Morgunblaðið - 17.09.1944, Blaðsíða 2
2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 17. sept. 1944.
Þurfa htisaleigulögin endur-
skoðunar vil?
Bréf til búnaðarfélaganna í land-
inu frá st jórn Búnaðarfélags Islands
STJÓRN Búnaðarfjelags ís-
lands hefir fengið vitneskju
lím það, að Alþýðusamband Is-
lands hafi sent búnaðarfjelög-
um hreppanna boðsbrjef um
að senda fulltrúa á ráðstefnu,
er Alþýðusamband íslands
gengst fyrir í Reykjavík í nóv-
embermánuði næstkomandi, til
þess að ræða við þá um ýms
hagsmunamál landbúnaðarins.
í tilefni þessa vill stjórn
Búnaðarfjelags Islands taka
fram eftirfarandi:
Búnaðarfjelag íslands er
setíð viðbúið að taka upp sam-
ræður við fjelagssamtök verka
rnanna, Alþýðusamband Is-
lands, sem og samtök annara
stjettarfjelaga í landinu, til að
leita lausnar á sameiginlegum
vandamálum, eða að reyna að
jafna ágreiningsmál þau, er
upp kynnu að koma á milli
hinna einstöku hagsmunasam-
banda — sem oft er langt fram
yfir það. sem þyrfti að vera, og
ætíð báðum aðilum til tjóns.
En til þess að slík samtök geti
borið árangur, verða þau að
takast upp á skipulegan hátt
og undirhyggjulaust.
Til þess að sýna að Búnaðar-
fjelag Islands hefir litið þann-
ig á málin og hagað sjer sam-
kværat því, vill stjórn þess
benda á þessi atriði:
I desember 1942 sendi Banda
lag starfsmanna ríkis og bæja
Búnaðarfjelagi íslands brjef,
þar sem það óskaði að fjelagið
tæki upp viðræður við það á-
samt Alþýðusambandi Islands
og Fiskifjelagi Islands — um
vandamál verðbólgunnar, og
hugsanleg ráð til lausnar þeim.
Brjefi þessu svaraði stjórn
Búnaðarfjelags íslands á þá
leið, að hún væri viðbúin að
ræða mál þessi við fulltrúa frá
áðurnefndum fjelagasamtök-
um. Af framkvæmdum varð
þó ekki, af hverju sem það
hefir stafað. Næst má geta
þess, að Búnaðarþing lagði
.grundvöll að frjálsu samstarfi
bænda og launþega um tilraun
ir við stöðvun dýrtíðarinnar
ineð ályktun, sem það sam-
þykti um niðurfærslu verðlags
landbúnaðarafurða gegn sams-
konar niðurfærslu kaupgjalds
í landinu.
Alyktun þessi bar þann ár-
angur, að Alþingi lögfesti hina
svokölluðu sexmannanefnd, til
að leita að.rjettu hlutfalli af-
orðaverðs og kaupgjalds í land
inu. Nefnd þessi var síðan skip
uð fulltrúum frá Búnaðarfje-
lagi íslands, Alþýðusambandi
Islands og Fjelagi starfsmanna
ríkis og bæja, auk tveggja sjer
fræðinga í verðlagsmálum.
Samstarfið í sexmanna-
rtefndinni var hið ákjósanleg-
asta og bar þann árangur, sem
eftir var leitað. Þá skal að lok-
nm minst á hina síðari sex-
raannanefnd, er Búnaðarfjelag
Islands og Alþýðusamband ís-
lands skipuðu fyrir forgöngu
rikisstjórnarinnar til að at-
huga, hvort unt yrði að fá sam-
komulag á milli þessara aðila
um einhverja gagnkvæma
lækkun afurðaverðs og kaup-
gjalds frá þáverandi verðlagi.
Þó að samtöl þessi færu fram
í fullri vinsemd, báru þau eng
an jákvæðan árangur, þar sem
fulltrúar Alþýðusambandsins
gátu ekki fallist á neina lækk-
un launa, þó að fulltrúar Bún-
aðarfjelags íslands legðu fram
tilboð Búnaðarþingsins frá
1942 um nokkra lækkun af-
urðaverðs að því tilskyldu, að
kaupgjald yrði lækkað í sömu
hlutföllum.
Aftur á móti sendir Alþýðu-
samband Islands Búnaðarfje-
lagi íslands brjef, hinn 19. júní
1933 og býður því þátttöku í
einskonar ,,ráðstefnu“, er það
síðar tilkynnir að haldin skuli
í Reykjavík í nóvembermánuði
sama ár til að ræða um stofn-
un ,,Bandalags vinnandi
stjetta“, ásamt eftirtöldum
samböndum, stjórnmálaflokk-
um og fjelögum:
„Bandalag starfsmanna rík-
is og bæja, Bandalag íslenskra
listamanna, Fjelag róttækra
rithöfunda, Farmanna- og
fiskimannasambands Islands,
Kaupfjelag Reykjavíkur og
nágrennis, Ungmennafjelag Is-
lands, Alþýðuflokkurinn, Sam-
einingarflokkur alþýðu — Sós-
íalistaflokkurinn, Framsóknar-
flokkurinn, Samband ungra
jafnaðarmanna, Æskulýðsfylk-
ingin, Samband ungra Fram-
sóknarmanna, Sveinasamband
byggingarmanna, Trjesmiða-
fjelag Reykjavíkur, Lands-
samband iðnaðarmanna, Versl-
unarmannafjelag Reykjavíkur,
Verslunarmannafjelag Hafn-
arfjarðar, Samband íslenskra
bankamanna“.
Stjórn Búnaðarfjelags Is-
lands leit þannig á, að þessi
fyrirhugaða ráðstefna væri
fyrst og fremst stjórnmálalegs
eðlis, þar sem meðal annars
ýmsum stjórnmálaflokkum
var ætluð þar þátttaka, og að
tilgangurinn væri flokkspóli-
tískur, þar sem fram er tekið
í fundarboðinu, að verkefni
ráðstefnunnar væri að vinna að
því, „að gjöra markmið verka-
lýðshreyfingarinnar að veru-
leika“, — og að hún lægi því
algjörlega utan við verksvið
Búnaðarfjelags íslands. Auk
þess gat stjórn fjelagsins ekki
búist við neinni raunhæfri nið-
urstöðu af nokkurra daga
fundahaldi um jafn óljós og
yfirgripsmikil verkefni, þar
sem grautað var saman jafn
mörgum gerólíkum fjelagssam
tökum og þarna. Taldi hún því
ekki ástæðu til að sinna boði
þessu.
Fundarboð það, sem um get-
ur í upphafi brjefs þessa, mun
eiga að skoða sem áframhald
af því samfylkingartilboði,
sem nú hefir verið á minst, að
öðru leyti en því, að nú snýr
Alþýðusambandið sjer til ein-
stakra búnaðarfjelaga, ein-
stakra hópa manna og jafnvel
einstaklinga í sveitum lands-
ins, í stað þess að snúa sjer til
Búnaðarfjelags íslands, sem
hefir forgöngu í hinum skipu-
lögðu fjelagssamtökum bænd-
anna.
Stjórn Búnaðarfjelags íslands
lítur á þetta síðara fundarboð
á sama hátt og hið fyrra, auk
þess sem hún telur það bæði ó-
eðlilegt og óviðeigandi, að lands
samtök heilla stjetta eins og
Alþýðusamband Island skuli
beita sjer fyrir því að kljúfa í
smáhópa og einstaklinga heild-
arsamtök annara stjetta, sem
það leitar samstarfs við, og
hasla þeim þannig völl gegn
órofinni fylkingu skjólstæðinga
sinna.
Vitanlega er hver og einn
sjálfráður um þátttöku í ráð-
stefnu sem þessari, en stjórn
Búnaðarfjelagsins verður að
skoða hana búnaðarfjelags-
samtökunum í landinu með
öllu óviðkomandi, eins og til
hennar er stofnað.
Reykjavík, 15. sept. 1944.
Bjarni Asgeirsson.
Pjetur Ottesen.
Jón Hannesson.
Quebec-ráðsteSnan
Framh. af 1. síðu.
„Forsetinn, forsætisráðherr-
ann og nokkrir herráðsmenn
hjeldu allmarga fundi. Var
þar rætt um styrjöldina gegn
Þjóðverjum og Japönum. A
skömmum tíma náðist sam-
komulag um styrjöldina í Ev-
rópu, sem nú er að komast á
lokastig, og baráttuna gegn
Japönum“.
Bæði Churchill og Roosevelt
hafa látið svo um mælt við
blaðamenn, að aldrei hafi meiri
eindrægni ríkt á ráðstefnum
þeirra en nú.
Roosevelt sagði, að þeir
Churchill gætu ekki enn tiltek-
ið daginn, sem Þjóðverjar
myndu gefast upp, en þegar þar
að kæmi, myndi röðin koma að
Japönum. Churchill sagði, að
Bretar myndu taka þátt í bar-
áttunni gegn Japönum.
Roosevelt sagði, að það hefði
einkennt þessa ráðstefnu, hve
skamman tíma hún hefði tekið,
hve lítils skoðanamunar hefði
gætt og hve fljótt samkomu-
lagi varð náð.
Handlökum fjölgar
í Danmörku
ÞJÓÐVERJAR hafa s. 1. viku
handtekið í Danmörku fleiri
menn en nokkru sinni hefir átt
sjer stað áður.
Lausafregnir herma að á sum
um stöðum hafi yfir 2000 menn
verið teknir fastir, en þó er lal-
ið líklegt að sú tala sje nokkuð
ýkt. (Úr danska útvarpinu
hjer).
Svifsprengjur
falia enn
London í gærkveldi.
í NÓTT og í morgun var aft-
ur byrjað að skjóta svifsprengj
um á London og suðurströnd
Englands, eftir alllangt hlje.
Varð allmikið manntjón og
eig'natjón af skeytum þessum
að vanda. — Reuter.
ERU að rísa upp ný bannlög
í landinu?
Lög sem valda illindum og
úlfúð á milli manna?
Lög, sem heita verndarlög
en eru notuð sem skálkaskjól
og í auðgunarskyni?
Lög, sem gera fjölda manna
að lögbrjótum, sem aldrei hafa
áður gerst sekir um brot á
lands lögum?
Húsaleigulögin voru upp-
runalega sett til verndar hús-
næðislausu fólki og mun
þeirra hafa verið þörf. Seinna
voru þau einnig látin gida um
hverskonar atvinnurekstur.
Mörg fyrirtæki, sem höfðu á
leigu húsnæði fyrir stríð, hafa
grætt offjár á stríðinu, en
greitt húseiganda sem svarar
hálfri leigu fyrir stríð, miðað
við núverandi verðgildi pen-
inga, enda þótt stríðsgróði fyr-
irtækisins hafi mestmegnis ver
ið að þakka og standi og falli
með því húsnæði sem fyrir-
tækið er rekið í.
Hversu órjettlátt, sem þetta
,er, væri það þó sök sjer, ef það
gengi jafnt yfir alla húseigend-
ur, en því mun vera fjarri.
Lög þessi, sem selt voru upp
runalega í mannúðarskyni,
virðast því miður einkum
hitna á löghlýðnu og hrekk-
lausu fólki, sem þekkir ekki
flækjur og undanbrögð nú-
tímaviðskifta.
Það má með sanni segja, að
húsaleigulögin hafi gefið ýms-
um tækifæri til að auðgast af
eignum annara, og hafa margir
skefjalaust notfært sjer það
undir skjóli „laga og rjettar”.
Hinsvegar vita allir bæjar-
búar að fjöldi húseigenda hef-
ir hækkað leigu á húsum sín-
um langt fram úr því, sem lög-
in' mæla fyrir, stúndum eftir
samkomulagi við leigjendur,
stundum eftir eigin geðþótta.
Stórhýsi hafa verið keypt
upp í bænum og húsaleiga sam
tímis hækkuð á öllum leigj-
endunum, um helming eða
meir, án þess að nokkuð hafi
verið við því sagt.
Heimtaðar hafa verið þús-
undir króna, stundum af fá-
tæku fólki, fyrir það eitt að
selja því lítilfjörlegt húsnæði
á leigu.
Þess eru dæmi, að leigutak-
ar, sem haft hafa á leigu heil-
ar íbúðir frá því fyrir stríð,
selja á leigu eitt eða tvö her-
bergi gegn okurleigu og búa
þannig ókeypis 1 íbúð sinni.
Fjöldi leigjenda, sem hafa
haft ódýrt húsnæði á leigu, en
hafa þess ekki lengur þörf
sjálfir, halda því á sínu nafni
þó það sje í rauninni notað af
öðrum. Þannig myndast milli-
liður, sem stundum tekur í
þóknun meira en húseigand-
inn fær í leigu sjálfur.
Mörg fyrirtæki hafa beðið
hnekki við það að geta ekki
aukið húsnæði við sig í sínum
eigin húsum, vegna þess, að
leigjendur hafa ekki viljað
þoka til, jafnvel þó þoðið hafi
verið fram jafngott húsnæði í
öðru eða sama húsi.
Þannig mætti lengi áfram
telja. Með allskonar lagaflækj-
um og undanbrögðum, er farið
í kringum þessi lög og þau mis
notuð á allan hátt. Þeir, sem
frakkastir eru og sjást lílt fvr-
ir virðast hindrunarlítið geta
sniðgengið lögin, sem síðan
bitna eingöngu á hinum hlje-
drægari og löghlýðnari húseig-
endum bæjarins.
Húsaleigulögin voru upp-
runalega sett í mannúðarskyni,
en hið máttlausa eftirlit þeirra
og hinn varasami grundvöllur,
sem lögin byggjast á, að ganga
á umráðarjett einstaklingsins
yfir eignum sínum, hafa gert
lög þessi illa þokkuð og að
skálkaskjóli manna, sem kunna
að fara með löndum hegningf-
arlaganna án þess að á því
verði haft.
Þegar ný lög hafa slík vand-
kvæði og illar afleiðingar í för
með sjer, verður manni á að
spyrja:
Eru lög þessi ekki stórlega
gölluð? Er ekki sá grundvöll-
ur, sem lögin eru bygð á, illa
gerður og mætti þá ekki breyta
honum til batnaðar?
Mjer skilst að tilgangur lag-
anna sje tvennskonar: 1) að
tryggja mönnum, að þeir missi
ekki húsnæði sitt, 2) að koma
í veg fyrir okurleigu.
Mætli ekki ná þessu marki
á einfaldari hátt en gert er í
húsaleigulögunum?
Væri ekki hægt að skifta bæn
um niður í hverfi og ákveða
hámarks húsaleigu fyrir hvern
fermeter gólfs 1 öllum húsum
í sama hverfi, sem bygð voru
fyrir stríð? Á húsaleigu í hús-
um sem bygð hafa verið eftir
stríð, kæmi hækkun, sem væri
ákveðin fyrir byggingarkostn-
aði hvers rúmmeters það ár,
sem húsið var bygt, án tillits til
kaups eða söluverðs hvers
húss.
Bannað yrði að breyta ibúð í
verslunar- eða iðnaðarpláss.
Húsaleiga yrði að miðast við
verðgildi peninganna.
Um uppsögn húsnæðis giltu
hin eldri landslög, enda mjög
ósanngjarnt að svifta húseig-
anda með öllu rjettindum til
að ákveða hverjum hann selur
eign sína á leigu.
Með þessu ynnist: 1) Eftirlit
með framkvæmd laganna, sem
á einfaldan hátt fengið almenn-
ingi í hendur. Komið yrði í veg
fyrir hinn gífurlega mismun,
sem er á húsaleigu í bænum.
2) Sje húsaleigan ákveðin með
nokkurri sanngirni í hlutfalli
við verðgildi peninganna yrði
komið í veg fyrir hin margvís-
legu undanbrögð og lögbrot, er
núverandi húsaleigulög eiga sök
á. 3) Illvígar deilur, málaferli
og hatur milli leigutaka og
leigusala mundi falla niður.
H. G.
Þýskur hershöfðingí
fellur í Póllandi
London i gærkveldi:
ÞÝSKA frjettastofan skýrði
frí því í dag, að „major-gene-
ral Dúrking hefði fallið sem
hetja“ við Sanok í Póllandi.