Morgunblaðið - 12.09.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 12. sept. 1944,

ÞAÐ ER nokkuð almenn
skoðun, að þeir, sem eru á öðru
máli en maður sjálfur, hljóti
að vera það af illum hvötum.
Fátl er meiri misskilningur. —
Sjónarmiðin eru mörg. Erfitt
er að fá slíka yfirsýn, að unt
sje að skoða allar hliðar hvers
máls. Ekkert er því eðlilegra
en, að sitt sýnist hverjum. —
Fr.elsið á að tryggja, að allar
skoðanir geti komið fram, og
lýðræðið, að það verði ofan á,
sem flestum sýnist rjett.
Eftir franska heimspekingn-
um Voltaire er höfð þessi meg-
inregla: Jeg er skoðun þinni
ósammála í einu og öllu, en þó
mun jeg til þrautar berjast fyr
ir, að þú megir halda henni
fram. — Virðingin fyrir skoð-
unum annara og viljinn til að
láta sannfærast af því, sem
rjettara reynist, eru hvort-
tveggja undirstöður stjórnskip
unarinnar í lýðfrjálsum lönd-
um.
Mannfyrirlitning Tímans.
FÁTT ER því leiðara nje
anda lýðræðisins hættulegra
heldur en að ætla andstæðing-
um sínum ætíð illt. Eitt af
verstu óþroska-merkjunum í
íslensku þjóðlífi er andúðin, er
oft kemur fram gegn málefna-
legum umræðum. í þeirra stað
gætir langt úr hófi fram á-
reitni og getsaka um, að illar
hvatir sjeu orsökin að fram-
komu andstæðinganna. Segja
má, að allir sjeu um þetta sek-
ir.
Enginn á þó í þessu ljótari
feril en blaðið Tíminn. Mis-
skilmngur væri samt að halda,
að orsakir þess væru þær, að
aðstandendur þess blaðs sjeu
sjálfir ver innrættir en þorri
annara rnanna. Meðal ástæðn-
anna fyrir því, að'Tíminn hef-
ir frá fyrstu tíð skorið sig úr
að þessu leyti, er vafalaust sú,
að sumir ráðamenn hans hafa
verið haldnir einskonar mann-
fyrirlitningu. Þeir hafa ekki
fyigt reglunni: Margur hyggur
mann af sjer. Ef þeir hefðu að-
hylst hana, þá hefðu þeir ætl- i
að öðrum sömu óeigingirnina
og víðsýnina, sem þeir þekktu
hjá sjálfum sjer.
Mannþekkingin ekki mikil.
EN áreitni Tímans stafar
ekki eingöngu af fyrirlitningu
á hæfileikum og mannkostum
andstæðinganna. Hún kemur
ekki síður af þeirri skoðun, að
slíkur málflutningur um tak-
markalausa spillingu andstæð-
inganna, sje einmitt líklegasta
leiðin til að ná eyrum þjóðar-
innar. Það er þannig öllu öðru
fremur fyrirlitningu á dóm-
greínd kjósendanna, sem því-
líkar baráttuaðferðir lýsa.
Fljótt á litið verður því eigi
neitað, að forráðamönnum Tím
ans hefir orðið að mannfyrir-
litningu sinni. Þeim hefir tek-
ist að efla stóran flokk og öðl-
ast mikil völd. En þar kemur'
þó miklu fleira til. Einkenni-
legt er það og, að í engum
flokki endast þeir ver, sem á
oddinum eru hafðir, en einmitt
í 'Framsókn. Tveir forsætisráð-
herrar flokksins. hafa gengið

Æ R O G N Æ R
úr honum. Aðalráðamaður og
formaður flokksins um langt
skeið er nú sviftur öllum völd-
um og fær ekki .að skrifa í
nein blöð flokksins. Eitthvað
er því andrúmsloflið þar í
flokknum lævi blandið, og eigi
sýnast höfðingjar flokksins
miklir mannþekkjarar, úr því
að samvinna þeirra allra lýkur
með sömu ósköpunum, er gagn
kvæm kynning þeirra eykst.
Framsókn vill sjálfa sig feiga.
EN ástæðan til leiðinlegra
vinnubragða og illkvittnis-
skrifa er og oft á tíðum hrein
og bein vanþekking. •—■ Þetta
lýsir sjer einnig mæta vel í
ritsmíðum Tímans. Um þessar
mundir vitnar blaðið mjög til
enskra fyrirmynda. — Meðal
þess, sem blaðið telur þar, eftir
breytniverðast, er, að Englend
ingar hafa ekki hlutfallsko'sn-
ingar til þings síns,' heldur
þann háttinn, að sá er kosinn,
sem flest atkvæði fær án þess
að nokkur uppbótarsæti sjeu
höfð til að jafna á milli flokk-
anna.
Nú er það að vísu svo, að hóp
ur þeirra fer sívaxandi í Eng-
landi, sem telja slíka kosningar
aðferð úrelta. En rjett er það
samt, að enn er hún þar við
höfð og verður vafalaust um
sinn. Tíminn gleymir hinsveg-
ar að segja frá ástæðunni til
þess, af hverju Englendingar
halda svo fast í þetta fyrir-
komulag. Hún er sú, að stóru
flokkarnir þar, íhaldsflokkur-
inn og verkamannaflokkurinn,
vilja halda í tveggja flokka-
fyrirkomulag. Þeir vilja eyða
frjálslynda flokknum. Koma í
veg fyrir, að nokkur miðflokk-
ur sje til í landinu.
Hjer á landi er það aftur á
móti Framsókn, sem segist
vera miðflokkurinn. — Vilja
jafna öfgarnar á báða bóga. •—
Hún stenst aldrei reiðari, en ef
því er haldið fram, að eðlilég-
ast væri, ef einungis tveir
flokkar væru í landinu. Þrátt
fyrir það berst hún og mál-
gögn hennar fyrir úreltri kjör-
dæmaskipun, sem annarsstaðar
er varin með því einu, að hún
drepi miðflokkana!
Sjálfstæðismenn vilja aftur
á móti ekki hindra meg rang-
látri löggjöf, að fólkið geti
skifst í flokka eftir því, sem
það sjálft vill. Þeir treysta því,
að rökin fyrir rjettum málstað
sigri að lokum.
Rannsóknarnefndin.
EKKI fer betur fyrir Tím-
anum, þegar hann fer að
sækja fyrirmyndirnar til Banda
ríkjanna. Öðru hvoru er blað-
ið að ræða um, að hjer þurfi,
sterkt forsfetavald svipað og í
Bandaríkjunum er.
Vitað er og, að Tíminn styð-
ur eftir föngum þá utanþings-
stjórn, sem nú situr og sett
var á laggirnar samkv. kröfu
kommúnista.
í Bandaríkjunum er ekki
þingræðisstjórn fremur en
hjer. En sá er munurinn, að
þar er sá háttur hafður eftir
beinum fyrirmælum stjórnar-
skrárinnar. Hjer brýlur þetta
stjórnarfyrirkömulag aftur á' hafa
móti alveg í bág við stjórnar- j
skrána. Allt stjórnarfyrir- '
komulag Bandaríkjanna er
miðað við utanþingsstjórn.
Vegna þess, að ráðherrar eru
þar ekki háðir trausti þingsins,
þá eru þinginu fengin önnur
ráð lil að fylgjast með störfum
stjórnarinnar. Hið elsta þeirra
er skipun rannsóknarnefnda
til að athuga gerðir stjórnvald
anna. Svipuð heimild er hjer,
en hefir eðlilega verið lítið not
uð á meðan þingið sjálft til-
nefndi ráðherrana.
Eftir að utanþingsstjórnin
kom, var vitanlega miklu rík-
ari ástæoa en ella til að skipa
slíkar nefndir, alveg eins og í
Bandaríkjunum. Á þinginu
1943 kom tillaga um slíka
nefnd í mikilsvert mál, þar
sem ófullnægjandi upplýsing- j
•ar voru fyfir -hendi, Og for- j
ráðamennirnir svöruðu ekki
nema skælingi þegar til þeirra !
var leitað. Tíminn ætlar enn af
göflunum að ganga, þegar hann
minnist á þessa tillögu. Þrátt
fyrir það, þá er hann eindreg-
inn málssvari þess stjórnar-
fars, sem hlýtur að hafa í för
með sjer skipun slíkra rann-
sóknarnefnda, ef einræði á ekki
að ríkja í landinu.
•:**:**:**:**:**:**:**:*^**:**:**:*<**:**:-:**:**:-:**:**:-:**:**:**:**j*
góðan málstað, mega
hvorki hafa svo litla trú á
sjálfum sjer nje almenningi, að
þeir treysti sjer ekki að vinna
málstað sínum nægilegt fylgi
með rökum áður en yfir lýkur.
Stefnt fyrir Ijósmynda-
tökur.
Stokkhólmi: — Norskum
stúdent, sem vinnur við
norsku sendisveitina hjer í
borginni, hefir verið stefnt fyr
ir ólöglega ljósmyndatöku.
Hafði hann meðal annars tek-
ið myndir af þýðingarmikilli
brú. — Síðar var hann hand-
tekinn, er hann var að taka
myndir á Öðrum stað.
Samgöngurnar yfir Ölfusá
ræddar á Alþingi
ÞINGSÁLYKTUNARTILLAGAN um endurbyggingu Olfus-
árbrúar o. fl. var rædd á fundi í sameinuðu Alþingi í gær. Eins
og áður hefir verið getið,
að tillögunni.
eru það 15 þingmenn, sem standa
Rökin ráða að lokum.
TÍMINN er vafalaust á móti
einræði. Það skal ekki dregið
í efa. Andúð íslensks almenn-
ings á því stjórnarfari er svo
míkil, að flokkur, sem þó stend
ur jafnföstum fótum og Fram-
sókn víða um land, hlýtur að
berjast gegn einræðinu. Þrátt
fyrir það er alveg víst, að skiln
ingur Tímans á grundvallar-
reglum lýðræðisins er ærið
sljór.
Þessa dagana hefir hann tek-
ið upp harðar ádeilur á Sjálf-
stæðismenn fyrir það, að þeir
vilja, að lýðræði ráði í verka-
lýðsfjelögunum. Áður var ein-
ræði Alþýðuflokksins trygt í
Alþýðusambandinu, hvað sem
á dundi. Þetta gat að vísu ver-
ið gott fyrir Alþýðuflokkinn í
bili. Hann gat gert sig stóran
af fylgi,' sem hann hafði ekki.
Og það var þægilegt fyrir Fram
sókn að geta í skjóli ranglátrar
kjördæmaskipunar haft meiri
hluta á þingi gegn vilja þjóð-
aíinnar, og út í frá stuðst við
Alþýðuflokk, sem fór með völd
yfir verkalýð, sem honum var
andsnúinn. Þetta gat gengið í
bili. En heldur ekki lengur.
Sem betur fór fengu Sjálf-
stæðismenn hvorttveggja leið-
rjett á löglegan hátt. Ella hefði
alt þetta ranglæti áður en varði
hrunið með ósköpum ofan á for
göngumenn þess, og breyting-
arnar þá valdið enn meiri
spjöllum en raun varð þó á.
Umskifta-tíminn héfir orðið
nógu erfiður samt. Afglöp Al-
þýðuflokks og Framsóknar hafa
gefið kommúnistum ærinn byr
í segl, þótt enn hefði hann ekki
verið aukinn. Sjálfstæðismenn
hafa ekki trú á þeim friði, sem
uppi er haldið með rangfengnu
valdi. Fólkið verður sjálft að
ráða, hvort það kýs ilt eða gott.
Og þeir, sem sjálfir telja sig
Fyrsti flutningsmaður, Jör.
Brynjólfsson, mælti nokkur orð
fyrir^ tillögunni. Hann kvað ó-
þarft að fara mörgum orðum
um þetta mál, svo Ijóst lægi
það fyrir. Eins og stæði, væri
ekki unt að halda uppi flutn-
ingum yfir Ölfusá, nema þeim
allra brýnustu og þó aðeins af
veikum mætti. Strax og nokk-
uð bæri út af, myndi ómögulegt
að ferja yfir ána á smábátum,
sem notast væri við nú.
Öllum væri ljóst, að þétta á-
stand skapaði óskaplega erfið-
leika í þeim þrem sýslum, sem
alt ættu undir flutningum á
þessari leið, svo og í kaupstöð-
Unum Reykjavík og Hafnar-
firði. í ráði væri að reyna að
bæta nokkuð úr erfiðleikunum,
uns ný brú kæmi á ána., Ef hepn
aðist að ná upp gömlu brúnni
og treysta hana svo, að nota
mætti hana til bráðabirgða,
myndi það besta lausnin. En
þetta tæki sinn tíma. Þess vegna
væri nauðsynlegt að hefjast
þegar handa um lagfæringu á
veginum upp Hreppa. En nú
mætti telja þann veg ófæran
með öllu á 17 km. kafla.’Þanhig væri um svo stóran krók að
hefði bíll
Ölfusá til
leið.
verið 11 klst. frá
Reykjavíkur þessa
Upplýsingar-
samgöngumálaráðherra.
Samgöngumálaráðherra, Vil-
hjálmur Þór, kvað það síst að
undra, að þingmenrt hefðu á-
huga fyrir skjótum framkvæmd
um í þessu máli.
Þingsályktunartillagan færi
fram á þetta þrent: 1) Bygg-
ingu nýrrar brúar á Ölfusá, 2)
Athugun á bráðabirgðabrú á
Ölfusá eða ferju, til notkunar
meðan verið væri að byggja
brúna og 3) Umbætur á
Hreppaveginum.
í sambandi við þetta kvaðst
ráðherrann vilja skýra þinginu
frá því, sem búið væri að gera,
en það væri þelta:
Nýja brúin. Það mál væri í
undirbúningi. Uppdrættir gerð-
ir og bráðabirgða áætlanir. —
Strax eftir fall brúarinnar hafi
verið lagt fyrir vegamálastjóra
að verða sjer úli um alla þá
verkfræðilega aðstoð, sem
þyrfti, til þess að unt yrði að
hraða nýbyggingu brúarinnar.
En vegagerðin væri nú í verk-
fræðingahraki. Einnig hefir ver
ið gerð ráðslöfun til útvegunar
á efni til bruarinnar.' En það
þyrfti peninga til þessara fram
kyæmda. Samkvæmt lauslegrl
áætlun, kostaði ný brú um 1.6
milj. kr.
Bráðabirgðabrú. Strax eftir
fall Ölfusárbrúarinnar hafi ver-
ið lagt fyrir vegamálastjóra að
reyna að koma upp bráðabirgða
brú á ána, með því að lyfta
gömlu brúnni. Væri nú unnið
sleitulaust að þessu. Fyrir helg
ina hafi tekist að ná upp eih-
um strengnum og öðrum í morg
un. Einnig hefði styrktarstreng
verið komið yfir. Væri þetta
verk því alt á góðum vegi. Verð
ur nú reynt að styrkja streng-
ina og e. t.v. síðar settur stólpl
undir á grynningunni.
Ef þetta verk hepnast, þá er
ljóst, að það kemur að mestum
notum.
Þá væri einnig til athugunar
að setja kláf-ferju yfir ána, e£
bráðabirgðabrúin mishepnað-
ist.
Hreppavegurinn. Ráðherrann
kvaðst ekki hafa trú á Hreppa-
leiðinni sem bráðabirgðalausn
á þessu samgöngumáli. Hjer,
ræða, að fullkomið neyðarúr-
ræði væri að fara hann. En svo
væri þess að gæta, að það kosb
aði óhemju fje að gera veginn
þannig úr garði, að hann gæti
talist fær fyrir mikla umferð.
Taldi ráðherrann því rjettara
að leggja höfuðáherslu á bráða
birgðabrú.
Að síðustu sagði ráðherrann,
að þegár væri hafist handa um
framkvæmdir 1 þessu máli og
áskorun til ríkisstjórnarinnar,
um þetta því óþörf. En hitt
væri nauðsynlegt, að þingið
trygði peninga til framkvæmd-
anna. >
Enn tóku til máls þeir Eir.
Einarsson, Jör. Br. (aftur),
Sveinbjörn Högnason, Helgi
Jónasson og Ingólfur Jónsson.
Voru allir ánægðir yfir skjót
um aðgerðum í þessu máli, en
nokkuð ósammála um Hreppa-
leiðina. Að lokum var tillögunni
vísað til fjárveitinganefndar.
Tito fjekk ekki áheyrn.
Zúrich: — Fregnir hafa bor-
ist hingað um það, að Tito mar-
skálkur hafi farið þess á leit að
fá áheyrn hjá.Páfa, er hann
var í Rómaborg fyrir skömmu,
en Páfinn neitaði að verða við
þessum tilmælum.