Morgunblaðið - 15.09.1944, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 15. sept. 1944.

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavfk
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgíiarin.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands.
kr. 10.00 utanlands
{ lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabðk
Vanmatið er líka
vafasam t
EINS OG OFT vill verða endranær, verður borgurum
þessa bæjar oft á tíðum tíðræddara um það, sem á vantar
um þægindi og annað slíkt, en hitt, sem á unnist hefir
til framfara og umbóta. Stórmerkar framkvæmdir til
umbóta og framfara eru vonum bráðar, eftir að tekist
hefir með miklum átökum að hrinda þeim í framkvæmd,
taldar meira og minna eðlilegar og sjálfsagðir hlutir. Menn
gleyma að meta gildi þeirra meðan hugurinn snýst um
eitt og annað, sem enn hefir ekki tekist að ráða fram úr.
Þegar rafmagnsskorturinn var sem tilfinnanlegasfur
hjer á síðastliðnum vetri, þótti mörgum lítið til þess.
koma, þótt tiærinn hefði einmitt á hinum erfiðustu tím-
um ráðist í að auka Sogsstöðina stórkostlega. Sogsvirkj-
unin var einu sinni orðin til, og þá var ekki nema sjálf-
sagt að rafmagn þaðan væri altaf óþrjótandi, hvernig sem
aðstæður breyttust og notaþörfin færi langt fram úr því,
sem nokkurn gat órað fyrir.
Svo eru það rafmagnstaxtarnir. Nú þegar þeir eiga
að hækka, þykir sumum sem slíkt sje hin fúlasta ósvinna.
Menn gleyma því að rafmagnsverðið hefir fram að þessu
hækkað hvað minst allra lífsnauðsynja. Það er bent á að
rafveitan hafi haft hagnað. Því gleymt, að sá hagnaður
stafaði einmitt af rafmagnssotkun setuliðsins, sem nú er
að hverfa, en gerði það að verkum, að rafmagnsverðið
þurfti áður lítið að hækka. Sú hækkun, sem nú er talað
um, er 50% hækkuíi á taxtana frá 1940, með því 7%
álagi, sem lengi hefir verið á þeim, og annað ekki. Þótt
hækkunin sje allveruleg, samkv. tillögum rafmagnsstjóra,
yrði rafmagnið samt hlutfallslega ódýrara en fyrir stríð.
Samkvæmt heimilistaxta eftir tillögum rafmagnsstjóra
fær verkamaður fyrir daglaun nú 251 kilowattstund af
rafmagni, en fjekk fyrir stríð 137 kilowattstundir fyrir
dagkaup sitt. Þrátt fyrir ráðgerða hækkun rafmagns-
stjóra getur verkamaðurinn keypt 100 kilowattstundir
fyrir 3 klst. og 11 mín. vinnu, en varð árið 1939 að vinna
7 klst. og 19 mínútur fyrir 100 kilowattstundum.
★
Á svipaðan háít er mikið talað um húsnæðisekluna
hjer, sem að vísu er stórum tilfinnanleg, en svo er bara
bæjaryfirvöldum og ráðsmensku þeirra um kent af fjölda
manna að lítt athuguðu máli.
Þó er það staðreynd að tvö síðustu árin, 1942 og 1943,
hafa verið bygðar fleiri íbúðir í Reykjavík en nokkru
sinni áður, eða um 360 íbúðir á ári, — og er þá öllum
bráðaþirgðaíbúðum slept, t. d. íbúðunum í Höfðaborg.
Síðustu 10 árin fyrir stríð voru bygðar að meðaltali 230
íbúðir á ári og þetta fullnægði það vel þörfinni þá, að
erfitt reyndist að leigja íbúðir í bænum og stóðu sumar
alveg auðar.
Það er holt að reyna að sjá sem flestar hliðar á hverju
máli, þegar menn dæma um þau. Það sagði maður við
14 ára telpu hjer í bænum. Þegar þú ert orðin fullorðin
og átt börn á þínum aldri nú, þá skaltu sanna til, að þeim
finst sennilega ekkert til koma um hitaveituna, — þótt
við fáum sjóðheitt vatn í kranana og baðkerin úr sjálfum
iðrum jarðarinnar. Þau hafa alist upp við þetta og finst
það þá e. t. v. eins sjálfsagt og eðlilegt og andrúmsloftið
í kringum þau. En finst þjer þetta ekki sjálfri æfintýri,
teipa mín? bætti maðurinn við. O — jæja, — læt jeg alt
vera, sagði sú litla! Og þá var hitaveitan aðeins fárra
mánaða gömul!
Það er gott að sækja fast á eftir framförum og um-
bótum. En vafasamur vinningur að því að heimta altaf
meira, án þess að gefa sjer tíma til að meta það, sem gjört
er. Vanmatið á kjörurti okkar er líka nokkuð vafasamt.
Minning Guðrúnar
lllugadóilur
í DAG verður jarðsungin frá
Dómkirkjunni heiðurskonan
Guðrún Illugadóttir. Hún and-
aðist í Landakotsspítala þ. 5.
þ. m., eftir langan og erfiðan
sjúkdóm.
Guðrún heitin var fædd að
Bjarteyjarsandi á Hvalfjarðar-
strönd þ. 23. júní 1869, en flutt
ist þaoan kornung með foreldr-
um sínum að Stóra-Lambhaga
í Leirársveit.
Foreldrar hennar voru Illugi
Bárðarson og Hallgerður Sig-
urðardóttir. Þau bjuggu lengi
í Lambhaga.
Árið 1893 giftist Guðrún
heitin eftirlifandi manni sín-
um, Helga Guðbrandssyni. —
Settust þau að á Akranesi, og
þar var heimili þeirra i rúm-
lega 30 ár, uns þau árið 1924
fluttust hingað til Reykjavík-
ur. Þau eignuðust 13 börn, er
öll náðu fullorðins aldri. Með
stakri kostgæfni, dugnaði og
skydurækni annaðist hún upp-
eldi barna sinna, og tveggja
dóttur barna. Og fleiri börn
tók hún í umsjá sína. Því fórn-
arlund hennar og hjálpsemi
var frábær. Var það hennar
heitasta ósk, að börn hennar
yrðu aðnjótandi sem bestrar
mentunar í uppvextinum. En
sjálf hafði hún orðið að inni-
byrgja mentaþrá sína.
En þó lífskjör hennar yrðu
lengst af fremur erfið, vinnu-
dagarnir langir, og miklar á-
hyggjur steðjuðu að þessari
hugprúðu konu, m. a. við lang-
varandi veikindi barna henn-
ar, misti hún aldrei gleði sína
yfir því fagra, sem fyrir augu
hennar bar. Og öllum nýjung-
um, sem til framfara horfðu,
tók hún fegins hendi, í fullri
trú á, að þjóðin eigi bjarla
framtíð í vændum.
Við fráfall hennar minnast
börnin hennar, barnp börnin
og vinirnir fjær og nær, hins
kærleiksríka æfistarfs hennar,
með djúpum söknuði og inni-
legri þökk. E.
Agúsf Þórarinsson
kjörinn heiðurs-
borgari Sfykkishólsns
Frá frjettaritara vorum í
Stykkishólmi. Fimtudags-:
kvöld 14. sept.
ÁGÚST ÞÓRARINSSON
hafði veglegt boð í gærkveldi
að heimili Sigurðar sonar síns,
í tilefni áttræðisafmælisins.
— Voru samankomnir þar yf-
ir 40 borgarar bæjarins, auk;
nokkurra frænda hans úr
Reykjavík, barna og tengda-
barna.
Flutt var frumorkt kvæði
og sungið við frumorkt lag,
eftir Þórarinn Guðmundsson>
systurson Ágústar. — Marg-
ar ræður voru fluttar og fór
hófið mjög prýðilega fram.
Kl. 11 e. h. var flugeldum!
skotið. Kvaddi þá oddviti
, Stykkishólmshr. sjer hljóðs.
TiJkynti hann, að á fundi
hreppsnefndar þannan dag,
jhefði hún gert*Ágúst að heið-
ursborgara Stykkishólms.
Afmælisbarninu ■ bárust á
þriðja hundrað skeyti.
IJíkverji ilriýar:

lyfr ilcin ftaci Ííf'i
Menn, sem halda fast
í ruslið.
VÍÐA HJER í bænum má sjá
illa farið með verðmæti. Á göt-
um úti og í geymsluportum hafa
legið undir skemdum margir
nytsamir hlutir ár eftir ár, og
enginn hirt um. Sumir þessara
hluta hafa verið til stór óþrifn-
aðar og til leiðinda fyrir vegfar-
endur.
Það var því sannarlega gleði-
efni flestum bæjarbúum, er bæj-
aryfirvöldin og lögreglan tóku
rögg í sig og skipuðu sjerstaka
menn til að hreinsa til og flytja
alt ruslið af alfaraleiðum. Þeir
menn, sem staðið hafa fyrir þess
ari hreinsun, hafa lagt mikla
rækt við starf sitt og gengið vel
fram, enda er nú öðruvísi um að
litast í mörgum bæjarhverfum
en áður var.
En þessir blessaðir menn hafa
ekki átt sjö dagana sæla. Það
hefir komið fyrir, að fólk hefir
ætlað vitlaust að verða, þegar
verið er að hreinsa ruslið frá
húsum þeirra.
Eina sögu heyrði jeg á dög-
unum um ryðgaða og vita ónýta
reiðhjólsgrind, sem lá í húsa-
garði hjer vestur í bæ. Þegar
hreinsunarmennirnir komu til
að hreinsa til í húsagarðinum,
kom sá, er þóttist vera eigandi
hjólgrindarinnar, og skammað-
ist blóðugum skömmum yfir því,
að taka ætti þessa hjólatík í
burtu.
Lenti þarna í allharðri rimmu,
sem þó vitanlega lauk með því,
að fulltrúar hins opinbera báru
sigur af hólmi.
Enginn eignarrjettur
á rusli.
LÖGREGLUSTJÓRI hefir aug
lýst oft og mörgum sinnum, til
að vara menn við, að rusl alt,
sem finst á almannafæri og er
til óþrifnaðar eða farartálma,
verði flutt á brott á kostnað eig-
enda. Þetta er alveg rjett og
svona á það að vera.
Það ætti ekki að vera neinn
eignarrjettur á rusjinu, jafnvel
þó eitthvert verðmæti sje í því.
Það myndi kannske kenna mönn
um að fara betur með eigur sín-
ar, í stað þess að láta þær liggja
fyrir hunda og manna fótum.
Það ætti að vera hverjum
manni vorkunnarlaust, „að gera
hreint fyrir sínum dyrum“. Skilji
menn eftir verðmæti, þar sem
það er til óþrifa, eða þar sem
það hneykslar borgarana, á að
taka það burt á kostnað eiganda,
eins og gert er nú.
•
Hvenær kemur nýja
slátrið?
NÚ ER kominn sá tími árs, er
menn eru venjulega farnir að fá
nýtt slátur, nýtt lambakjöt og ný
svið. Mönnum hjer í bænum er
farið að lengja eftir þessu góð-
gæti. Kindakjöt úr ís hefir ver-
ið ófáanlegt í margar vikur og
(með allri virðingu fyrir bænd-
um og hreint engum árásarhug)
er ekki hægt annað að segja, en
að bæjarbúar eru orðnir sárleið-
ir á ólseigu beljukjöti og mis-
jöfnu svínakjöti, en það er svo
að segja einasta kjötmetið, sem
hægt hefir verið að fá nú síðari
hluta sumars.
Það er lítill bragðbætir fyrir
fólk, þó því sje sagt, að ekki sje
hægt að slátra, því kengur sje
í pólitíkinni.
Svo er það gamla sagan, að
Reykvíkingar heyrá um slátrun
á lömbum hingað og þangað úti
inu *
•>❖♦♦11
um land löngu áður en farið er
að hugsa um neytendur í Reykja
vík.
e
Öskjuhlíð —
Eskihlíð.
BORIST hefir mjer eftirfar-
andi brjef um örnefnið Eskihlíð,
eða Öskjuhlíð og birti jeg það
án annara athugasemda, ein
þeirra, að jeg notaði það nafnið,
sem venjulegast er notað nú orð
ið. En hjer er brjefið, sem er fróð
legt og greinargott að mörgu
leyti:
yíkverji sæll!
í dálkunum þínum „Úr dag-
lega lifinu" í blaðinu í dag er
margtekið nafnið: „Eskihlíð" og
einu sinni, í lok fyrstu málsgrein
ar, stendur: „Öskuhlíð“. Af því,
sem þarna er um rætt i sambandi
við þessi nöfn, er auðskilið, að
átt er við hæðina hjer suðvestan
við bæinn, sem alls ekki á þessi
nöfn.
Hæð sú, sem „Beneventum“-
klettarnir eru suðvestan í, sem
,,Kóngsmelur“, það er: svæðið,
melurinn, sem ruddur var sum-
arið 1874 og Reykvíkingar hjeldu
á þjóðhátíð sína í tilefni af þús-
un ára-byggð íslands, það sum-
ar, þegar Kristján heit. IX. kon-
ungur, kom hjer, var efst á, og
þar, sem n úeru reistir hitaveitu
vatnsgeymarnir á, heitir Öskju-
hlíð“.
. „Leynimýri“.
NAFNIÐ hefir hún vafalítið
hlotið mjög snemma af lægð
þeirri, sem er suðaustan við há-
hæðina. Á þeim tímum hefir
lægð þéssi verið kvos, sem hvergi
var framrennsli úr, en þó ekki
vatnsheld. Slíkar dældir ofan í
eða utan í hæðum og fjöllum, eru
mjög víða á landinu kalaðir.
„Öskjur" (nefnifall eintölu:
,,Askja“). Hjer hefir svo verið
einnig. Með líðandi árum og öld
um og vaxandi gróðri í óskjunni
hefir hún smátt og smátt grynnk
að og loks myndast í henni mýr
argróður. í þessa mýri sást ekki
fyr en komið var rjett að henni.
Því voru gripir, kindur, kýr eða
hestar, sem leitað var að, og kom
ist hafði í þessa mýri, sem falið
var fyrir leitarmönnum þar til
þeir voru alveg komnir á stað-
inn. Þessvegna fóru þeir að kalla
mýrina „Leynimýri". Og svo
smágleymdist og týndist nafnið
„Askja“ nema í fyrri hluta nafns
ins á hæðinni; þar hefir það hald
ist.
•
EskihlíSarnafnið.
EN ýmsir hafa ekki skilið nafn
ið nje gert sjer í hugarlund,
hvernig á því stæði, og þess
vegna afbakað það. Þannig er
„Eskihlíðar“-nafnið tilkomið. Og
líklega stendur líka þannig á
nafninu á býlinu, sem var hjer
suðaustan undir Skólavörðuholt-
inu, og sem nú er komið inn í
nýja bæjarhlutann suðaustur víð
Miklubraut.
yesturv%stöðvarnar
Framh. af 1. síðu.
með þeim bresk og amerísk
beitiskip. Var siglt meðal
sokkinna franskra herskipa
þ. á m. orustuskipanna Strass
bourg og Dunquerque, sem:
liggja þar á sjávarbotni,, ó-
nýt. —; Talið er að höfnin í
Toulon sje mjög illa leikin,
hafnargarðar sprengclir, enj
bryggjur brunnar.