Morgunblaðið - 31.08.1944, Blaðsíða 5

Fimtudagur 31. ágúst 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Lestin, sem getur ekið
út af teinum og eftir vegi.
JEG VERÐ að játa, að það
Rom mjer dálítið á óvart að
Sjá það nýlega, að Bandaríkja
tnenn eru nú farnir að nota
járnbrautarlestir, sem ekki eru
aðeins á gúmmíhjólum og knún
ar dieselvjelum, með alt að því
25 vögnum í lest, heldur einn-
ig þannig gerðar, að þær geta
ekið út af teinunum og haldið
áfram ferðalaginu eftir venju-
legum þjóðvegum, ef svo býð-
ur við að horfa.
Lestir þessar eru kallaðar
auto-railers og eru þegar not-
aðar á 18 járnbrautalínum í
U.S.A., Canada og Mexico, fyr
ír þungaflutning, póst, hrað-
póst og farþega. Hafa þær þeg
ar ekið svo skiftir miljónum
mílna, ýmist eftir teinum eða
vegum. Lestir þessar eru sjer-
staklega gerðar til notkunar í
erfiðu landslagi, eins og Al-
aska, þar sem oft og tíðum verð
Stýrishjólin, sem halda brautar-
bílnum á teinunum, sjást á milli
gúmmíhjólanna.
ur að fara yfir fúamýrar, þar
sem venjúlegar lestir myndu
kaffærast.
Lestir þessar geta beygt í 30
gráðu horn, og farið upp 10
gráðu halla. Teinamir geta ver
ið úr trje, ef þess ef óskað, og
enst þó von úr viti, þar eð
gúmmiið slítur þeim lítið.
Með þessari vagnagerð er
unninn sigur á þeim ókosti
venjulegs járnbrautarvagns, að
vera skilyrðislaust bundinn við
téinana.
Er'hægt að hugsa sjer þann
möguleika, að slikir vagnar
safni flutningi, líkt og vörubif-
reiðar gera nú, t. d. fiski í ver-
stöðvum, eða kjöti, smjöri,
mjólk o. fl. í sveitum, og aki
síðan eftir vegunum upp á
brautarteinana á þar til gerð-
um stað, og haldi ferðinni á-
fram á teinunum, einir sjer eða
í lest.
Þetta virðist í fyrstu næsta
ótrúlegt, og jeg gat ekki varist
þeirri hugsun, þegar jeg las
þetta, að ef einhver hjer heima
fyrir hefði stungið upp á þessu
■— áður en það var gert í Ame-
ríku — þá hefði hailn líklega
verið álitinn Klepptækur.
En hvernig er þetta nú hægt,
að skifta frá spori yfir á jafn-
sljettu? Jú, það er gert með
því að draga upp sjerstök stál-
hjól, sem notuð eru til að stýra
vögnunum á teinunum, þegar
lestin á að fara eftir þeim.
Sjást hjól þessi greinilega á
meðfylgjandi myndum.
Framan á auto-railerinn má
setja snjóplóg til notkunar,
hvort heldur vill á teina eða
veg. E.t.v. á þessi nýjasta gerð
af brautarvagni framtíð fyrir
sjer hjer á landi, þótt engu
Eftir Gísla Halldórsson
verkfræðing
Síðari grein
skuli um það spáð að svo
stöddu. Mjer þykir það líklegt.
Samanburður á tveim
brautum.
ÞAÐ LIGGUR við, að óþarft
sje að gera samanburð á af-
komu gömlu brautarinnar,
sem Sv. Möller og þeir fjelag-
ar fyrirhuguðu að reka með
góðum árangri, og hinnar nýju,
ljettbygðu brautar, er jeg
myndi leggja til að yrði bygð.
Undirbyggingar, undirstöður
og teinar gætu t. d. verið mun
ódýrari fyrir ljettbygða, vjel-
knúna vagna heldur en fyrir
þunga eimreið. Þá 450 far-
þega, sem Sv. Möller gerði ráð
fyrir að. flytja daglega hvora
leið með ca. 30 km. meðalhraða,
væri hægt að flytja með 10
dieselknúnum vögnum á helm-
ingi styttri tíma og við meiri
þægindi.
Lestir Sv. Möllers áttu á sín-
um tíma að kosta samtals ca.
kr. 1.241.000.00 (þar af vöru-
vagnar kr. 88.000.00). Hvað
þær myndu kosta í dag, er erf-
itt að segja að órannsökuðu
máli. E.t.v. 3 til 4 miljónir kr.
Hinsvegar myndu 10 diesel-
knúnir vagnar, eins og stend-
ur, tæpast kosta meir en %—
1 miljón króna. Frekari sam-
anburður ætti að vera óþarfur.
Reksturskostnaður.
FLESTAR þær bifreiðar, sem
flutninga stunda hjer á landi,
eru enn búnar bensínhreyflum,
enda þótt eyðsla þeirra sje fyr-
ir bragðið miklu meiri en ef
dieselhreyflar væru notaðir.
Þó munu nú flestir strætisvagn
ar í Reykjavik hafa dieselvjel-
ar og nokkrar langferða vöru-
bifreiðar, en mesta furða, að
þær skuli ekki vera fleiri, eft-
ir að augljósar sannanir hafa
fengist fyrir hinni miklu fjár-
hagslegu hagkvæmni sem dies-
elknúnu vagnarnir skila í bein
hörðum peningum.
Man jeg glögt þá tíð, er jeg
gekk milli nokkurra stærstu
bifreiðaútgerðarmanna lands-
ins fyrir meir en 10 árum með
tilboð og upplýsingar um
dieselknúna vagna frá Krupp,
Mercedes Benz og Scania Va-
bis, er augljóslega sýndu fram
á hinn góða árangur, er gat.
náðst með dieselvögnum — en
árangurslaust. Því var þá með-
al annars haldið fram, að skell-
irnir og ólyktin yrði svo mik-
il, að ólíft yrði í bænum, ef
vagnar þessir yrðu teknir í
notkun. Ekki munu menn þó
finna mikil brögð að þessu.
Af sömu ástæðu og diesel-
vjelin er að ryðja sjer til rúms
í vörubifreiðum, er hún auð-
vitað sjálfkjörin aflvjel í braut
arvagna og færi orkueyðslan
tæpast yfir 15 lítra af diesel-
olíu á 100 km. fyrir 24 manna
vagn.
Ef reiknað væri hinsvegar
með bensíni, þá myndi eyðslan
vera sem næst 20—25 lítrar af
bensíni á 100 km. leið upp og
ofan, en samkvæmt reynslunni
af hinum franska vagni um 15
lítrar á jafnsljettu.
Til þess að gera sjer ein-
hverja hugmynd um kostnað
við áætlunarferðir vjelknúinna
járnbrautarvagna skal nú tek-
ið dæmi, sem að vísu er valið
nokkuð út í bláinn.
Segjum að ferðum væri hald
ætlun sje ákaflega lausleg,
ætti hún þó að nægja til þess
að gefa hugmynd um, að
rekstur dieseldrifinna brautar
vagna virðist gkki óhagkvæm-
ur, þegar borið er saman við
núverandi gjaldskrá langferða
bifreiða.
Er í þessu sambandi vert að
muna það, að slit á brautar-
vagni er margfalt minna en á
bifreið og ending að sama
skapi meiri, en ferðaöryggi,
stundvísi, flýtir og þægindi
margföld á við það, sem gerist
í bílnum. Brautarvagninn get-
ur því, vegna meiri ferðahraða
og minni áreynslu á ®vagn-
^tjóra, en lengri endingar, far-
ið miklu fleiri ferðir en bifreið
in. Jafnframt er eldsneytis-
eyðslan minni svo um munar,
er stafar af því, að núningsmót
staðan er minni á teinum held-
ur en á vegum og vegna þess,
að hægt er að halda miklu jafn
ari hraða á brautarvagninum
heldur en bifreiðinni, sem oft
þarf að hægja á sjer, skifta um
gír o.*fl., en það kostar stór-
aukna eyðslu og slit. _______
WWPh.. »*««* >• ■- I
Kostnaður vegna vagnstjórnar kr. 90:6 = kr. 15.00
Bensínkostnað og smurolíu per ca. 60 km. mætti e.t.v.
áætla
Afborgun, rentur og viðhald vagns áætlað ríflega
30% per ár af kr. 100.000 stofnkostnaði, kr.
30.000 er deilist á t. d. 1500 ferðir á 60 km. ög
gerir ca. per túr
Hjer við bætist hlutdeild í stjórnarkostnaði, vegna
skrifstofuhalds, brautarstöðva o. fl. lauslega á-
giskað kr. 1000.00 per dag á 10 vagna, samt.
60 hálfferðir —:■ 1000:60 = ca.
Brautarbíll á teinum. Stýrishjol-
in nema við teinana.
— 10.00
— 20.00
17.00
Kostnaður við hverja ferð austur að Selfossi
kr. 67.00
ið uppi milli Selfoss og Reykja
víkur á t. d. klukkutíma fresti
og færi 1 klt. í ferðalagið.
Þar eð ekki þyrfti að stýra,
yrði aksturinn mjög auðveld-
ur fyrir vagnstjórann og væri
ekki til of mikils ætlast, að
hann færi 3 heilferðir fram og
aftur eða 6 hálfferðir daglega
ca. 300 daga ársins. Tæki þá
daglegur akstur 6 klt. með
hvíldum 5 sinnum.
Ef vagnstjóra væri launað
með kr. 90.00 per dag, kæmi
þannig í hlut hverrar farðar
austur eða að austan:
Fargjald með rútubíl austur
að Selfossi kostar nú kr. 9.75
per mann. Það þyrfti því ekki
nema 7 farþega að meðaltali í
hvern túr til þess að rekstur-
inn gæti með framangreindum
forsendum borið sig. I þessu
sambandi verður að hafa hug-
fast, að ferðalög hayndu mikið
aukast, ef um fljótar, örar og
reglubundnar ferðir væri að
ræða, svo sem hjer hefir ver-
ið lýst.
Með því að nota dieselvjel í
stað bensínvjelar spöruðust
mikil eldsneytisútgjöld og
rekstratkostnaður lækkaði að
sama skapi.
Enda þótt framangreind á-
Niðurlag.
HJER AÐ framan hefir ekki
verið borinn saman kostnaður
við brautarlagningu og vega-
gerð, og hefi jeg því miður eng
ar upplýsingar um þessi atriði
og get því ekki gert raunhæfan
samanburð. Eitt er hinsvegar
víst: að viðhald brautarinnar
er margfalt minna en viðhald
vegarins og f lutningar eftir
brautinni frá öllum sjónarmið-
um hagkvæmari fyrir þjóðar-
heildina, ef miðað er við svip-
aðan stofnkostnað í báðum til-
fellum.
Nú verður að vísu ekki kom-
ist af án sæmilegs vegar aust-
ur yfir fjall, ef vel á að vera.
En ef járnbrant tekur megnið
af flutningunum sömu leið,
mæðir auðvitað miklu minna á
þeim vegi en ella og því ekki
eins mikill tilkostnaður að
halda honum- við, svo að hægt
sje að skjótast eftir honum fyr
ir einkabifreiðar og aðrar bif-
reiðar, sem einhverra hluta
vegna þyrftu að fara hann.
Þegar þetta er haft í huga
og sjerstaklega það, að örar og
skjótar áætlunarferðir austur
í Ölfus myndu hafa svipuð á-
hrif eins* og ef Ölfusið með sín-
um gögnum og gæðum væri
flutt í nágrenni Reykjavík-
ur, þá má það skiljast, að
Reykvíkingar gætu hæglega
stundað atvinnu í Ölfusi eða
Ölfusingar í Reykjavík, og
verið ekki mikið lengur á leið-
inni en verkamaður í Reykja-
vúk er nú að komast vestan úr
bæ austur í Kleppsholt.
Með tilliti til hinna miklu
jarðhitasvæða Ölfusins, þar
sem jafnvel má gera ráð fyr-
ir, að fyrir hendi verði næg
'aflgufa til ýmiskonar virkj-
ana og með tilliti til gróðursæld
ar þess og Flóans, þá er erfitt
að reikna út, hversu mikla ó-
béina þýðingu járnbrautin
austur gæti haft.
Þar eystra gæti auk
aukinnar ræktunar jafnvel
risið ypp stór verksmiðjufyr-
irtæki. er hagnýttu hinn ódýra
hita og vjelaorku, en styddust
við Reykjavík sem hafnar- og
verslunarbæ.
Er vert að muna það, að
Brautarbílí með snjóplóg.
Reykjavík er nú þegar orðirt
útflutnings og verslunarhöfn
fyrir nær alt Suðurland, auk
þess sem hún er markaður þess
ara sveita.
Á svipaðan hátt gæti járn-
braut milli Reykjavíkur, Hafn-
arfjarðar, Keflavíkur og Sand-
gerðis flutt þessa staði nær
hverjum öðrum og skapað við-
unandi samgöngur milli þeirra
og vdð hina miklu flughöfn,
sem þar rís upp og óefað á eft-
ir að öðlast meiri þýðingu fyr-
ir oss en flesta grunar. En það
er efni í aðrar hugleiðingar.
Ritað 30. mars 1933. Endurrit-
að og umbætt 20. ágúst 1944.
Gísli Halldórsson.
iniimmmiiiimtiiiuiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiim
=
I 2—3 herbergja
= tbúð =
1 vantar mig 1. okt. 2—3 =|
= fullorðnir í heimili. Reglu H
1 semi og góð umgengni. — S
= Fyrirfram greiðsla eftir =
samkomulagi.
|* Freynióður Jóhannsson S
málari. Simi 2229„ -=
3
iiiiiimmiiiiimiimtmii(iiiiii"i'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiumi
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniimimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiHi
I Sfiúlka I
útlærð i að sauma og sníða
allan kvren- og barnafatn-
að, vill taka.að sjer að
standa fyrir verkstæði,
gjarna lagersaum. — Góð
meðmæli. Tilboð merkt
„4719“ sendist afgr. fyrir
laugardag.
iiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimnniiuiiiimiiiiiuiii