Morgunblaðið - 08.09.1944, Blaðsíða 2

2
MOEGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 8. sept. 1944
Rafmagnsverðið hlutfallslega
lægst lífsnauðsynja
Rafveitan þarf
tekjuauka
SKÝK'i' IIEFIR verið frá
því hjer í hlaðinu, að raí-
niaarnsstjóri legði til að raf-
júagnsverðið yrði hækkað um.
nál. 50% frá því, sem það.
hefir verið.
Yar [>essi gjaldskrártillaga
hans til umræðu á bæjarstjóm
aífundinum í gær.
Borgarstjóri reifaði málið og
sagði m. a.:
Rafmagnsstj'óri hefir ekki
verið í bænum undanfarna
daga, þurfti að sitja fund raf-
veitusárðbands á Akureyri. —
Hann hefir gert greinargerð
■ fyrir einstökum liðum í gjald-
skrártillögu sinni. En heildar-
greinargerð fyrir tekjuþörfum
Rafveitunnar fylgir ekki enn
tillögum hans. Þessa greinar-
gerð fæ jeg, þegar hann er kom
inn’ heim.
Hinsvegar sje jeg ekki betur, en
•að það liggi í augum uppi, að
rík ástæða sje fyrir að hækka
rafmagnstaxtana. Rafmagns-
stjóri segir, að hækkun taxt
anna verði um 50%. Jeg vil
taka það fram á þessu stigi
málsins, að hvorki bæjarráð
nje jeg, nje einstakur flokkur
hafa enn tekið afstöðu tii til-
lagna þessara.
Tóílaga frá 1942
Rafmagnsstjóri lagði til árið
1942, að taxtarnir yrðu þá all-
verulega hækkaðir, en gjald-
skráin frá 1940 var þá. og lengi
síðan I gildi með aðeins 7%
álagi, nema hvað bráðabirgað
hækkun var gerð á s.l. hausti.
Þegar rafmagnsstjóri gerði
þessa tillögu sína 1942, var
verðvísitalan 250 stig og gjald-
skráin sjálf gaf jafnvel tilefni
til, að reiknað yrði með 33%
álagi en ekki 7%, eins og gert
var. ,
En bæjarstjórn hliðraði sjer
hjá að hækka taxtana þá, m. a.
vegna þess, að rafveitan hafði
Jbá miklar tekjur af viðskiftum
við setuliðið. Árið 1942 greiddi
setuliðið rafveitunni 2 miljónir
króna. En hagnaður fyrirtæk-
isins það ár var þó ekki nema
1.8 milj. kr. eða nokkru minni
en þessar aukatekjur. Þá var
rafmagnið ekki í góðu lagi
vegna hins mikla álags, og því
þótti rjettara að hækka ekki
táxtana fyrr en rafmagnið
héfði verið aukið. Það skal tek-
ið fram, að setuliðið notaði
mjög lítið rafmagn þann tíma
sólarhringsins, sem notkun bæj
afbiúa var mest. En þegar nýja
vjelarsamstæðan við Sog væri
kpihin í notkun, átti að taka
taxtana lil endurskoðunar.
Upphitunin ódýrari.
Þegar sagt er, að tillögur
S.teingríms Jónssonar miði að
þýí að hækka taxtana um
5ð%, þá er ekki átt við, að
taxtarnir hækki um 50% frá
bfáðabirgðahækkuninni, sem
gerð var í fyrrahaust. Hún
rriiðaðist ekki við það, að auka
tékjur rafveitunnar, heldur
stefndi að því, að draga úr raf-
magnsnotkun til herbergja-
hitunar, meðan raforkan var
aígerlega ófullnægjandi. Hækk
trnin um 50%, sem nú er talað
um, er hækkun á taxtanum frá
1940 með því 7% álagi, sem
lengi hefir verið á honum.
Einhversstaðar hafa þessar
tillögur verið túlkaðar þann-
ig, að rafmagnsstjóri vildi
hækka t. d. upphitunartaxtann
um 50% frá því, sem upghit-
unin var sett í fyrra haust. En
það er misskilningur. Þar sem
hitun verður á annað borð leyfð
þar fá menn hitunina við lægra
verði en verið hefir, t. d. í út-
hverfum bæjarins, þar sem
Hitaveitan kemur ekki til
greina.
Setuliðstekjur.
Það er Ijóst, að þegar hinar
óvenjulegu tekjur frá setulið-
inu hverfa, þá breytist að-
stajSa rafveitunnar mikið. Árið
1943 greiddi setuliðið til raf-
veitunnar kr. 1.600.000. En það
^ár var lekjuafgangur fyrirtæk
isins kr. 1.450.000. Nú er það
víst, að þessar tekjur hverfa
alveg' og ýmsar aðrar tekjur
rafveitunnar, sem standa í ó-
beinu sambandi við setuliðið.
En rafveitan þarf að leggja
fram stórkostlegar fjárhæðir
til aukninga á kerfinu o. fl. T.
d. nú 350 þús. kr. í rafmagns-
kerfi í Digraneshálsi og mikið
í bæjarkerfið á Kleppsholti.
Rafmagnsstjóri hefir gert
uppástungu um það, að reist
verði hjer eimtúrbínustöð. Eðli
legt er, að rafveitan standi und
ir öllum nauðsynlegum viðbót-
um.
En aðalatriðið er, sem gerir
taxtahækkun nauðsynlega, að
reksturskostnaður allur hefir
stóraukist, en rafmagnsverðið
staðið í stað síðan 1940, að heita
má. Þetta hefir getað staðist,
vegna aukateknanna frá setu-
liðinu, sem hverfa alveg þá og
þegar.
Að vísu er hækkunin allveru
leg, samkv. tillögum rafmagns
stjóra. En alt fyrir það verður
rafmagnið .samkv. tillögum
hans hlutfallslega ódýrara en
fyrir stríð.
Ódýrara en áður.
Samkvæmt heimilistaxta í
frumvarpi rafmagnsstjóra fær
verkamaður fyrir daglaun nú
251 kílówattstund af rafmagni,
efi fjekk fyrir stríð 137 kíló-
wattstundir fyrir dagkaup sitt.
Þrátt fyrir hækkunina, sem
hjer er gert ráð fyrir, getur
verkamaðurinn kéypt 100 kíló-
\yattstundir fyrir 3 klst. og 11
mín. vinnu, en várð árið 1939
að vinna 7 klst. og 19 mínútur
fyrir 100 kwstundum.
Þrátt fyrir hækkunina yrði
rafmagnið mun ódýrara en fyr
ir stríð, miðað við kaupgjald
og gjaldgetu almennings.
Ef fylgt er þeim reglum um
hækkun á töxtum vegna dýr-
tíðar, sem innifelast í núver-
andi gjaldskrá frá 1940, þá
ætti hækkunin að vera 37%,
en er 7%, og færi þá að náig-
ast tillögur rafmagnsstjóra. Síð
an gjaldskráin var sett 1940
hefir reksturskostnaður raf-
veitunnar hækkað um 144%,
en taxtarnir sem sagt um 7%,
en rafmagnsstjóri ráðgerir
50%.
Hækkunin 144% reiknast
með því að taka með í reikn-
inginn greiðslurnar fyrir Sogs-
rafmagnið, sem hefir verið ó-
háð verðsveiflum. En hækkun-
in á öðrum reksturskostnaði
hefir orðið 246%.
Það er því næsta eðlilegt, að
farið sje fram á taxtahækkun.
Hún er ekki óviðráðanleg. Og
rafmagnið yrði eftir sem áður
sú lífsnauðsyn, sem minst
hefði hækkað frá því í ófriðar-
byrjun.
Þetta eru mínar hugleiðing-
ar alment um málið frá leik-
mannssjónarmiði. Vænti jeg
þess, að málið fái afgreiðslu til
2. umræðu.
Umræður.
Sigfús Sigurhjartarson lagði
ekki mikíð til málsins. Kvaðst
eiga von á greinargerð frá raf-
magnsstjóra. Hann sagði mörg
rök að því hníga, að rafmagn-
ið þyrfti eitthvað að hækka.
En aðalatriðið væri, að það
yrði selt við sannvirði. Vænt-
anleg greinargerð rafmagns-
stjóra myndi skera úr um það,
hvað væri sannvirði.
Jón A. Pjetursson sagði hins
vegar, að hann væri að því
kominn að greiða atkvæði gegn
því, að málið fengi að fara til
2. umræðu. Því rafveitan
þyrfti á engum taxtahækkun-
um að halda. Hún væri vel efn
um búin. Ef taxtar hennar
hækkuðu yki það tilfinnanlega
dýrtíð í landinu og erfiðleika
fólks o. s. frv.
Borgarstjóri svaraði J. A. P.
með fám orðum. Sagði .m, a.,
að afstaða Jóns væri svo öfga-
full og fjarstæðukend, að erf-
itt væri að taka hann alvar?
lega. Hann talaði um, að hjer
væri verið að efna til aukning
ar á verðbólgu og bærinn mætti
ekki ganga á undan í því efni.
En bærinn hefði einmitt hald-
ið rafmagnsverðinu í sama far
inu frá ófriðarbyrjun, þrátt
fyrir gífurlega aujtinn reksturs
kostnað. Og þetta hefði verið
hægt vegna aukateknanna,
sem nú hyrfu.
Borgarstjóri sagði, að hann
hefði frekar átt von á því að
fá ákúrur fyrir það, hve lengi
það hefði dregist að hækka
taxtana og koma fjárhag raf-
veitunnar á öruggan grund-
völl. Því reikningarnir sýndu,
að það eru tekjurnar frá setu-
liðinu, sem riðið hafa bagga-
muninn í rekstri fyrirtækisins.
Hækkunin á rafmagnsverð-
' inu, sem rafmagnsstjóri ráð-
gerði nemur 200 krónum að
meðallali á fjölskyldu á ári.
Væri það ekki viðráðanlegt
þegar meðal árstekjur manna
væru samkv. nýjum útreikn-
irfgum 20 þús. kr.
Fleiri íbúðir bygðar en
nokkru sinni áður
Yfirlit um húsabyggingar í Reykjavík
Á BÆJARSTJÓRNARFUNDI í GÆR, gerði Ársæll Sigurðs-
son fyrirspurn um það til borgarstjóra hvað liði undirbúningi að
bygging fyrirhugaðra íbúðarhúsa við Skúlagötu, og hvort ekkí
væri hægt að koma því til leiðar. að allir, sem vilja byggja getj
fengið byggingarlóðir.
Borgarstjóri sagði, að verið
væri að gera uppdrættina að
hinum fyrirhuguðu húsum, og
því máli hraðað, svo sem unnt
væri. En um byggingarlóðirnar
sagði hann m. a.: Þeir menn,
sem bygðu sjálfir yfir sig,
væru látnir sitja fyrir, með
lóðir, en þeir sem bygðu hús
til að selja þau, féngju helst
lóðir undir stór hús, því bau
reyndust tiltölulega ódýrust og
hentugust fyrir bæinn. Ymsir
leituðu eftir lóðum, sem svo
gætu ekki bj«gt og hefðu ekk-
ert með lóðirnar að g'era.
Byggingar á stríðsárum.
Síðan vjek borgarstjóri að
skýrslu þeirri, sem bygginga-
fulltrúinn hefir nýlega gert um
byggingar 1 bænum síðustu ár-
in, og vakti m. a. ef|irtekt á
þessum atriðum skýrslunnar:
Að síðustu tvö árin 1942 og
1943, hafa verið bygðar fleiri
íbúðir í Reykjavík, en nokkru
sinni áður, eða um 360 íbúðir
á áó> og er þá öllum bráða-
birgðaíbúðum sleppt t. d. íbúð-
unun»í Höfðaborg.
Síðustu tíu árin fyrir stríð
voru bygðar að meðaltali 230
íbúðir á ári. Þetta fullnægði
það vel þörfinni að erfitt var
að þá að leigja íbúðir í gÖmlum
timburhúsum.
Árið 1940 var mjög lítið bygt
eða samtals 25 íbúðir. En
næstu þrjú árin svo mikið, að
meðaltal fjögra áranna, 1940—
43 varð 250 íbúðir á ári, að und
anskildum bráðabirgðaíbúðum,
og er þá meðaltal íbúðafjölg-
unarinnar stríðsárin hærra
en á 10 ára tímabilinu fyri^
stríð.
Þegar talað er um húsnæðis-
vandræðin og ljelega frammi-
stöðu sjórnarvalda bæjarins í
þessum málum, þá er ekki rjetk
að ganga framhjá þessari stað-
reynd. |
Vandræði Breta.
Það er fróðlegt fyrir okkujj
að bera saman ástandið í þess-
um málum hjá okkur við á-
standið annarsstaðar t. d. í Eng
landi. Jeg las nýlega í áreið-
anlegu bresku blaði skýrslu
um húsbyggingar þar í landi.
Fyrir stríð voru þar bygð 300’
—350 þúsund hús á ári. — En
síðan 1940 hafa verið bygð þai;
55 þúsund hús og er það mikið
minna en eyðilagst hefir af
húsum á sama tímabili.
í sama blaði er sagt frá því<
að ákaflega ískyggilegt sje»
hvað“ byggingakostnaður hafi
aukist í Englandi á ófriðarár-
unum, og er sagt að hið opin-
bera þurfi að grípa í taumana!
til að kippa því í lag, því síð-
an 1939 hafi byggingarkosln-
aður þar 1 landi tvöfaldast. —«
Þétta þykir ákaflega alvarlegfl
þar. En hjer hefir byggingar-
kostnaður fimm faldast, ef ekki
meira. >
En þrátt fyrir þessa gífur-
legu verðhækkun, hefir samfl
aldrei verið meira bygí í Rvíki
en hin síðustu ár. Svo borg-
arar þæjarins hafa ekki legið á
Framh. & 8. síðil.
Hiíaveiiugjaldið aðeins notkunargjald
frá næsfu mánaðamótum.
Ýmislegf enn á tilraunastigi. 1
SVOIILJÓÐANDI bi*éytingar á gjaldskrá Ilitaveitunnaí
voru samþ. í einu hljóði á bæjarstjórnarfundi í gær til 2. umr.
3. grein gjaldskrárinnar verði
sVbhljóðandi:
Fyrir hvern rúmmeter vatns
um vatnsmæli skal greiða kr.
1.36 — eina krónu þrjátíu og
4
sex aura — afnotagjald.
Hitaveitustjórinn skal áætla
vatnsnotkunina, með hliðsjón
af hítaþörf húss, þar til vatns-
rnælir hefir verið settur upp.
Sama gildir, ef vatnsmælir bil-
ar.
4. grein verði svohljóðandi:
í 4% mánuð að sumri til skal
greiða helming afnotagjaldsins
skv. 3. grein, kr. 0.68 — sextíu
og átta aura — fyrir hvern
rúmmeter vatns, og miðast það
tímabil við álestur á vatnsmæla
sem næst 14. maí og 30. sept.
Gjaldskrárbreytingar þessar
koma til framkvæmda frá
mælaálestri um 30. sept. 1944.
Um þessar breytingar á'
gjaldskránni sagði borgarstjórl
— Breytingin á Hitaveitu-
gjaldinu er raunverulega sá
ein, að fastagjaldið er afnum-
ið, án þess að nokkur verðbreyt
ing sje gerð og alt gjaldið
verður notkunargjald. Hafa
menn orðið ásáttir um að.
þetta væri heppilegast. É
Jeg vil um leið, sagði borg-
arstjóri, vekja athygli á því,
að vegna þess að fastagjaldið
var tiltölulega lægra á vetrum;
en á sumrin, með því fyrir-
komulagi, sem hingað til hefii;
verið, þá verður afnotagjald-
ið nokkru hærra yfir vetrar-
mánuðina nú en var í fyrra.
—- En afnotagjaldið verðuTj
aftur á móti minna á sumrin,
vegna þess, að þá var fasta-
Framli. á 6. síðu. J