Morgunblaðið - 09.09.1944, Blaðsíða 6

6
MOBflUNBLAÐIÐ
Laugardagur 9. sept. 1944

- FJÆ R O G NÆ R
l! t

VVVVVVVvVVVV
Gildi trúarinnar.
Menn greinir á um gildi trú-
arinnar og þýðingu kirkjunnar
til ills eða góðs. Vitneskjan um
eilífðarsannindi hinna kirkju-
legu kenninga fæst ekki í
þessu lífi. Á meðan menn
dvelja hjer á jörðu verður ekki
með vísindalegum sönnunum
skorið úr, hvert er upp-
haf alheimsins nje hvað um
hvern einstakling verður að
jarðnesku lífi hans liðnu. En
þótt úr þessu verði ekki skorið
fyrr en síðar, þá geta menn nú
þegar gert sjer grein fyrir,
hver áhrif trúin hefir í þessu
lífi. Verður þá ekki um það
villst, að máttur trúarinnar er
mikill og að fáar stofnanir
hafa haft örlagaríkari áhrif en
kirkjan. Kirkjan er mannleg-
ur fjelagsskapur og er því að
sjálfsögðu mannlegum breisk-
leika háð og áhrif trúarinnar
eðlilega ólík á ólíka menn. Það
er því eigi nema að vonum, að
hvorttveggja hafi oft sætt mis-
jöfnum dómum. En látum sagn
fræðingana um að dæma um á-
hrif trúarinnar og feriJ kirkj-
unnar á liðnum öldum. Lítum
sjálf til okkar eigin tíma og
þess, sem af þeim má læra.
Síðasta vonin.
Það væri blindur maður,
sem eigi gerði sjer nú ' þegar
Ijóst, að í þeim fieljarátökum,
sem í heiminum hafa verið und
anfarin ár, hafa fáar eða engar
stofnanir staðið sig betur en
kirkjan, og fátt eða ekkert
veitt mönnum meiri mátt til
að standast alls-kyns raunir
en trúin. 5nSlendingar segja,
að því lengra, sem menn sjeu
komnir á haf út, því guðhrædd
ari verði þeir. Sumum finst
það að vísu guðlast en stað-
reynd er það samt, að nú þegar
öll sund eru að lokast fyrir
Hitler, þá lætur hann, sem á-
kaft hefir látið ofsækja kirkj-
urnar í Þýskalandi, dagsdag-
lega prjedika í útvarpinu, að
drottinleg forsjón hafi bjargað
lífi sínu og muni á sama hátt
frelsa þýsku þjóðina. Hætt er
við, að lífi Hitlers hafi fram að
þessu verið þyrmt í öðrum til-
gangi en þeim, að honum auðn
ist að leiða þjóð sína til sigurs.
En Hitler er búinn að reyna,
bver máttur trúarinnar er með
þjóð hans og síðasta vonin er
núr að sá kraftur verði honum
til verndar.
Reynslan í Þýskalandi
og Rússlandi.
Sannleikurinn er og sá, að
eina stofnunin í Þýskalandi,
sem ekki hefir orðið sjer til
skammar er kirkjan. Hótanir
annara andstæðinga Hitlers inn
an Þýskalands hafa að litlu
orðið. Vígbúnaður kommúnista
og sosial-demokrata í Þýska-
landi gegn nasistum reyndist
orðagjálfur eitt. Kirkjan, og þá
eigi síður hin kaþólska en mót
mælenda-kirkjan, er eina stofn
unin, sem sæmilega hefir stað
ið á verði. Forystumenn henn-
ar, bæði prelátarnir, kaþólsku
og mótmælandinn Niemöller,
hafa aðvarað þjóð sína gegn yf-
irdrottnunar-andanum og ill-
um afleiðingum ranglætisins.
í uppbyggingu hins nýja Þýska
lands verða þetta þeir máttar-
viðir, sem öruggast mun að
byggja á.
Svipað héfir farið í Rúss-
landi. Af andstæðingum kom-
múnista reyndist kirkjan þraut
seigust. Árum saman var hún
að vísu bannfærð og ofsótt, en
mætti hennar tókst ekki að
eyða. Og þegar á Rússland var
ráðist, þá var bannfæring kirkj
unnar afturkölluð. Stalin og
fjelagar hans urðu fegnir að
leita sambands til verndar föð
urlandinu við þá stofnun, sem
þeir áratugum saman höfðu
grimmilega ofsótt og af öllum
mætti reynt að útrýma.
Norðurlönd.
Þá hefir kirkjan ekki látið
sitt eftir liggja, hvorki í Dan-
mörku nje Noregi. I hinni hetju
legu baráttu norsku þjóðarinn
ar má raunar vera, að fáir sjeu
öðrum fremri. Oll þjóðin hefir
staðið þar sem einn maður, að
örfáum kvislingum undantekn-
um. Þó er það víst, að þátttöku
kirkjunnar mun eigi síst verða
minnst, er stundir líða. I Dan-
mörku var það lengi prestur-
inn Kaj Munk, sem var sam-
viskurödd þjóðarinnar og hjelt
henni vakandi eftir, að Christ
mas Möller hafði látið af ráð-
herradómi, og þar til hin al-
menna andstaða gegn kúgun-
inni braust út fyrir rúmu ári.
Með þrumandi prjedikunum og
eldlegum hvatningum vakti
Kaj Munk þjóð sína, eyddi und
anhaldsviljanum og særði hana
til samvinnu um hennar helg-
ustu mál. Á bak við stóryrðin
var vitundin um, að um lífið
væri að tefla, bæði fyrir dönsku
þjóðina og prjedikarann sjálf-
an. Orðin höfðu þann árangur
sem til var ætlast. Danska þjóð
in vaknaði til nýs lífs. En vöku
maðurinn varð að láta lífið fyr
ir morðingja hendi.
Við Babylons-fljót.
Prjedikana-safn Kaj Munks
hefir nýlega verið gefið út á
íslensku undir nafninu við
Babylons-fljót. Sá, er þetta rit
ar, hefir margar stríðsbækur
lesið en enga betri en þessa. —
Þessi bók á erindi til allra.
Sjálfsagt þykir þó ýmsum sem
þar sje stundum af öfgum
mælt. En Kaj Munk vissi, að
gegn andvaraleysi, sundrungu
og undanhaldi tjáði engin tæpi
tunga. Svo varð að tala, að all-
ir skildu. Og að veði fyrir, að
af alvöru væri mælt, setti hann
sjálfs sín líf. Veðið varð hann
að inna af höndum. Vitneskjan
um það fær hinum magn-
þrungnu orðum enn meira gildi
en ella í hugum lesandans.
Það er því eigi að furða, þótt
þýðandi þesarar ágætu bókar,
sjera Sigurbjörn Einarssoh,
hafi orðið fyrir nokkrum áhrif
um af henni. Sjera Sigurbjörn
hafði þegar fengið orð, fyrir að
vera eipp kröftugasti prjeðikr
ari innan íslensku kirkjunnar.
Má því nærri geta, að eigi hafi
dregið úr þunga prjedikana
hans við kynninguna af kjarn-
yrðum Kajs Munks.
Hallgrímskirkja.
Því er heldur eigi að neita,
að sumum fanst þeir vera að
lesa prjedikanir Kaj Munks á
ný, er þeir lásu ræðu sjera Sig
urbjörns, þá, sem hann hjelt á
Skólavörðuholtinu eigi als fyr
ir löngu. Þetta á ekki síst við
um þann kafla hennar, sem
nokkur deila hefir risið af. Kaj
Munk tekur mjög svipað og þó
engu vægar til orða um þá, er
hann telur bregðást kærleiks-
boðorðum Krists eða föðurland
inu í nauðum þess, og sjera Sig
urbjörn gerir um andstæðinga
Hallgrímskirkju, þá, sem það
eru af „metnaði einum, öfund
og hroka, eða blindum fjand-
skap við kirkju Krists“. Hvor
umtveggja er svipuðu heitið.
Sjera Sigurbjörn hefir nú
ítrekað, að ummæli hans eigi
eingöngu við þá, sem á móti
Hallgrímskirkju eru apf orsök-
um þeim, er hann telur. Dreg-
ur það mjög úr hörku heitinga
hans. Skal því þó ekki neitað,
að ýmsum virtist efnið til harð
yrða Kajs Munks nokkuð ólíkt
tilefni orða sjera Sigurbjarnar
og þá eigi síður býsna misjafnt
það, sem hvor um sig átti í
húfi. Hvað sem um það er, þá
veyrður eigi um hitt deilt, að
enginn ávinnur sjer heill með
því að stjórnast af illum hvöt-
um, hvort sem er í stóru máli
eða smáu.
Orsakir andstöðunnar. -
Spurningin er aftur á móti
sú, hvort margir eru á móti því,
að Hallgrímskirkja sje byggð
samkvæmt teikningu Guðjóns
Samúelssonar, af „metnaði ein
um, öfund og hroka, eða blind-
um fjandskap við kirkju
Krists“. Fullvíst er það, að
margir eru á móti byggingunni.
Skal það eigi dregið í efa, að
einhverjir sjeu það af þeim á-
stæðum, sem sjera Sigurbjörn
greinir. Um það hlýtur honum
að vera kunnugt, því ella hefði
hann ekki tekið svo til orða. En
hitt mun þó vera, að miklu
fleiri sjeu það af alt öðrum á-
stæðum. Ýmsir telja, að undir
búningur málsins sje ekki slík-
ur sem vera beri. Kirkjubygg
ingin sje söfnuðinum ofvaxin,
enda ekki miðuð við hans þarf
ir. Hjer sje um að ræða aðal-
kirkju þjóðar og höfuðborgar
og þessvegna eigi að skipa
miklu víðtækari byggingar-
nefnd en frá einum söfnuði.
Menn greinir á um stærð kirkj
unnar og útlit hennar. Margir
telja, að hæpið sje að byrja á
byggingunni þegar einungis er
í ráði að byggja í bili lítinn, og
það ljótasta hluta hennar. Þá !
liggi nær að fresta byggingunni -
um sinn, þangað til aðstæður :
eru til að koma henni allri j
upp. Tímann, sem þangað til líð
ur, megi svo nota til að átta sig
betur á útliti hennar og bæta
um það, ef ástæða þykir til, svo
sem margir ætla, að frekari at-
hugun muni leiða af sjer.
Vöndum til kirkjunnar.
Þvílíkar ástæður munu hafa
valdið því, að bæjarstjórnin
vildi ekki.samþykkja bygging-
una að svo stöddu. Vitað er og,
að bæjarstjórn hefir boðið fram
aðstoð sína við að reyna að
finna annað hús fyrir guðþjón-
ustur Hallgrímssafnaðar, ef
hann vildi sinna því og beita
sjer fyrir slíkri lausn. Það er
ekkert launungarmál, að marg
ir vel-kristnir menn eru sam-
mála þessari afstöðu bæjar-
stjórnar og hafa beinlínis hvatt
einstaka bæjarfulltrúa til henn
ar. I augum slíkra manna er
aðalatriðið, að hinu ágæta bygg
ingarsvæði á Skólavörðuhæð
verði ekki ráðstafað til annars
en Hallgrímskirkju. Þess er og
,að vænta, að svo verði að far-
ið. Hallgrímskirkja á í framtíð
inni að rísa á Skólavörðuhæð-
inni og gnæfa þar yfir bæinn.
En mörgum myndi virðast af
því lítill skaði, þótt meiri festa
og samræmi væri komin í ís-
lenskan byggingarstíl, en nú
er, áður en reist er slík höfuð-
kirkja, sem standa á um aldir.
Gretlislaug í Mið-
firði opnuð fil al-
nofa
SUNNUDAGINN 3. sept. s.
I. var sundlaug umf. Grettis
í Miðfirði í V.-.l lúnavatnssýslu
tekin til afnota.
Sundlaugin er hygð austan;
við samkomuhns fjelagsinsmeð
skjólvegg móti norðri. Stærðj
laugar er 16,67x7 m! og kring'1
um hana steinsteyptar stjettir,
en böð og búningsklefar verða.
áfastir samkomuhúsinu og
undir leiksviði þess. Öllu eb
snyrtilega fyrirkomið og fylgt
fylstu kröfum um vistleika og
hreinlæti. Kostnaðarverð laugl
arinnar mun vera um 57 þús-,
iindir, en fjárstyrkir hafa
fengist frá íþróttanefnd rík-
isins kr. 16000,00, sýslusjóði
kr. 5000,00, ungmennasam-
bandi V.-Hún. 2700,00 og
hreppsnefnd kr. 15000,00. Ein-
staklingar hafa gefið fje og
vinnu og sumir þeirra lagt
allmikið á sig. Fólk hjer í
Revkjavík, sem ættað er úr
Miðfirðinum hefir einnig hjálp
að til. Samkoman sem fór
fram við opnun laugarinnar
var sett af form. fjelagsins,,
hr. Sigurði Daníelssyni, en,
hr Benedikt Guðmundsson
lýsti mannvirkinu og skýrðii
frá sögu mannvirkisins. Þá'
syntu 3 drengir. Þorsteinn1
Einarsson íþróttafulitrúi flutti
ræðu, mintist hann í ræðu
sinni tveggja sundkappa úr
hygðum V.-II únavatnssýslu.,
þeirra Grettis Ásmundssonan
og Gests Bjarnasonar, sem
kallaður var Sund-Gestur og’
kendi sund víða um land uni
1860. Þá sýndu 4 piltar sund.
Að lokum voru kvikmynda-i
,sýningar og dans. ^amkoxntl-
húsið og umhyerfi laugar var
.■fágurlega skreitt. Samkoimi-
gestir voru um 400.
Rangur frjeítafluln-
ingur
Vegna ummæla í grein, sem
birtist í dagblaðinu Vísi 4. þ.
m., og greinargerðar' í öðrum
dagblöðum, um stofnun hluta-
fjelagsins Innkaupasamband
rafvirkja, óskum vjer eftir að
birt verði eftirfarandi leið-
rjetting:
í greinargerð fjelagsstjórnar
innar segir m. a.: „Að stofnun
þessa innkaupasambands
standa því sem næst 80% af
öllum starfandi rafvirkjameist
urum á öllu landinu“.
Samkvæmt upplýsingum frá
Rafmagnseftirliti ríkisins, er
tala löggiltra rafvirkja á land-
inu um 105, auk þess munu
vera starfandi með bráðabirgð
ar löggildingu um 40 rafvirkja
meistarar-^g er þannig tala
þeirra als um 145.
Að stofnun Innkaupasam-
bands rafvirkja, hlutafjelag,
standa 12 löggiltir rafvirkja-,
meistarar, skv. firmatilkynn-
ingu í Lögbirtingarblaði nr.
41, frá 23. júní s.l., eða um
8% af löggiltum rafvirkjum,
en ekki 80%, eins og ranglega
var hermt.
I Vísi segir:
„Ástæðan sem til þess lá, að
samband þetta var stofnað var
sú, að rafvirkjar gátu ekki sætt
sig við að þurfa að kaupa ófull
nægjandi efni til að vinna úr,
en slíkt hefir fram að þessum
tíma valdið þeim miklum erfið
leikum í rafmagnsframkvæmd-
um þeirra“.
Er stríðið hófst, tók fyrir öll
viðskipti við Evrópu, nema við
Bretland og síðastliðið hálft
annað ár, hefir orðið að kaupa
allar rafmagnsvörur frá Banda
ríkjunum.
í Bandaríkjunum og Bret-
landi tíðkast efni af öðrum gerð
um en hjer var notað, og kf
þeim ástæðum og vegna styrj-
aldarinnar, hefir þurft að nota
það efni, sem fáanlegt hefir
verið.
Ströng vöruskömtun hefir
verið í Bandaríkjunum á öllu
raflagnaefni og rafvörum, og
jafnvel framleiðslubann á t. d.
öllum heimilistækjum, síðan
fyrstu styrjaldarárin. I þessu
sambandi má geta þess, að al-
gjört útflutningsbann var á öll
um rafmagnsvörum frá Banda
ríkjunum, frá því. í september
1943 til ársloka, að undanteknu
15000,00 dollara verðmæti, er
ráðstafað var af Viðskiptaráði
til Raftækjaverksmiðjunnar h.
f. í Hafnarfirði. Ennfremur
skal tekið fram, að fyrirhugað
útflutningsmagn á rafmagns-
vörum til Islands, fyrstu tvo
ársfjórðunga þessa árs kom
ekki til framkvæmda í Banda-
ríkjunum.
Það magn af rafmagnsvörum
sem nú hefir verið úthlutað í
Bandaríkjunum, fyrir síðari
helming þessa árs, er langt frá
því að fullnægja þörfum lands-
ins.
Frá Bretlandi hefir verið al-
gjört útflutningsbann á raf-
magnsvörum frá því í ársbyrj-
un 1943.
I Vísi segir:
,,að þeir aðilar, sem hafa haft
á hendi innkaup fyrir rafvirkj
ana, hafa reynst harla linir í
þéssum starfa sínum, og ekki
Framh. á bls. 11.