Morgunblaðið - 20.08.1944, Blaðsíða 5

Surmudagur 20. ágúst 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
5
REYKJAVÍKURBRJEF
19. águst. |
Forsætisráð-
herra ranglega
áfeldur.
MORGUNBLAÐIÐ hefir orð-
ið þess vart, að sumir hafa mis-
skilið þann samanburð, sem
fyrir nokkru var gerður hjer í
blaðinu á afstöðu þeirra dr.
Björns Þórðarsonar forsætis-
ráðherra og Jóhanns Sæmunds-
sonar fyrrum samráðherra
hans til sjálfstæðismálsins. •—
Ýmsum hefir þótt það miður
farið, að blaðið skyldi ljúka lofs
orði á frammistöðu dr. Björns
í málinu, því að almennings-
skoðun sje sú, að hana beri síst
að lofa, þar sem hann hafi ekki
tekið þeim sjálfsögðu afleiðing-
um af sinni upphaflegu afstöðu
og sagt af sjer, er hann sá, að
hún var á röngum rökum reist
°g þjóðinni hættuleg. Morgun-
blaðið veit vel, að þetta er skoð
un almennings. En misskilning-
urinn er í því fólginn, að blað-
ið hafi látið nokkuð uppi um
skoðun sína á framkomu for-
sætisráðherra að þessu leyti. —
Það leiddi hana alveg hjá sjer.
Hinu hjelt blaðið fram, að frá-
hvarf frá rangri skoðun til
rjettrar væri Iofsvert. Um það
getur enginn ágreiningur ver-
íð. Deila má um hitt, hvort ráð-
herrann hefði átt að segja af
sjer. En þó sýnist Morgunblað-
inu sem um það ríki einnig
nokkur misskilningur og áfellis
dómur almennings á hendur
ráðherranum í því efni hafi
ekki við full rök að styðjast.
Málsbætur fyrir
ráðherrann.
ÁFELLISDÓMURINN hvílir
um tvennt á röngum forsend-
um. í fyrsta lagi þá varð dr.
Björn Þórðarson að sjálfsögðu
ekki forsætisráðherra, vegna
þess að hann hjelt fram gagn-
stæðri skoðun almennings um
sjálfstæðismálið. Hin óheilla-
ríka ræða hans frá 1. desember
1942 hafði enn eigi verið prent-
uð, þegar dr. Björn var kvadd-
ur til valda. Hún var því þá
ekki kunn öðrum en þeim til-
tölulega fáu, er hana höfðu
heyrt. Ella hefði hann auðvit-
að ekki verið kvaddur til stjórn
ar, þegar fyrir höndum lá að
leiða til lykta helgasta mál þjóð
arinnar, þvert ofan í það, sem
dr. Björn hjelt fram. í öðru lagi,
þá er dr. Bjöm ekki forsætis-
ráðherra þingræðisstjórnar,
heldur þvert á móti óþing-
ræðislegrar stjórnar. í eðli þing
ræðisstjórnar felst, að hún tek-
ur að sjer að leysa þau mál,
er fyrir liggja, í samræmi við
vilji meirihluta þings. Sá, sem
í hinum mestu málum er anr.-
arar skoðunar en þingmeirihlut
inn, kemst annað hvort alls
ekki í stjórn eða hverfur þaðan
strax og ljóst er um skoðana-
muninn. Nú má að vísu segja,
að það sje ákjósanlegt, að þótt
stjórn sje óþingræðisleg eins og
sú sem nú situr, þá hafi hún
einhverjar skoðanir á hinum
mestu málum. En þegar komm-
únistar fyrstir stungu upp á
því haustið 1942 og kröfðust
þess, að utanþingsstjórn væri
mynduð, þá ætluðust þeir til
þess, að hún væri skoðanalaus
starfsstjórn. Sú hefir og raunin
orðið um núverandi stjórn. —
1 öllum þeim málum, sem ein-
hverju hafa skift, hefir hún
enga skoðun haft, heldur í einu
og öllu látið berast með
straumnum. Segja má, að það
sje óeðlilegt að vera í stjórn
og stjórna þó ekki. En hvað sem
eðlilegt og ákjósanlegt kann að
virðast í þessu, þá eru atvikin
þau, að annars er naumast
kostur. Stjórnleysið er ekki
mönnunum í ráðherrasæti að
kenna, heldur röngu stjórnar-
fyrirkomulagi. Óþingræðisleg
stjórn í landi með þingræðis-
stjórnskipun er fjarstæða, sem
ekki fær staðist. En á meðan
hún varir er það þó lofsvert,
að ráðherrar láta af rangri
skoðun og lúta fyrir rjettum
vilja þingmeirihluta, þegar
hann tekst að skapa.
Villa dr. Björns.
VILLA dr. Björn Þórðarsonar
lá í því, að hann skyldi nokkru
sinni fara í stjórn, úr því að
hann hafði þessar annarlegu
skoðanir um sjálfstæðismálið,
en ekki í hinu málinu, að hann
fylgdi öruggri forystu þingsins,
þegar á hólminr; var komið. —
Ástæðan til þess, að þetta er svo
rækilega rakið nú er sú, að nauð
synlegt er, að menn geri sjer
þess grein, að þessi villa hafði
þær örlagaríku afleiðingar að
skapa ófrið um sjálfstæðismál-
ið, sem ella hefði ekki vaknað
a. m. k. ekki í svo ríkum mæli.
I landinu eru allmargir ein-
staklingar, sem af ýmsum á-
stæðum eru þinginu og þing-
ræðinu andsnúnir. Sumir eru
það vegna þess, að þeir trúa á
önnur þjóðfjelagsform. Aðrir
eru allt af á móti öllu, sem
gert er, hvort sem það er illt eða
gott. Enn aðrir eru á móti mál-
um einun'gis af því, að einhver
eða einhverjir, sem þeir er illa
við, eru með þeim sömu mál-
um. Þá er allstór hópur fallinna
frambjóðenda eða manna, sem
ekki hafa komist í framboð,
þótt þeir vildu, sem eru á móti
öllu því, sem þingið gerir með-
an þeir eru þar ekki sjálfir. •—
Þeir láta reiði sína við kjós-
endur, fyrir að hafa verið svo
vondir að vilja ekki kjósa þá,
bitna á þinginu, sem ekkert hef
ir gert þeim og þá langar svo
mikið til að komast á. í þessum
hópi er aumingja Alþýðuflokk-
urinn. Þegar öll þessi mislita
hjörð, sem að vísu var ekki
eins stór og hún var innbyrðis
ósamstæð og hávaðasöm, sá, að
\við völdum var tekinn forsæt-
isráðherra, sem hún hjelt að
ætlaði að berjast á móti sjálf-
stæðismálinu, þá hjelt hún, að
nú væri tækifærið komið, til
þess að láta þingið setja ofan.
Þessa ömurlegu fylkingu fengu
svo til fylgdar þeir. örfáu menn
sem af hreinni sannfæringu
voru á móti sambandsslitum,
annað hvort nú þegar eða fyrir
fult og alt. Um úrslitin þarf
ekki að spyrja. Allir þekkja
þau. En þau sýndu ennþá einu
sinni, að það er Alþingi, sem
best þekkir hug þjóðarinnar,
þegar mest á reynir. Skulum
,við og vona, að Alþingi þekki
ekki síður vitjunartíma sinn í
öðrum málum en þessu, en hann
er nú sannarlega kominn.
Hatur í lífgjafa.
ÞAÐ ER gömul sögn, að ef
maður bjargi öðrum frá sjálfs-
moroi, þá fái sá, sem bjargað
var, hatur á lífgjafa sínum. •—
Hvort sem þetta er algild regla
eða ekki, þá hefir hún nú sann- •
ast á Alþýðuflokknum. Sjálf-
stæðismenn áttu þátt í því að
skera Alþýðuflokkinn, eða að
því, er sumir hjeldu, lík hans,
niður úr snörinni í vetur, þeirri,
sem hann hafði snúið sjer með
svikunum í sjálfstæðismálinu.
Reynt var að lífga flokkinn við
með því að lofa honum að
greiða atkvæði með málinu, er
hann hafði barist svo heiftar-
lega á móti. Þetta tókst fram
yfir allar vonir, a. m. k. svo,
að enn þá hjarir hann, aum-
ingja flokkurinn. En í bili sýn-
ist hann helst lifa á hatri og ill
vilja til lífgjafa sinna í Sjálf-
stæðisflokknum. Alþýðublaðið
er sí og æ meo einhverja ill-
kvitni til þessara velgerðar-
manna flokks þess. Allt er þetta
þó með þeim ólíkindum, að ein-
stakt er. Einn daginn skammar
blaðið Sjálfstæðismenn fyrir,
að þeir hafi ætlað að tortíma
sjálfstæðismálinu! Annan dag-
inn eru sögur um það, að Sjálf-
stæðismenn hafi ætlað í sam-
vinnu við kommúnista að velja
annan forseta en Svein Björns-
! son í því skyni, að koma á nýrri
forsetastjórn! Sannleikurinn er
sá, að þar sem kommúnistar
voru frumkvöðlarnir að þeirri
utanþingsstjórn, sem nú situr,
þá hafa Sjálfstæðismenn allt-
af verið utanþingsstjórn and-
vígir.. Engum gat því verið fjær
skapi en þeim. að koma á nýrri
utanþingsstjórn. — Þeir vilja
þingræðisstjórn og annað ekki.
I engu koma þó ósannindi Al-
þýðublaðið berar fram, en þeg-
ar það segir, að til hafi staðið
að gera Einar Arnórsson að for-
seta til að koma núverandi
stjórn frá! Sjálfstæðismenn eiga
sem sje, að óvild til núverandi
ráðherra, að hafa ætlað að gera
einn þeirra að forseta til að við-
halda því stjórnarformi, sem
flokkurinn hefir alltaf verið á
móti. Það er að vísu óvjefengj-
anlegt, að Alþýðuflokkurinn er
enn með lífsmarki ,en á meðan
blaðið skrökvar svona ólíklega,
þá getur það ekki enn verið
búið að fá ráð og -rænu eftir
sjálfsmorðstilraunina.
Launamunurinn í
í Rússlandi.
HJER í blaðinu var fyrir
nokkru skýrt frá frásögn Ta-
borsky, fylgdarmanns Benes,
forseta Tjekkóslóvakíu, til Rúss
lands, af mismuni á lífskjör-
um þar í landi. Þessi maður,
sem er Rússum mjög vinsam-
legur, hefir nýlega skýrt frá
því, að í Rússlandi sjeu til menn
sem hafa meira en tuttugu föld
laun á við það, sem gengur og
gerist um launakjör þar í landi.
Þjóðviljinn reyndi fyrst að
láta þessa áreiðanlegu frásögn
þegjandi fram hjá sjer fara. í
vikunni sem leið sá hann sjer
það þó ekki lengur fært. Ekki
treysti hann sjer þó að bera á
móti, að svo gífurlegur munur
sje á lífs- og launakjörum í
jafnaðarríkinu rússneska, sem
þessar upplýsingar gefa til
kynna. Heldur fer hann að
sýna fram á, að munurinn sje
miklu meiri hjer á landi. Allur
tekst sá samanburður þó óhönd
uglega hjá blaðinu.
Uppgerðar van-
þekking.
ENGINN skyldi þó halda. að
ritstjórar Þjóðviljans vissu ekki
betur en ætla mætti af þessari
málfærslu þeirra. Þeir vita t.
d. ósköp vel, að í Rússlandi rek
ur ríkið atvinnuvegina en á ís-
landi eru það einstakir menn,
sem þá reka. í Rússlandi þurfa
einstaklingarnir þess vegna
ekki að verja fje sínu til at-
vinnurekstrar, og mega það
heldur ekki. Á Islandi þurfa
atvinnurekendur aftur á móti
að verja vissum hluta, oftast
mestum hluta, af tekjum sínum
til að halda við og endurnýja
atvinnutæki sín, leggja í vara-
sjóði til vondu áranna o. þ. h.
Ritstjórar Þjóðviljans vita líka
ofur vel, eða a. m. k. getur Bryn
jólfur Bjarnason frætt þá á því,
að í Rússlandi er skattamálum.
allt öðru vísi hagað en hjer.
Á íslandi þarf ríkið að fá tekj-
ur sínar að verulegu leyti með
beinum eða óbeinum sköttum
af einstaklingum og fyrirtækj-
um þeirra. í Rússlandi getur
ríkið tekið þarfir sínar af at-
vinnufyrirtækjum sjláfs sín. —
Þess vegna segir Brynjólfur
Bjarnason, að þar sjeu annao
hvort engir eða mjög litlir bein
ir og óbeinir skattar á borgur-
unum, og þeir haldi mestum
hluta launanna því til eigin
þarfa. Ritstjórum Þjóðviljans
er auðvitað einnig kunnugt, að
þegar borin eru saman laun, þá
tjáir ekki að bera an'narsvegar
saman laun fyrir auka-starf og
hinsvegar fyrir aðalstarf. Nje
heldur tjáir að bera saman
styrki, sem einstakir óvinnu-
færir menn fá til að lifa á, eða
laun, sem fullvinnufærir menn
fá og verða að framfleyta fjöl-
skyldu sinni af. Það væri móðg
un við ritstjóra Þjóðviljans, að
ætla, að þeir vissu ekki allt það,
sem nú er sagt, en samt verða
þeir að láta svo, sem þeir viti
ekkert af því til að gefast ekki
alveg upp í málsvörn sinni.
Þjóðviljinn telur
fram tekjur
Kveldúlfs.
EN EKKI fer betur fyrir
þeim, þegar þeir fara að vitna
í opinberar íslenskar skýrslur
og bera saman launagreiðslur
og lífskjör skv. þeim. Eins og
oft áður, þá taka þeir Kveld-
úlf og eigendur hans til dæmis.
Þá komast þeir að þeirri niður-
stöðu, að „einn Thorsari“ hafi
1500.000.00 kr. — IV2 miljón ■—
í tekjur. Þetta reiknar Þjóðvilj-
inn með þeim hætti að hann seg
ir Kvelctúlf hafa haft 6 milj.
króna tekjur síðastliðið ár. Síð-
an skiftir hann þessum miljón-
um milli 5 eigenda, og þá koma
1200 þús. á hvern.v Síðan segir
blaðið, að sumir eigendur Kveld
úlfs gefi upp yfir 200 þúsund
kr. eigin tekjur og fær úr þessu,
sem sagt, 1500 þús. kr. Barna-
skólabörn mundu nú að vísu
segja, að þarna væri rangt lagt
saman. En látum það’vera. Rit-
stjórar Þjóðviljans eru vaxnir
upp úr því að reikna eftir því,
sem i barnaskólum er kent.
Hvað læra má af
skattskýrslunum.
HVAÐ SEGJA nú skatt-
skýrsluinar sjálfar um þetta?
Eftir þeim, og þaðan hlýtur
Þjóðviljinn að hafa fróðteik
sinn, þá lítur dæmið öðruvísi út
Skv. niðurjöfnunarskránni hef-
ir Kveldúlfur ekki haft 6 milj.
krónur í tekjur, heldur liðlega
3 milj. og 200 þús. kr. Þar ýkir
Þjóðviljinn þá strax nærri um
helming. En hversu miklu hjelt
fjelagið þá raunverulega eftir
af þessu? Skattar og útsvör eru
ein miljón 994 þús. kr. Svo að
þá eru það liðlega 1200 þús. kr,,
sem eftir verða hjá fjelaginu.
Og vel að merkja. Þessum 1200
þús. kr. heldur f jelagið með þvi
móti einu, að það leggi megin-
hlutann af þessari upphæð í ný
byggingarsjóð. Ef fjelagið van-
rækti að leggja í nýbyggingar-
sjóðinn, þá mundu skattarnir
hækka um nærri 1 milj. króna.
og fjelagið ekki halda eftir af
rúml. 3 milj. króna gróða nema
h. u. b. 270 þúsund krónuím
Ef eigendurnir hefðu þá aðferð,
sem Þjóðviljinn ráðgerir og
skiftu öllum tekjunum á milJi
sín, fengi þeir þó ekki einu sinni
þessar 270 þús. krónur í sinn
hlut, heldur mundi rikið þá enn
taka af þessum 270 þús. kr. 200
þús. til sín. svo að þá fengi eig-
endurnir fimm að skifta h. u. b.
70 þúsund krónum sín á milli
af upphaflegum 3 milj. og 200
þús. kr. gróða fjelagsins. Ríkið
mundi hirða 3 milj. 130 þús. kr.
Þegar þessum 70 þúsundum er
skift í fimm staði koma 14 þús.
kr. í hvern. í raunverulegan
hlut hvers Kveldúlfs-eigenda
mundu þvú ekki koma 1200
þús. kr. eins og Þjóðviljinn seg-
ir, heldur 14 þúsund krónur.
Þarna ýkir blaðið aðeins 857
sinnum. Þetta er ótrúlegt. En
satt er það samt. Svona eru
skattalögin íslensku, það er
vissulega sjeð fyrir því skv.
þeim, að óhófsgróðinn sje jafn-
aður með sköttum.
Sex á móti tutt-
ugu.
í FRAMKVÆMDINNI jafna
eigendur Kveldúlfs auðvitað
ekki tekjum fjelagsins niður sín
á milli, heldur leggja þær nær
allar í varasjóð og njóta því
nýbyggingarsjóðs hlunnind-
anna, og þess vegna fær fje-
lagið að halda eftir 1200 þús.
kr. af 3 milj. og 200 þúsund
kr. Um tekjur einstakra eig-
enda Kveldúlfs er það að segja,
að eftir skattskránni þá hefir
hinn tekjuhæsti þeirra ekki yf-
ir 200 þúsund krónur eins og
Þjóðviljinn segir, heldur rúm3.
180 þús. kr. í tekjur. Skattar á
þær tekjur eru fullar 90 þús. kr.
Þessi maður, sem eftir skatt-
skrám er sennilega eignamesti
maður á íslandi, heldur þó eftir
til eigin afnota og eignasöfnun
rúmlega 90 þúsund krónum. —
Einhvern tíma hefði það þótt
mikið fje á Islandi og er þsð
raunar enn. En hvernig er œeð
samanburðinn? Spurningin var
hver væri raunverulega mun-
ur á launakjörum á íslandi. —
Þjóðviljinn segir, að mikill
þorri verkamanna hafi. 15—20
þús. króna tekjur 1943. — Ef
samanburðurinn er tekinn við
þann, sem Þjóðviljinn valdi
sem tekju-hæstan, þá er mun-
urinn ekki, jafnvel áður en
skattarnir eru reiknaðir, eins og
í Rússlandi meira en tuttugfald
ur heldur aðeins 9—12 faldur.
Sumir mundu og segja að það
væri meira en nóg, þólt Þjóð-
Framh. á bls. 7.