Morgunblaðið - 17.08.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 17. ágúst 1944.
llloi&tsttMtofrife
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Að gæta fengins fjár
OKKUR ÍSLENDINGUM hafa áskotnast meiri fjár-
munir en við áður áttum að venjast. í stað þess að berjast
í bökkum hefir sparifje landsmanna stóraukist og miklar
innstæður safnast erlendis.
★
Það vill oft brenna við í seinni tíð, að mönnum verður
skrafdrjúgt um nauðsyn þess, að gæta nú vel fengins fjár
og tryggja með því betri efnahagsafkomu í framtíðinni.
Það mun vera svo að þorri manna, sem áður átti ekkert
aflögu, hefir nú átt þess kost að safna nokkru fje og fjöldi
fólks mun nú eiga allverulegar innstæður.
Eins ö| aðstæðum er háttað í íslensku þjóðlífi í dag
verða menn að minsta kosti að gæta að tveim meginatrið-
um til þess að gæta þess fjár, sem aflast hefir. í fyrsta lagi
þarf hver og einn að hafa þá eðlilegu aðgát í meðferð
fjármuna sinna, að forðast óhóflega eyðslu og sóun verð-
mæta. En þetta eitt hrekkur ekki til. Hversu vel, sem
menn vilja halda um sparisjóðsinnstæður sínar og gera
það, kann þó svo að fara, að þær rýrni stöðugt og verði
lítils virði. Þannig fer, ef verðgildi peninganna heldur
áfram að hraka, dýrtíðin eykst í landinu og stöðugt fæst
minna og minna til nauðsynlegs lífsviðurværis fyrir
hverja krónu.
★
Þegar menn gera sjer þessar staðreyndir vel ljósar,
skilst mönnum, hversu þýðingarmikil áhrif vaxandi dýr-
tíð getur haft á afkomu og efnahag hvers og eins, og þá
um leið, hversu miklu skiftir, að menn alment láti þessi
mál til sín taka og sjeu ekki andvaralausir um það, hvort
nokkuð sje gert, eða hvað sje gert af hálfu þings og stjórn-
ar til varnar og viðbúnaðar.
Sá, sem þegar hefir sparað saman, segjum 20—30 þús-
und krónur, er e. t. v. í þeirri aðstöðu úð geta lifað sæmi-
lega af launum sínum það sem eftir er stríðsins enda þótt
dýrtíðin vaxi, þar sem hann fær hækkunina bætta með
verðlagsuppbót á launin. Hann hygst þá kannske að eiga
sparisjóðsinnstæðuna óskerta í stríðslok. Og hún kann
að vera óskert, en hvers virði er hún orðin, ef verðbólgan
heldur stöðugt áfram, verðgildi peninganna fellur, minna
og minna fæst fyrir innstæðuna?
★
Þótt launatekjur sama manns minkuðu eitthvað nú sem
afleiðing af ráðstöfunum til að draga úr verðbólgunni,
myndu þá hinar færri krónur, er viðkomandi fengi í laun,
hafa meiri kaupmátt og jafnframt ykist innstæðan í spari-
sjóðunum sjálfkrafa að verðmæti, þar eð kaupmáttur pen-
inganna ykist við minkandi verðbólgu, lækkaða dýrtíð.
Alt eru þetta einfaldar staðreyndir. Þó gerir almenn-
ingur sjer e. t. v. ekki fulla grein fyrir þeim, er hann
ákvarðar afstöðu sína.til ýmsra þeirra opinberu mála, er
snerta það viðfangsefni að vinna bug á dýrtíðinni. Það
hangir hver í sínu og hver hugsar um að hrifsa til sín,
engu síður gerfigróða, þ. e. a. s. fleiri krónur með minni
kaupmætti.
. ★
Sparifje landsmanna er æði mikið og undarlegt er, ef
mönnum er sama um, hvað um það verður. í árslok 1943
var sparifje landsmanna um 325 milj. króna. Og spari-
fjáreigendurnir eru margir. í Landsbankanum í Reykja-
vík einum eru t. d. fast að 50 þúsund sparisjóðsbækur.
Alt sparifje landsmanna er nú vel trygt með hinum er-
Iendu innstæðum, sem um síðustu áramót námu netto um
380 milj. króna. Það er mesti misskilningur að halda, að
erlendu innstæðurnar sjeu fyrst og fremst eign stórat-
vinnurekendanna. Þvert á móti. Eignaaukning þeirra ligg-
ur fyrst og fremst í atvinnutækjunum sjálfum, í vörú-
birgðum og ýmsu fleiru. Langmestur hluti sparifjárins er
fólginn í smáum eignum og er eign manna úr öllum stjett-
um þjóðfjelagsins. En það eru eigendur þessa fjár, sem
eiga ítök í erlendum innstæðum og þær trygging þess.
Þingvallamáli ð:
Ný lýsing frd helgisfað
þjóðarinnar
Hvað gera yfirvöldin?
Yfirvöld landsins hafa ekk-
ert gert enn viðvíkjandi á-
standinu á Þingvöllum, sem
svo mikilli gremju hefir
valdið. Morgunblaðið birtir
hjer frásögn fjögurra ungra
manna, sem dvöldu um hríð
á Þingvöllum í sumarleyfi
sínu.
ÞRIÐJUDAGSKVÖLD eitt í
júlímánuði lögðum við undir-
ritaðir af stað í skemtiför til
Þingvalla í áætlunarbíl frá
B. S. I. Bíllinn var þvínær full-
skipaður og var meiri hlutinn
ungar stúlkur.
Þegar til Þingvalla kom
stansaði bíllinn við tjaldbúða-
hverfi við vegamótin á völlun-
um. Nokkrir hermannabílar
höfðu staðnæmst á veginum og
virtust hafa beðið eftir áætlun
arbílnum. Tvær ungar stúlkur
fengu farangur sinn afhentan í
sama mund og við. Þær gengu
með byrði sína nokkur spor frá
bílnum, éh í sömu svifum ók
einn hermannabíllinn, upp að
hlið þeirra og hermenn gáfu
sig á tal við þær. Að^vörmu
spori stigu stúlkurnar inn í
hermannabílinn og ók hann
með þær eitthvað út í buskann
og höfum við ekki sjeð þær síð-
an. Við lögðum farangur okk-
ar við veginn og hópur ungra
stúlkna lagði tjaldútbúnað sinn
og pjönkur á næstu grös og
gengu síðan út í hraunið til
þess að skygnast eftir tjald-
stað. Hermenn, jafnmargir
þeim, komu í sömu svipan á
vettvang og hjeldu vörð um
dótið þangað til þær komu aft-
ur. Buðust þeir svo til að bera
dótið og hjálpuðu stúlkunum
að tjalda. Engin hjálpandi
hönd bauðst til að ljetta undir
með okkur. Við tókum því til
að koma okkur fyrir og veitt-
um samferðafólkinu ekki frek-
ari athygli.
Þarna á flötinni voru á að
giska 20 tjöld. Við tjölduðum
í hraunjaðrinum rjett utan við
aðalþyrpinguna og þar voru
nokkur tjöld fyrir. Við dvöld-
um þarna til laugardagsmorg-
uns. Veðrið var óvenju fagurt
og hlýtt, svo við eyddum tím-
anum hjer og þar í hrauninu
eða á vatninu, og kyntumst því
tjaldbúunum lítið. I mörgum
tjöldunum voru hjón, en í öðr-
um lausafólk. I a. m. k. 6 tjöld
unum voru „ástandsstúlkur“.
Rjett hjá okkur voru þær 6 í
tjaldi. Þær sáust ekki við tjald
ið fyr en komið var fram yfir
miðnætti. Þá komu þær í her-
mannabíl og óku burt í her-
mannabílum eftir hádegi. Þess
á milli sáum við þær stundum
á daginn í námunda við Val-
höll, oftast með hermönnum.
I öðru tjáldi mjög nálægt okk-
ur voru tvær stúlkur. Tveir
sjoliðar voru hjá þeim fyrsta
kvöldið. Daginn eftir sáum
við þær þrisvar sinnum fara
inn í tjaldið með hermenn, tvo
og tvo í einu, aldrei þá sömu.
Um kvöldið hurfu þær á brott
úr tjaldinu og stóð það síðan
lokað á meðan við dvöldum
I þarna. Uppi í hrauninu nokk-
uð frá okkur stóðu tvö tjöld,
hermannatjald með tveimur
hermönnum og í hinu voru
tvær stúlkur. Þessar manneskj
ur fjórar bjuggu áreiðanlega
alveg saman. Eina nóttina
heyrðum við gól mikil og há-
reisti frá tjaldinu og voru þá
hjúin mikið drukkin. Um mið-
nætti nóttina eftir komu þau
akandi að tjaldinu í hermanna
bíl og virtust stúlkurnar vera
að sækja þangað eitthvað smá-
vegis, en síðan var ekið áleið-
is inn á Leirur. Ekk’i munum
við til þess að hafa sjeð þetta'
fólk oftar, en tjaldið stóð þar
allan tímann. — í þremur tjöld
um öðrum í tjaldbúðahverfinu
sáum við hermenn hjá stúlk-
um, en þessi tjöld voru það
langt frá okkur, að við vissum
ekkert, hvað þar fór að öðru
leyti frarrí. Eitt kvöldið kom
stór hermannabíll akandi að
tjaldbúðunum. I honum sátu
stúlkur og aftan á stóðu nokkr
ar stúlkur með hermönnum.
Aðkomustúlkurnar gerðu til-
raun til að lokka stúlkur úr
einu tjaldinu til að koma inn
í bílinn, sem mun hafa verið
í kvennaleit. Þetta tókst , þó
ekki, því svo hittist á, að þess-
ar stúlkur voru ekki-í „ástand-
inu“. — Einn daginn komu
tvær stúlkur í hermannabíl
með tveim sjóliðum og lágu
þar alllengi í sólbaði skamt
frá tjöldunum.
Þegar við vorum á gangi um
hraunið og víðar, sjerstaklega
þar sem ekki var mikið um
mannaferðir, mættum við iðu-
lega stúlkum og hermönnum.
I bátunum á Þingvallavatni
bar einnig mjög mikið á þess-
um ófögnuði. Stúlkur voru þar
ýmist í bátum með hermönn-
um eða einar sjer, og Ijetu þá
svo dátt við hermenn í öðrum
bátum, að oft varð úr, að skift
var liði í bátunum, þannig að
saman komu stúlka og hermað
ur. Sumir íslensku piltanna
voru að reyna að gera sínar
hosur grænar og glettast við
stúlkurnar, en því var að jafn-
aði tekið með fussi og sveium
eða verri ónotum.
Eina barnunga stúlku, tæp-
lega meira en 14 ára gamla,
sáum við eitt sinn slangra sýni
lega ölvaða um vellina. Stúlku
þessa sáum við oftar, ýmist
eina eða með hermönnum. Við
giskuðum á, að hún hjeldi til
í hermannatjaldborginni, sem
sögð var vera inni á Leirum,
en þangað komum við aldrei.
í áttina þangað var stöðugur
straumur hermannabíla, en
sáralítið sást þar af íslenskum
bílum.
Það, sem við sáum til her-
mannafjelagsskapar kvenfólks
ins, var áreiðanlega ekki nema
lítið brot af því-, sem átti sjer
stað á Þingvöllum þessa daga.
Fólk, sem lá í tjöldum á ýms-
um stöðum öðrum, hafði alt
sömu söguna að segja, og víða
annarsstaðar mun ástandið síst
hafa verið betra en á þeim slóð
um, sem hjer hefir verið leit-
ast við að lýsa. —
Um næstu helgi á eftir fór-
um við í aðra för á annan fagr-
an stað. Við tjölduðum í skóg-
arjaðri skamt frá þjóðvegi og
gengum til náða nokkru eftir
miðnætti. Innan stundar vökn-
uðum við og heyrðum manna-
mál/Voru þar komnir tveir ís-
lenskir piltar og tvær stúlkur
og tekin að reisa tjald í ná-
grenni okkar. Á meðan þau
voru að koma tjaldinu upp,
kom Jeep-bíll og stansaði.
Hermenn gáfu sig á tal við
stúlkurnar. íslensku piltarnir
brugðust illa við og tóku að
brígsla stúlkunum um, að þær
væru í „ástandinu" og spunn-
ust af þessu nokkrar orðahnipp
ingar. Eftir stundarkorn stigu
stúlkurnar inn í hermannabíl-
inn og óku burt. Daginn eftir
tókum við upp tjald okkar, en
piltarnir voru eftir einir síns
liðs.
Þegar við höfðum ekið kipp-
korn frá tjaldinu áleiðis heim,
sáum við hermannatjald við
veginn og Jeep-bíl hjá því. I
tjalddyrunum brá fyrir stúlku,
en hún hvarf samstundis inn
aftur, þegar hún sá til okkar.
Við gerðum okkur í hugar-
lund, ao þarna kynnu konu-
ræningjarnir að hafa hafnað
með bráð sína. Vera má þó, að
þetta hafi verið aðrar dætur
okkar unga lýðveldis, og aðrir
menn úr hópi verndara okkar.
Reykjavík, 11. ágúst 1944.
Fjórir Þingvallavinir.
★
Þessi frásögn sannar nákvæm
lega það sama, sem aðrar grein-
ar hafa gert, er sjónarvottar ó-
fagnaðarins á Þingvöllum hafa
ritað. Stúdentaráð hefir skorað
á yfirvöldin að láta hjer til sín
taka, en þögnin ein hefir enn
verið þeirra svar. En áður en
langt líður munu raddirnar um
það að afmá vansæmd þessa,
verða orðnar svo háværar og
áskoranirnar svo margar, að við
þeim verður ekki þagað lengur.
En þessi þögn og afskiftaleysi
yfirvaldanna í máli, sem varð-
ar svo mjög sóma þjóðarinnar,
ber ekki vitni um það að hjá
þeim lifi enn andinn frá 17.
júní s. 1.
Árásir á herskip.
London: — Mosquito- og
Beaufighterflugvjelar rjeðust
á þýsk herskip í Girondemynni
í gærkveldi, tilkynnir flug-
málaráðuneytið breska. Vart
varð við að eldur kom upp 1
tundurspilli einum, sem varð
fyrir rakettuskeytum, og
birgðaskip laskaðist. — Fjórar
flugvjelar týndust. — Reuter.