Morgunblaðið - 27.08.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagui 27. águst 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavik
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlandj.
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Verkefni Eimskips
ÞAÐ HEFIR ekki verið neinn smáræðis bægslagangur
sumra blaða, í sambandi við gróða Eimskipafjelagsins
s. 1. ár. Verður ekki annað ráðið af þessum skrifum en að
blöðin telji það mikla þjóðarógæfu, að afkoma fjelagsins
skyldi hafa verið svo góð, sem raun varð á.
En hvað varð um þenna gróða? Það hlýtur að vera
skoðun þeirra blaða, sem ráðist hafa á Eimskip, að gróð-
anum hafi verið ráðstafað á einhvern þanri máta, sem
ósamrýmanlegur er hagsmunum þjóðarheildarinnar.
Við skulum þá athuga hvernig aðalfundur Eim'skips
ráðstafaði gróðanum. Ekki fengu hluthafar gróðann. Þeir
fengu aðeins sinn gamla ákveðna skamt (4% af hluta-
fjenu); meira fóru þeir ekki fram á. Langmestur hluti
gróðans -10 milj.) var lagður í nýbyggingarsjóð fjelagsins.
M. ö. o. Eimskipafjelagið ákvað að verja gróðanum í ný-
byggingu skipa, strax og tækifæri gefst.
Er þessi ráðstöfun á gráða Eimskips gagnstæð hags-
munum alþjóðar? Nei, vissulega ekki.
Við skulum aðeins í þessu sambandi minna á eina þörf
þjóðfjelagsins, að því er snertir aukinn skipakost. En sú
þörf er líka svo brýn, að það er lífsnauðsyn fyrir atvinnu-
vegi landsmanna, að hún verði uppfylt. Er hjer átt við
þá aðkallandi nauðsyn, að þjóðin eignist kæliskip, ekki
aðeins eitt skip, heldur tvö eða þrjú.
Það verður ekki með tölum talið tjónið, sem atvinnu-
vegirnir hafa þegar beðið fyrir það, að ekki hafa verið til
kæliskip til þess að flytja framleiðsluvöruna á erlendan
markað, jafnharðan og hún varð til.
Strax og möguleikar opnast fyrir Eimskip, að ráðast
í nýbyggingu skipa, hefst það handa um byggingu kæli-
skips, eins eða fleiri. Fjelagið spyr ekki um hvað slík
skip kosti. Því er ljóst, að atvinnuvegunum er það lífs-
nauðsyn, að þjóðin eignist þessi skip.
Hólið verður að háði
TÍMINN er með heilmikinn reiðilestur um Sjálfstæðisfl.
í forystugrein í síðasta blaði. Tilefnið er að hjer í blaðinu
voru fyrir nokkru gerð að umtalsefni hin skoplegu skrif
Tímans að undanförnu, þar sem dregin er upp mynd af
Framsóknarfl. sem hinum víðsýna „jafnvægis- og mið-
flokki“ í þjóðfjelaginu, er bryti á bak aftur ofstækið og
öfgarnar til hægri og vinstri. Var ritstjóra Tímans á það
bent, hversu þessi skrif kæmu m. a. illa heim við „ástar-
æfintýrið“, við „öfgarnar til vinstri“, þegar Framsóknar-
menn sátu mánuðum saman að samningaborði með komm
únistum og lögðu höfuðkapp á að komast í samstjórn með
þeim. Enn sæti illa á Framsóknarmönnum að gera sjer
fjarska mikið far um að reyna að skrökva upp á Fram-
sóknarfl., að hann sje einskonar pólitískur sáttasemjari í
þjóðfjelaginu eða „jafnvægis“-flokkur, þar sem þessi
flokkur væri í raun og veru höfundur úlfúðarinnar í ís-
lenskum stjórnmálum.
Reiðilestur Tímans út af þessum ábendingum skal ekki
rakinn. Þegar alt illt á að vera Sjálfstæðisfl. að kenna,
en allar „umbætur“ að þakka Framsóknarfl., þarf víst
meira en fáar línur til leiðrjettingar. En við eitt má
staldra. Ritstjóri Tímans segir m. a. mjög svo ásakandi:
„Kölluðu þeir (þ. e. Sjálfstæðism.) ekki allan stuðning við
atvinnuvegina ölmusur og fátækrastyrki?“
Þetta andvarp ritstjórans er meira en það sýnist. Það
minnir á harða baráttu, sem átt hefir sjer stað í þjóðfje-
laginu milli þeirra, sem vildu búa þannig að atvinnu-
vegum, að þeir þyrftu engar ölmusur og styrki, og hinna,
sem farið höfðu með völdin í þjóðfjelaginu og skyldu
þannig við, að efnahagsstarfsemi þjóðarinnar var í rúst-
um. Hólið getur orðið að bitrasta háði! Það verður það,
þegar stjórnmálaflokkar fara að hæla sjer af styrkveit-
ingum til atvinnuvega þjóðarinnar, sem þeir sjálfir hafa
reynst vanmegnugir að búa að þannig, að þeir gætu borið
sig og heilbrigð efnahagsstarfsemi þróast.
„Kosninga-
bensínið"
YIÐ Lýðveldiskosningarnar
s. 1. vor var a£ hálfu Lands-
nefndar lýðveldiskosninganna
gerðar ýmsar ráðsta'fanir í
þeim tilgangi að takmai'ka
eftir mætti útgjöld við þjóð-
aratkvæðagreiðsluna. Ein afi
þeim ráðstöfunum var að fá
sem flestar bifreiðar til að aka
kosningardagana j þegnskyldu
vinnu. Takmarkaður bensín-
skamtur torveldaði í fyrstu
þessar tilraunir. Jeg snjeri
mjer þá fyrir hönd Lands-
nefndarinnar til atvinnumála-
ráðhei’ra með óskir um að bíl-
ar sem æk.ju endurgjaldslaust
við Jtjóðaratkvæðagreiðsluna,
fengju aukaskamt af bensíni,
svo þeir yrðu skaðlausir hvað
bensínleysi þeirra snerti. Ráð-
herra varð góðfúslega við
þessari ósk, enda rættist vel
úr með bifreiðarnar.
Nokkur dráttur varð á að
koma þessu í kring að aflokn-
um kosningum. En vegna í-
trekaðra blaðaskrifa um þessá
bensínúthlutun, vil jeg taka
fram að þann drátt ber á eng-
an hátt að ásaka atvinnumála-
ráðherra eða atvinnumála-
ráðuneytið fyrir, málið fjekk
þar fljóta og góða afgreiðslu.
Það er nú nær mánuður síð-
að tilkynning kom um það frá
atvinnumálaráðuneytinu till
lögreglust.jórans í Reykjavík
og bæjarfógetans í Hafnar-
firði að afhenda umtalað
bensínleyfi samkv. skrá er
fylgdi.
Eitthvað hefir verið afhent
af þessum leyfum, en megnið
mun ennþá vera óafhent.
Þar sem núverandi skömt-
unartímabil er senn á enda, og
ennþá knappari skamtur á
næsta skömtunartímabili hafa
margir óskað þess að fá sinn
aukaskamt’ með næstu úthlut-
un, sem verður um næstu
mánaðamót. Þetta hefir feng-
ist samþykt og geta menn
tekið sinn aukaskamt hjá áð-
urnefndum aðil.jum strax eft-
ir mánaðamótin eða, í byrj-
un næstu úthlutunartímabils.
Að lokum þetta, vegna
þeirrá sem eru með ásakanir
út af nefndum drætti: Það
urðu nokkrar orsakir til að
tef.ja fyrir afgreiðslum, seni
jeg hirði ekki að skrásetja
hjer.
Ferðasaga fótgangandi
flugmanna.
FYRIR SKÖMMU hitti jeg tvo
breska flugmenn, sem dvalið
hafa hjer á landi um hríð. Tal-
ið barst brátt að íslandi og ís-
lendingum og það, sem vakti
sjerstaka athygli mína var hvað
þessir tveir menn vissu mikið
um landið og þjóðina, en þó eink
um hve hlýjan hug þeir báru til
sveitafólksins. Það var bókstaf-
lpga eins og þeir hefðu aldrei
fyrr hitt almennilegt fólk og þótt
ust þó báðir hafa ferðast víða
um lönd.
Þessir bresku flugmenn heita
A. W. Cockram og er sá flug-
sveitarforingi, en fjelagi hans
heitir Mc G. Dunnett og er eins
og nafnið bendir til Skoti að
ætt. Þeir fjelagar ákváðu að
gera það, sem ekki er alment
meðal erlendra hermanna hjer
á landi, en það var að fara í
gönguferð um landið í sumar-
leyfi sínu.
Flugmennirnir sögðu mjer alt
um ferðalag sitt. Fyrst fóru þeir
hjeðan úr bænum í bílum aust-
ur yfi'r Fjall, en síðan til Þing-
valla um Grafning. En frá Þing
völlum fóru flugmennirnir gang
andi austur yfir Lyngdalsheiði
og frá Laugarvatni gangandi að
Geysi og Gullfossi. Voru þeir á
rölti í nokkra daga og kunnu
hið besta við sig.
Rjetta leiðin.
— HVERNIG datt ykkur í hug
að fara í þessa gönguför, þegar
þið hafið farartæki eins og bíla
og flugvjelar til að spóka ykk-
ur á? spurði jeg bresku flug-
mennina.
Þeir voru ekki í vandræðum
með svarið: — Með því að ganga
og koma við á sveitabæjunum
kynnist maður best landinu og
fólkinu. Þetta höfum við reynt
erlendis og það hefir aldrei
skeikað. Menn, sem vilja kynn-
ast löndum og þjóðum, eiga að
ferðast fótgangandi og tala við
almenning, borða hjá almenn-
ingi og gista á sveitabæjunum.
— Við vissum ekki mikið um
Island fyrir ári síðan, þegar jeg
fjekk skipun um.að fara til ís-
lands. Þá brá mjer heldur en
ekki í brún, sagði Cockram, en
nú veit jeg betur. Jeg vildi
gjarna búa hjer á landi — bara
ef það væri dálítið styttra heim!
Minti þá á Skotland.
— ÞAÐ, sem okkur fanst
undravert, en um leið skemti-
leg tilbreytni, var að á hverj-
um degi komum við í nýtt lands-
lag, nýjan gróður og algjörlega
nýtt umhverfi. Sumstaðar minti
landslagið svo mikið á landslag
í Skotlandi, að við urðum al-
veg forviða.
íslenskum sveitaheimilum! Það
er nú ekki klipið við nögl sjer.
Skyrið, smjörið og mjólkin. Það
er fæða, sem við erum farnir að
kunna að meta.
Við dvöldum á þessum bæ í
Laugardalnum eina nótt og
næsta dag' fórum við í heyvinnu
með heimámönnum, en hjeldum
svo áfram ferðinni til Geysis.
•
Vildu ekki taka
borgun.
ÞANNIG hjeldu bresku flug-
mennirnir áfram að segja mjer
ferðasögu sína af gönguferðinni
um Suðurland og enn hjeldu þeir
áfram.
— Það sem okkur þótti verst,
en um leið undarlegt, var að ef
maður þáði greiða á sveitabæj-
um, var ekki hægt að fá að
borga fyrir sig. Einu sinni kom-
um við að manni, sem var að slá
skamt frá bóndabæ. Við tölum
ekki nema tvö eða þrjú orð í
íslensku og bóndi kunni álíka
mikið í ensku. En við gátum
komið honum í skilning um, að
, okkur langaði í mjólk að
drekka, og var það auðsótt mál.
En ekki var að tala um að fá
að borga. Að lokum reyndi jeg
að gefa bónda sígarettupakka,
en hann ætlaði aldrei að fást til
að taka við hohum.
Á öðrum stað gistu flugmenn-
irnir í hlöðu. Þar fanst þeim
full hlýtt, en að öðru leyti fór
vel um þá.
Hjer var tækifæri.
SAGA FLUGMANNANNA
bresku er hjer sögð vegna þess,
að hún er að mörgu leyti lær-
dómsrík fyrir okkur. Hjer hafa
dvalið þúsundir erlendra her-
manna síðustu 4 árin. Allflestir
hafa farið hjeðan af landinu og
fara jafn nær og þeir komu að
þekkingu á landinu. Við höfð-
um látið stærsta tækifæri, sem
okkur hefir nokkru sinni borist
upp í hendurnar til landkynn-
ingar, ganga okkur úr greipúm.
Það má víst fullyrða, að hægt
hefði verið að fá hermenn í stutt
ar eða langar gönguferðir, sem
t. d. Ferðafjelag íslands hefði
gengist fyrir, og haft góða túlka
með í förinni. Það hefði mátt
og raunar átt að efna til ferða
til Þingvalla fyrir hermenn, til
þess að fræða þá um stað. Fleira
og fleira mætti nefna.
Bretarnir tveir, sem jeg
sagði ykkur frá, munu alla ævi
bera Islandi og Islendingum vel
söguna vegna þess, að þeir fóru
í nokkurra daga gönguferð hjer
í nærsveitunum, og var vel tek-
ið. —
Forvitni.
MIKIÐ GETUR fólk verið for-
En þá, sem langar til að ná
í sökudólginn bið jeg að snúa
s.jer til mín.
Reykjavík, 28. ág. 1944.
.. Eyjólfur Jóhannsson.. .
Umferðabanni afljett.
London: — Umferðabanni
því um hjeruðin í Suður-Eng-
landi, sem lengi hefir staðið,
var afljett í gær. En um leið
var fólki gert kunnugt, að
hætta væri á flugsprengjum ó-
vinanna á þessum svæðum, svo
ekki væri ráðlegt að ferðast
mikið þangað. 1
Hjálpuðu til við hey-
skapinn.
AÐ LAUGARVATNI komu
þeir fjelagar seint um kvöld og
var tekið þar með mestu virkt-
um. Ekki voru til rekkjur fyrir
þá, en einhver „góðgjarn mað-
ur“ vildi alt fyrir okkur gera og
við fengum að sofa á gólfinu í
borðsalnum um nóttina og var
það ágætt, því við höfðum svefn
poka með okkur.
Næsta dag hjeldum við inn í
Laugardal og gistum þar á bæ,
sem okkur hafði verið vísað á,
en við vildum fyrir hvern mun
kynnast sveitafólkinu. Þar höfð-
um við það gott eins og annars-
staðar. En mikil lifandi skelfing
er borið af mat fyrir mann á
vitið. Undanfarna daga hefi jeg
ekki haft frið vegna fyrirspurna
um klæðaburð Vesturfaranna.
Því miður get jeg engar upplýs-
ingar gefið um þetta atriði.
Menn vita nú ekki, eða fá ekki
að vita það, sem minna er, t.d.
hver bauð utanríkisráðherran-
um vestur. Við þeirri spurningu
fæst ekkert svar og sumir segja
meira að segja, að það sje kjána
leg spurning. En svona getur fólk
ið látið, af eintómri forvitni.
En það get jeg fullyrt eftir
bestu heimildum, að sagan um
að „föruneytið" hafi fengið sjer
einglyrni, er uppspuni frá upp-
hafi til enda. Það Ru ekki þykja
neitt fínt að vera með svoleiðis
fyrir westan.