Morgunblaðið - 26.08.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 26. ágúst 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv,stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
* Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Frjettaritstjórí: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lefbók.
Furðuleg deila
SKRIF VIÐSKIFTARÁÐS í sambandi við gróða Eim-
skipafjelagsins s. 1. ár eru hvorttveggja í senn furðuleg
og óviðeigandi í hæsta máta.'
Hjer er um að ræða opinbera stofnun, sem lögum sam-
kvæmt á að hafa eftirlit með öllu því, sem snertir verðlag
í landinu. Viðskiftaráði er gefið svo til ótakmarkað vald
til þess að framkvæma hvað sem því þóknast, varðandi
ákvörðun verðlags. Að því er farmgjöldin snertir, eru
bein fyrirmæli í verðlagslögunum, að Viðskiftaráð geti
á eigin spýtur ákveðið hver þau skuli ýera.
it
Viðskiftaráð hefir í skrifum sínum verið að reyna að
koma þeirri skoðun inn hjá almenningi, að hinn mikli
gróði Eimskipafjelagsins síðastliðið ár hafi stafað af því,
að stjórn Eimskips hafi þverskallast við að láta ráðinu í
tje upplýsingar um rekstur fjelagsins og það enda þótt
fjelagið hafi verið margsinnis krafið um þessar upplýs-
ingar.
Þessar margítrekuðu stæðhæfingar Viðskiftaráðs, sem
jafnframt eru þungar ásakanir á hendur stjórnar Eim-
skips, hljóta að knýja fram eftirfarandi spurningu: Hvern-
ig má það vera, að Viðskiftaráð lætur það viðgangast æ
ofan í æ, að stjórn Eimskips þverskallist við að láta ráð-
inu í tje umbeðnar upplýsingar? Veit ekki Viðskiftaráð,
að verðlagslögin heimila því að beita þann þungum refsi-
aðgerðum (dagsektum o. fl.), sem vanrækir að gefa þær
upplýsingar og skýrslur, sem ráðið biður um? Hvernig
stendur á því, að Viðskiftaráð beitti ekki slíkum aðgerðum
gegn stjórn Eimskips, ef hún hafði þverskallast við að
gefa þær upplsingar, sem um var beðið?
Nei1; það þýðir ekki fyrir Viðskiftaráð að ætla að telja
almenningi trú um, að stjórn Eimskips sje hjer ein í sök.
Almenningur hefir áreiðanlega svo mikla dómgreind, að
hann sjer, að ef hjer er um einhverja sök að ræða, hlýtur
hún fyrst og fremst að vera hjá sjálfu Viðskiftaráði.
★
En nú vill svo einkennilega til, að í fyrstu greinargerð
Viðskiftaráðs (sem birt var í júnímánuði) sannar ráðið
alveg ótvírætt, að hjer var ekki um að ræða neina sök,
hvorki hjá Viðskiftaráði nje stjórn Eimskipafjelagsins. í
tjeðri greinargerð segir Viðskiftaráð m. a.:
„Þær breytingar, sem langmestu munu hafa valdið um
hinn mikla og óeðlilega ágóða (Eimskips) 1943, urðu
mjög seint á árinu. Þá fekk fjelagið stór aukaskip, sem
hafa haft mikla þýðingu fyrir afkomuna, og var flutt til
landsins miklu meira en ráð hafði verið fyrir gert af
vörum, sem hátt flutningsgjald er fyrir“.
Hjer er kjarni málsins. Og það er einmitt þetta, sem
stjórn Eimskips hefir jafnan haldið fram, að verið hafi
orsök hinnar góðu afkomu fjelagsins á s.l. ári.
★
Viðskiftaráð játar í greinargerð sinni, að þær breyt-
ingar, sem langmestu hafi ráðið um hina góðu afkomu
Eimskips á s.l. ári, hafi orðið mjög seint á árinu. -— Það
játar ennfremur, að þessar breytingar hafi verið stór og
hentug aukaskip, sem fjelagið fekk í þjónustu sína og
miklu meiri innflutningur á vörum með háu flutnings-
gjaldi, en ráð var fyrir gert.
Hjer staðfestir Viðskiftaráð kjarna málsins. Og hvað
er þá um að sakast? Var það ekki hrein tilviljun og hepni,
að þessar breytingar urðu, sem urðu þess valdandi, að
Eimskip varð þess megnugt að leggja ríflega fúlgu í ný-
byggingarsjóð fjelagsins? Jú, vissulega var þetta óvænt
happ, ekki aðeins fyrir Eimskip, heldur þjóðina í heild.
Af þessu er ljóst, að ásakanir Viðskiftaráðs í garð
stjórnar Eimskips, eru ekki rjettmætar. Stjórn Eimskips
gat engan veginn vitað, að fjelagið yrði fyrir hinu óvænta
;happi og þess vegna er það heldur ekki rjett, að refsa fje-
laginu fyrir þetta.
*- ' , rf-v..-, _ .ulbMbnubit'j
Noregsfrjettir
Frá London er norska
blaðafulltrúanum hjer
símað:
TRYGVE LIE utanríkisráð-
herra hefir sent utanríkisráð-
herra frönsku þjóðfrelsisnefnd-
arinnar eftirfarandi skeyti:
,,Jeg bið yður að færa þjóð-
frelsisnefndinni innilegar heilla
óskir Norðmanna í tilefni frels-
unar Parísar. Frelsun Parísar er
einstakur sigur fyrir banda-
menn. Norðmönnum finst svo
mikið til um borgina, að það er
áreiðanlegt, að fregninni um
frelsun hennar mun vekja ó-
skifta gleði landa minna, sem
enn eru undir oki óvinanna“.
★
ÞEGAR Terboven tok við
landsstjórn í Noregi, lýsti hann
yfir því, að verðlagi og kaup-
greiðslum skyldi haldið við það
mark, sem var 9. apríl. — En
verðlag hefir stórhækkað, en
launagreiðslum haldið niðri. —
Láta mun nærri, að verðlagið
hafi hækkað um 122%.
★
VORIÐ 1942 voru tveir
Gestapomenn skotnir í litla
fiskamannabænum Televaag
við Bergen. Þeir höfðu komið
í þeim tilgangi að handsama
tvo Norðmenn, sem skotið hafði
verið skjólshúsi yfir þar í bæn-
um. Norðmennirnir tveir voru
líka drepnir í viðureigninni. —
En Terboven greip til hrylli-
legra hefndarráðstafana gegn
bæjarbúum. Hann ljet brenna
hvert einasta hús í augsýn íbú-
anna, og síðan voru þeir allir,
karlar, .konur og börn, fluttir
til Bergen, en síðan settir í fang
elsti í Harðangri. — Fullorðnir
karlmenn og drengir, 76 tals-
ins, voru sendir í þýska ein-
angrunarfangelsið í Oranien-
burg. Af þessum 76 mönnum
eru nú aðeins 35 á lífi, hinir,
41 talsins, hafa látið lífið í fang
elsinu. Tilkynt hefir verið, að
farið sje að sleppa konum og
börnum úr fangelsinu í Harð-
angri. en þau eiga hvergi at-
hvarf, því að Þjóðverjar hafa
lagt heimili þeirra í rústir.
★
ÁLITIÐ er, að mikill skortur
verði á kennurum í Noregi eft-
ir strið, og norska stjórnin hef-
ir því komið á námskeiði í Sví-
þjóð, þar sem norskum stúdeent
um er veitt kennaramenntun.
Þrjátíu stúdentar hafa tekið
kennarapróf í Uppsölum.
★
MIKILL skortur er nú á
kjöti í Noregi, og mörg dæmi
eru þess, að óviðkomandi menn
drepi kýr um nætur. Bændur
austan Oslofjarðar í grend við
Oslo þora ekki að láta kýr sín-
ar ganga úti á nóttunni af ótta
við, að þær verði drepnar og
skrokkunum stolið.
Eldiviðarskortur er einnig
mikill. Ekki lítur vel út um
korn- og kartöfluuppskeru.
★
NÝLEGA afhenti Wilhelm
Morgenstierne, sendiherra Nor-
egs í Bandaríkjunum, aðalfor-
stjóra National City Bank í
New York, 1.239 dollara ávísun
sem er síðasta afborgun af 25
þúsund dollara láni; sem norska
rikið tók fyrir 20 árum.
Auðtrúa og áhrifa-
gjörn.
ÞAÐ BENDIR margt til að við
íslendingar sjeum bæði auðtrúa
og áhrifagjarnir, svo ekki sje nú
minst á hjátrúna á ýmsum svið-
um. Það virðist furðu auðvelt að
fá fjölda manns til að jeta refa-
fóður í stórum stíl, ef látið er
berast út, að í- því sjeu vitamín.
Það eru stofnuð fjölmenn fjelög
sem hafa það á stefnuskrá sinni,
að hollara sje að borða gras, en
venjulega fæðu.
Yfirvöldin ganga inn á það
þegjandi og hljóðalaust, að heppi
legra sje að selja brennivín ein-
göngu á heilflöskum en að hafa
það til sölu í minni skömtum og
fleira og fleira mætti upptelja,
sem bendir til þess, að tiltölulega
auðvelt sje að fá okkur til að
.trúa hvaða vitleysu sem er, ef
því er að skipta.
9
Furðuleg aðferð í
áfengissölu.
ER ÞAÐ ekki t. d. alveg furðu
legt hvernig áfengissölu er hag
að hjer á landi. Stundum geta
allir fengið eins mikið af áfengi
og þeir vilja, stundum er það
aftur á móti skamtað og menn
v’erða að hafa „bevís“ upp á vas-
an um að þeir eigi afmæli, gull-
brúðkaup, starfsafmæli, eða ætli
að láta skíra hjá sjer. Við og við
þarf ekki nema venjulegt vega-
brjef til að fá eins mikið áfengi
og hver maður vill.
Einu sinni var „reisugildi" ó-
brigðult ráð til að fá áfengi hjá
ríkinu. í því sambandi er frægust
sagan um mennina, sem reistu
sjer sumarkofa úr gömlu spítna-
braki. Þeir þurftu vitanlega að
fá áfengi út á kofann og skamt-
urinn kostaði meira en kofinn
hafði kostað þá.
En þetta skeði nú í fyrra. Nú
standa menn í biðröðum við „bið
sal dauðans" og allir fá ein-
hverja úrlausn, án tillits til af-
mæla, eða húsabygginga.
Hversvegna þetta
pukur?
ÞAÐ, SEM menn eiga verst
með að skilja er hvaða gagn
þetta opinbera pukur í áfengis-
málum, ef svo mætti segja, gerir.
Hversvegna má ekki selja áfengi
hjer í venjulegri verslun, eins
og gert var áður. Hvaða vit er í
því, að leyfa ekki góðum veit-
ingastöðum að hafa vín á boð-
stólum. Þeir, sem vilja drekka,
útvega sjer það hvort sem er og
vissulega er meiri menningar-
bragur á því, að menn geti feng
ið sitt vín á borðið hjá sjer á
veitingastað en að höfð sje vasa
pelaaðferðin.
í hvers þágu er þessi laumu-
aðferð höfð? Ekki í þágu al-
menns velsæmis, svo mikið er
víst.
Það þarf að taka áfengismálin
hjer á landi til nýrrar yfirvegun
ar. Það hefir sýnt sig, að þeir,
sem rjeðu því, eða höfðu áhrif
á, að ríkið selur eingöngu Svarta
dauða í þriggjapela-flöskum, eru
ekki ráðhollir menn í þessum efn
um.
Sterkt almennings-
álit.
ÞAÐ MÁ gera ráð fyrir, að
ofstækisfullir menn í áfengismál
um skoði þessi orð, sem áróður
fyrir því, að það eigi að veita
mönnum, sem flest og best tæki-
færi til að ná í áfengi. Jeg þekki
meira að segjá einn mann, sem
myndi segja, að „sá, sem þetta
skrifar, er þræll hjá áfengisauð
valdinu".
En jeg veit líka, að leynivín-
salarnir kunna mjer engar þakk
ir fyrir þessi skrif. Því þeirra til
vera byggist á pukrinu í áfengis
málunum.
Það má vel vera að Islending-
ar fari illa með vín og kunni ekki
að neyta víns yfirleitt nema í ó-
hófi. En það stafar að miklu
leyti af því, að ekki hefir verið
nógu sterkt almenningsálit hjer
á landi gegn ölvun og ölvuðum
mönnum.
Það er það almenningsálit, sem
þarf að skapa og að því marki
ættu allir góðir menn að stefna,
en ekki hinu að auka á pukrið,
sem ekki hefir neitt í för með
sjer nemá aukna leynivínsölu
og virðingarleysi manna fyrir
sjálfum sjer og öðrum í þessum
efnum.
•
Knattleikir á almanna
færi. %
HAFNARVERKAMAÐUR skrif
ar:
Mig langar til að skrifa fáein
orð um tvo hluti, sem gætu mik
ið betur farið.
Ef að íslenksir drengir leika
sjer að fótknetti á götum úti, er
lögreglan strax komin til að
banna þeim það. En þeir ganga
með velþóknunarsvip fram hjá
amerísku hermönnunum í „Base
ball“ hvar sem er.
Um daginn, þegar jeg átti leið
fram hjá Hafnarhúsinu sá jeg
„Baseball“-kúlu koma þjótandi
Ofan af þaki hússins. Vjek jeg
mjer til hliðar, en minnstu mun
aði, að kúlan kæmi í mig. Jeg
býst ekki við, að það sje neitt
þægilegt að fá slíkar kúlur í sig,
þar eð þær eru bæði þungar og
harðar. Mjer finnst að fyrst að
íslenskum drengjum er bannað
að leika sjer á umferðarlitlum
götum.ætti ekki að leyfa setuliðs
mönnum að iðka „Baseball" við
umferðarmiklar götur, eins og
höfnina".
Hávaðinn við sjúkra-
húsin.
SAMI BRJEFRITARI skrjfar
um mál, sem jeg hefi hvað eftir
annað minst á, en það er hávað-
inn fyrir utan sjúkrahúsin í bæn
um. Hann segir frá atviki, er
hann var sjónarvottur að við
Landakotsspítala. Fjórir bílar,
fullir af hermönnum óku fram-
hjá Landakotsspítala eitt kvöld-
ið og hermennirnir ljetu eins og
óðir menn, æptu, blistruðu og
görguðu hver í kapp við annan.
„Það má nærri geta“, segir brjef
ritari, hverhig sjúklingunum hef
ir orðið við að hrökkva upp af
svefni við þessi ólæti".
Þetta er dagsanna hjá brjef-
ritara. Það eru bæði erlendir og
innlendir menn, sem sýna ónær-
gætni við sjúklinga með hávaða
við sjúkrahús bæjarins.
Geymdi vindilinn
i tvo ar.
London: — Kanadiskir her-
menn, sem nýlega tóku þorp
eitt í Normandie, fengu
skömmu eftir heimsókn gam-
allar konu, sem hafði meðferð-
is stóran og dýran vindil, sem
hún sagðist ætla að gefa Churc-
hill. — Kvaðst konan vera bú-
in að geyma gripinn í tvö ár í
þerrri von, að hún gæti serit
hann. —: Vindillinn er nú kom-
inn til Churchills.