
Kvikmyndaleikkonan Gene Tierney heldur hjer á dótt-
ur sinni sjömánaSa gamalli, sem hún er nýkomin með til
Holly'vvood. Barnið var aoeins 5 merkur að þyngd, þegar
það fæddist og var. á fæðingarstofnuninni alt þar til móðir
þess fjekk það þaðan 7 mánaða og fór með það í kvikrnynda-
paradísina.
Ný sokkaSíska
Þessi kvenpersóna er auðvitað kvikmyndaleikkona og
hefir tekist á hendur að ,,sitja“ fyrir, til þess að sýná nýja
sokkatísku fyri'r eitthvert verslunarfyrirtæki. — Lagleg er
.stúlkan, en skiptar munu skoðanir.nar vera á svona aug-
lýsingaraðferð.
AUGLtSING EK GULLS tGILDí