Morgunblaðið - 03.09.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 3. sept. 1944
JIUmgtstiMiiMfr
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Áxni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlatuí*
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Le»nök
Glundroði á sviði verk-
lýðsmálanna
ÞAÐ VAR SÚ TÍÐIN að stjettasamtök alþýðunnar
voru reyrð í pólitískar viðjar Alþýðuflokksins. — Hinum
raunverulegu hagsmunum verkafólksins var þá eigi sjald-
an skipaður lágur sess við hliðina á flokkshagsmunum Al-
þýðuflokksforkólfanna, og lýsti það sjer átakanlegast í
því að skoðanafrelsi verkamanna var fyrir borð borið
Sjálfstæðismenn risu öndverðir gegn þessu misrjetti og
háskalegu misnotkun stjettasamtakanna og það var fyrir
baráttu þeirra og þá sjálfstæðisverkamannanna sjálfra.
sem því takmarki var náð að breyta skipulagi Alþýðusam-
bandsins, þannig að um stjettasamtök væri að ræða, þar
sem pólitískar skoðanir manna sköpuðu mönnum ekki
misrjetti.
Nú virðist hinsvegar, sem yfir verkalýðssamtökunum
vofi ný hætta. Að formi til eru samtökin að vísu ópólit-
ísks eðlis. En kommúnistar vaða nú uppi innan samtak-
anna og verður af ýmsu ljóst, að fyrir þeim vakir allt
annað en velferð verkamannanna.
Öllum hugsandi mönnum er ljóst, að eitt af því, sem
allra mest ríður á, er að geta skapað það jafnvægi og festu
í efnahags- og atvinnumálum þjóðarinnar, að okkur reyn-
ist erfiðleikar eftirstríðsáranna ekki ofviða og fjármunir
þjóðarinnar, sem henni hafa nú áskotnast, renni ekki út í
sandinn, þegar verðfall skellur yfir á erlendum markaði.
Ef gætilega og skynsamlega væri nú að farið, ættum við að
standa þannig eftir stríðið að afkoma manna almennt sje
stórum betri en áður, og fjöldinn allur á nú peningainn-
stæður, sem að krónutali voru miklir sjóðir fyrir stríð.
En hvernig háttar svo til hjá okkur? Dýrtíðarmálin eru
enn í mestu óvissu og atvinna er að stöðvast í fleiri og
fleiri greinum vegna verkfalla, sem stofnað er til!
Jafnframt þessu upplýsist svo, að sum þessara verkfalla
eru til orðin með all-furðulegum hætti. Alþýðublaðið og
Þjóðviljinn halda áfram að deila um Iðjuverkfallið, og
verður af þeim deilum ráðið, að það eru alls ekki hinir
almennu hagsmunir verkafólksins, sem mest eru bornir
fyrir brjósti. Og á það hefir áður verið bent hjer í blað-
inu, að það vekji að sjálfsögðu alveg sjerstaka undrun,
þegar upplýsist að stjórn Dagsbrúnar hefir stofnað til olíu-
verkfallsins í óþökk hlutaðeigandi verkamanna.
Stjórn Dagsbrúnar gefur skýrslu um afstöðu sína til
olíuverkfallsins í blöðum í gær. Samkvæmt þeirri skýrslu
staðfestist alveg fullkomlega að trúnaðarmannaráð Dags-
brúnar, — sem er skipað einum níu mönnum, stjórninni
og fjórum að auk, — hefir stofnað til olíuverkfallsins án
samþykkis verkamannanna. í skýrslu stjórnarinnar segir,
að einhver fundur hafi verið haldinn með verkamönnum
olíufjelaganna, en þar var þó engin afstaða tekin um verk-
fallið. Og enn segir í skýrslunni, að stjórn Dagsbrúnar
hafi síðar boðað til fundar með verkamönnum, en þeir
þá ekki mætt. Eftir þetta ákveður svo trúnaðarmannaráð
Dagsbrúnar — þessir níu menn — verkfallið. Nú er það
augljóst, að það myndi þykja undarlegur grundvöllur und
ir Dagsbrúnarverkfalli, ef stjórnin boðaði til atkvæða-
greiðslu meðal allra meðlima fjelagsins um það, hvort
hefja skyldi verkfall. Engir kæmu til atkvæðagreiðsl-
unnar og síðan væri boðað til verkfalls!
Þegar fámenn kommúnista-klíka hefir í hendi sjer að
segja upp kaupsamningum án þess að leita samþykkis
verkamannanna og þeir eru ekki hafðir með í ráðum um
samningu uppkasts að pýjum samningi, og vinna er loks
stöðvuð án þess að álits þeirra sje leitað, þá er orðið eitt-
hvað meira en lítið bogið við hlutina. En þannig er nú
upplýst að olíuverkfallið er til komið!
Með slíku atferli staðfesta kommúnistar það eitt, að
þær grunsemdir, að fyrir þeim vaki aðeins að skapa giund-
roða og upplausn, eru á rökum reistar, og jafnframt kem-
ur í ljós nauðsyn þess að enn muni þörf að endurbæta
skipulag stjettasamtakanna.
5 ára styrjöld
í DAG eru fimm ár liðin síð-
an heimsstyrjöldin hófst. Þann
dag sögðu Bretar og Frakkar
Þjóðverjum stríð á hendur, eft
ir hina tilefnislausu innrás
Þjóðverja í Pólland tveimur
dögum áður. Sjálft stríðið
hafði í raun og veru staðið
miklu lengur. Sumir telja, að
tímabilið frá 1918—1939 hafi
ekki verið annað en vopna-
hlje og aðrir telja, að upphaf
núverandi styrjaldar hafi byrj-
að með innrás Japana í Man-
sjúríu 1931, því eftir þá innrás
hófst tímabil ofbeldisins. Tíma
bil svikinna samninga og rýt-
ingsstunga í bak nágranna-
þjóða. Einveldisríkin höfðu
forystuna.
★
Abyssiníustyrjöldin var eitt
fyrsta dæmið um, hvers vænta
mátti af einræðisríkjunum.
Spánarstyrjöldin var einskonar
aðalæfing Itala og Þjóðverja
fyrir frumsýninguna miklu.
Hitler fjekk óáreittur að vaða
með her inn í Rínarhjeruðin
1936, hann innlimaði Saar-
hjeraðið á ,,löglegan“ hátt og
Austurríki og síðan Tjekkó-
slóvakíu með ofbeldi og hót-
unum. Þegar hann rjeðist á
Pólland spenti hann bogann of
hátt. Þjóðverjar voru þá grá-
ir fyrir járnum — mesta her-
veldi mannkynssögunnar. Lýð
ræðisríkin óviðbúin og hik-
andi, ósamlynd og veik.
★
Herskarar Hitlers óðu sigur-
sælir yfir friðsöm smáríki og
eftir tvö ár var svo komið, að
þeir höfðu brotið á bak aftur
alla mótspyrnu í Evrópu, nema
viljaþrek Breta og herveldi
Rússa. Berlín-Róm-Tokio öx-
ullinn var traustur að ytra út-
liti og það var ekki annað að
sjá, en að öll jörðin myndi
brátt snúast um þann öxul
I heilt ár stóðu Bretar einir
gegn ofureflinu. Með heykvísl-
ar og aldagamla, kolryðgaða
forhlaðninga að vopni stóðu
þeir á ströndum Englands og
biðu. Churchill forsætisráð-
herra lýsti þessu tímabili eins
og ferðalagi eftir dimmum dal,
þar sem hvergi sást glæta,
nema ofurlítill bjarmi efst við
himinbrún.
En þótt Bretar stæðu einir,
voru hugir miljónanna í her-
teknu löndunum með þeim.
Barátta Norðmanna, Frakka,
Pólverja, Dana, Hollendinga
og Belga ásamt öllum hinum
undirokuðu þjóðunum , mun
ekki gleymast á meðan jörðin
snýst.
Svo kom hið örlagaríka ár,
1941, er Þjóðverjar rjeðust á
Rússa og Japanar hófu hina
viðbjóðslegu svikaárás á Banda
ríkjamenn í Pearl Harbor. Eft-
ir það fór að birta á ný. Og þó
oft væri skuggsýnt, þá mátti
sjá hvert stefndi.
Nú eftir 5 ára styrjöld og
einhverjar þær mestu hörm-
ungar, sem yfir mannkynið
hafa dunið, sjer loks á leiðar-
enda. Bretar og bandamenn
þeirra eru nú komnir upp úr
hinum dimma dal og á heiðar-
brúhinni sjá þeir ávöxt sinna
fórna, blóðs,. svita, strits og
tára. — Sigursólin er að renna
upp, skær og fögur.
Kæruleysi við val
símanúmera.
MIÐSTÖÐVARSTÚLKURN-
ar fengu oft orð í eyra hjer á
árunum, áður en sjálfvirka sím-
stöðin kom, fyrir hv.e oft þær
gæfu skakt númer. Þetta var
stöðugt umræðuefni og var ó-
spart notað í háði og alvöru gegn
stúlkunum.
Margir bjuggust við, að þegar
hinn einfaldi og þægilegi sjálf-
virki sími kæmi, þá myndi það
algjörlega hverfa, að menn
fengju skakt númer'. Enda gætu
símnotendur þá engum kent um
nema sjálfum sjer, því þeir veldu
símanúmerin sjálfir.
En það hefir orðið sú reynslan
á, að það er ekki óalgengara en
áður var, að menn sjeu ónáðað-
ir í síma vegna þess, að valið
helir verið skakt númer.
Venjulega er það kæruleysi
eitt eða sínnuleysi, ef menn
velja skakt númer. Það þarf
ekki nema örlitla eftirtektarsemi
— gæta vel að því, hvað maður
er að gera — til þess að fá rjett
númer. Stundum stafar það af
því, að menn geti ekki stungið
fingrinum á rjettan stað, að þeir
velja skakt, en líklega þó oftar
vegna þess, að menn nenna ekki
að gæta að því, hvort þeir viti
rjett númer, sem þeir ætla að
hringja í.
Mörg skringileg
dæmi.
ÞAÐ ERU til mörg skringi-
leg dæmi um það, hvernig fólk
getur valið skökk númer. Jeg
þekki gamlan piparsvein, sem
ekki hefir frið fyrir ungum
stúlkum, sem eru að panta hjá
honum hárlagningu og „perman-
ent“. Hann hefir stundum ekki
frið fyrir slíkum pöntunum heila
og hálfa daga.
Annan mann þekki jeg, sem
er vakinn á hverjum morgni
með því, að fólk er að panta hjá
honum fisk. Hann veit stundum
hvað hálfur bærinn hefir í mat-
inn, því þeir, sem hringja, eru
svo sem ekki að spyrja, hvort
þeir hafi fengið rjett númer,
heldur panta um leið og svarað
er:-„Góði gerið svo vel að senda
mjer eina ýsu“. — „Jeg þarf að
fá eins og fimm rauðsprettur
sendar“.
En þetta er alls ekki eins
hlægilegt og það gæti litið út
fyrir að vera. Það hafa þeir
reynt, sem verða fyrir þessum
ófögnuði. Það ætti sannarlega
ekki að vera til of mikils mælst
af símanotendum, að þeir gerðu
sjer far um að velja rjett núm-
er — það er engihn vandi.
Dungal og mæði-
veikin.
Vesturbæingur skrifar:
„ÞÚ MINNIST á kirkjudeil-
una og Dungal prófessor, og
bendir á, hve einkennilega það
komi mönnum fyrir sjónir, að
þeir, sem andmæla Dungal,
blandi mæðiveiki inn í kirkju-
málið.
En þetta er meira en einkenni
legt. Þetta er til skammar, auk
þess, sem slík skrif bera vott um
alveg eindæma fávisku. Grein-
arhöfundar tala um Dungal og
rannsóknarstarf hans rjett eins
og hann hafi skuldbundið sig til
þess að finna læknisráð gegn
mæðiveiki, og það sje honum til
ævarandi minkunar, að honum
skuli'ekki hafa tekist það.
Níels Dungal hefir engin lof-
orð gefið um læknisráð gegn
mæðiveiki, eins og allir ættu að
vita, og mun hvorki hann nje
aðrir vísindamenn láta sjer slíkt
til hugar koma. Vitað er, að
mæðiveikin er á ýmsa lund svip
uð krabbameini, og er í tölu
þeirra sjúkdóma, sem vísinda-
menn geta glímt við mannsald-
ur eftir mannsaldur, án þess að
finna lækningu við. Hverjum
dettur í hug að ásaka nokkurn
erlendan vísindamann, sem t. d.
hefir unnið að krabbameinsrann
sóknum eða á rannsóknum á
hinni skæðu húsdýrapest, gin-
og klaufaveiki, þó honum hafi
ekki enst aldur eða kraftar til
að finna örugg læknisráð við
slíkum sjúkdómum?
En þegar íslenskur vísinda-
maður ræðst í það verk, við lít-
il tæki og ljelega aðbúð, að öllu
leyti, að rannsaka skæða pest,
sem hingað berst, og sem er álíka
erfið viðfangs og þeir sjúkdóm-
ar, sem jeg áður nefndi, þá get-
ur hann augsýnilega átt von á,
að landar hans svívirði hann
fyrir, að honum tókst ekki á
skömmum tíma að vinna áiíka
þrekvirki og vísindamenn með
bestu aðstöðu og fullar hendur
fjár um allan heim komu ekki
í kring á langri æfi.
o
Hann hefir gert
mikið gagn.
NÚ ER ekki svo að skilja, held
ur brjefritari áfram, að Dungal
hafi ekki gert gagn með rann-
sóknum sínum. Hann færði sönn
ur á það, við sjúkdómafræðinga,
bæði í Englandi og Þýskalandi,
að mæðiveikin væri sama sýkin,
sem væri til í sauðfje þessara
landa.
Hvers virði þetta hefir verið
fyrir íslenska bændastjett og ís-
lensku þjóðina, mega menn
reikna, sem vilja. En jeg tel
dæmið vandreiknað, því hefði
þessi sönnun ekki fengist, gat
svo farið, að ennþá torveldara
yrði um útflutning á íslenskum
sáuðfjárafurðum en nú er — og
er þó ekki á bætandi.
o
Fuglalífið á Tjörninni
ÞAÐ HEFIR verið óvenjulega
fjölskrúðugt fuglalíf á Tjörn-
inni í sumar. Einkum eru það
endur, sem sækja Tjörnina og
hafa þær átt þar griðastað í alt
sumar og alið upp unga sína.
Nú eru ungarnir orðnir það
vaxnir, að þeir þekkjast varla
frá móðurinni, en fjölskyldan
heldur saman ennþá og anda-
mamma er stolt af börnunum
sínum.
Undanfarna daga hefir mátt
sjá stóra hópa af öndum á
Tjörninni. Dag nokkurn núna í
vikunni sem leið taldi maður,
sem gekk framhjá Tjörninni,
120 endur í einum hóp.
Það er gaman að hafa þessa
gesti inni í miðjum bænum.
•
Leyfið börnunum að
gefa fuglunum.
EINU SINNI var það algeng-
ur siður að fara með bö'rn nið-
ur að Tjörn og leyfa þeim að
gefa fuglunum brauðmola. Börn
unum þótti gaman að þessu og
fuglarnir fengu fylli sína.
En það er eins og eitthvað sje
farið að draga úr þessum góða
sið, til allrar ólukku. Mjer r
sagt, að umhverfis Vonarstræti
beri talsvert á fólki, sem hefir
ánægju af því að gefa fuglun-
úm, eða láta börn sín gera það,
en sje að Verða sjaldgæfara, að
fuglunum á Tjörninni sjeu gefn
Framhald á 8. síðu.