Morgunblaðið - 24.09.1944, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Sunxiudagur 24. sept. 1944
Framh. af bls. 7.
kvæmdasjóði ríkisins sje ætlað
að hlaupa hjer undir bagga.
Þar segir:
„Framkvæmdasjóði ríkisins
er ætlað það hlutverk að stuðla
að umbótum og nýbreytni í at-
vinnuháttum landsmanna. Hef-
ir nú þegar verið ákveðið að
verja úr sjóðnum 5 milj. kr.
til að styrkja menn til báta-
kaupa. Eftir munu þá vera um
6 milj. kr. í frv. þessu er lagt
til, að helmingur þessarar upp-
hæðar, 3 milj. kr., gangi til
styrktar kaupum á nýtísku,
vjelknúnum jarðvinslutækjum,
og er nauðsyn landbúnaðarins
í þessu efni í alla staði sam-
bærileg við þörf sjávarútvegs-
ins fyrir aukningu og endur-
bætur á skipastólnum“.
Dreifbýlið.
Flutningsmenn landbúnaðar-
frumvarpanna þriggja virðast
vera eindregnir á þeirri skoð-
un, að leggja beri áherslu á að
bygðin hafi framvegis sem svip
aðasta útbreiðslu og hún hefir
haft. Samtökin eða samhjálpin
um nýrækt og húsabætur eigi
m. a. að koma í veg fyrir, að
bygðir verði útundan, dragist
aftur úr í ræktun og húsabót-
um, og fólk flýi því fyrst og
fremst þaðan.
Margir bestu búnaðarfröm-
uðir þjóðarinnar hafa verið á
sama máli. Þeir hafa viljað fyr
ir hvern mun, að bygðin hald-
ist við í öllum afdölum og öll-
um útnesjum, og þeim sárnar
að sjá eða vita til þess, þegar
eitthvert örreytiskotið legst í
eyði. Af misskilinni ræktarsemi
við fornar slóðir hafa menn
viljað að einhverjir hjeldu á-
fram, fram í rauðan dauðann,
að brjótast áfram þar sem skil
yrðin eru lökust, þó við þeim
blasi blómlegri sveitir, þar
sem ræktunin er öruggari, að-
drættir auðveldari, og líklegra,
að menn geti unað sjer.
Öld eftir öld hefir bygð lands
ins verið að dragast saman,
eyðijörðum að fjölga, afdalir
og harðbalasveitir lagst meira
og minna í eyði. Eigi hafa verið
tök á að sporna við þessu. Fyrri
en þá nú, ef fjármagn og tækni
koma til sögunnar í ríkara
mæli en áður.
En jeeg stórlega efast um,
að það sje rjett, að leggja á-
herslu á að byggja upp þær
sveitir, sem frá náttúrunnar
REYKJAYIKURBRJEF
hendi eru ljelegastar, þar sem
framleiðslan verður þess vegna
altaf bæði dýrari og ótryggari.
en í meðal góðum sveitum.
Rannsóknir þurfa að leiða í
ljós, hvar framleiðslan er og
verður auðveldust, ódýrust og
öruggust. Þar á að leggja mesta
Stund á ræktun. Þar á að fjölga
býlunum. En leggja ekkert of-
urkapp á að halda við bygð og
búskap, þar sem skilyrðin eru
lökust.
.Stefnan um samfærslu bygð-
arinnar kom fyrst fram, það jeg
til veit, fyrir 50 árum. Stofn-
andi tímaritsins Eimreiðarinn-
ar vildi að lagðar yrðu járn-
brautir um bestu landbúnaðar-
sveitirnar. Þjettbýli myndi þá
myndast í nánd við brautirn-
ar. Fólkið flytja þangað frá
þeim jörðum, sem lakar væru
í sveit settar.
Síldaraflinn.
Þegar minst er á meðal af-
köst einstaklinga við landbún-
aðarframleiðsluna, þá dettur
manni ósjálfrátt í hug fram-
leiðslan á fiskimiðunum, t. d-
síldveiðarnar.
Svo hlálega vill til, að blöðin
hafa ekki enn leyfi til að flytja
aflafrjettir frá síldveiðiflotan-
um. Bann þetta hefir verið
brotið, en misjafnt hve blöðin
vilja ganga langt í því efni.
Eftir hverja síldarvertíð væri
fróðlegt að fá skýrslu um það,
hve margir hafa verið við veið
arnar og meðferð aflans. Er
mjer ekki kunnugt um hvorki
skipa nje mannafla- En mikill
afli hlýtur að koma í hlut hvers
manns, þenna tiltölulega stutta
tíma, þegar aflinn verður um
1 Vz tonn af síld á hvert manns-
barn í landinu, rrnga og gamla
í öllum stjettum.
skóla, nema vegna þess að Norð
lendingar vildu sýna sögustaðn
um ræktarsemi. Það var minn-
ing Jóns Arasonar og annara
Hólahöfðingja, Líkaböng og
dómkirkjan er dróg skólann
þangað, en ekki landkostir jarð
arinnar.
En ef búnaðarskóli yrði sett-
ur í Skálholti, væri eðlilegt að
menn gleymdu ekki að nota
jarðhitann, sem þar er í ríkum
mæli. Nú kunnum við þá tækni.
En þá var öldin önnur, er
Skálholt var höfuðstaður Suð-
urlands. Þá sat mannfjöldinn í
Skálholti krókloppinn allan
veturinn í hriplekum kofunum,
þó hverareykimir úr Laugar-
ási blöstu við sjónum þeirra
allan ársins hring. Þetta var ást
á þúfunni, sem segir sex. Að
þoka sjer ekki til nokkur hundr
uð faðma í ylinn. Heldur
krókna þar sem maður var
kominn.
En í þessum köldu og hrip-
leku kofum dafnaði andleg
menning, bókmentaiðja og alt
það sem við best lifum á sem
þjóð. Það vantaði ekki. Því
aldrei fraus svo fyrir skilning-
arvitin á okkar ástkæru and-
ans mönnum, að þeir hættu að
meta fornfræði og kristindóm.
Sveitamenningin.
Öll íslensk menning var fram
undir síðustu aldamót sveita-
menning. Af þeirri einföldu á-
stæðu, að kaupstaðarlíf var að
heita mátti ekki til. Helstu em-
bættismenn landsins voru lengi
vel hver á sínu kotinu í um-
hverfi Rvíkur. Því hvert hekn-
ili þurfti í þá daga að hafa gras
nyt og kýr. Hjer vantaði alt
,,mjólkurskipulag“. Það kom þá
þegar það kom!
En sleppum öllu gamni.
Sú menning, sem íslenskar
sveitir ólu og varðveittu, var
ekki verkleg menning. Alt er
snerti verkleg efni, bar ein-
kenni úrræðaleysis og amlóða-
háttar. Engin jarðrækt. Plóg-
laus bændaþjóð, sem „rakaði“
sömu þúfnakollana í þúsund ár,
með bitlausum Ijáum, sem
bundnir voru á orfin, eins og
þjóðin væri í járnlausu heim-
skautalandi og hefði fengið lær
dóm sinn hjá Eskimóum. Það
er kannske leiðinlegt að tala
svona um hina ástkæru for-
feður. En þetta er satt. Hinir
mestu höfðingjar og andans
stórmenni ljetu amlóðabúskap-
inn viðgangast. Menning þeirra
var ekki bændamenning í þess
orðs venjulegu merkingu. átti
ekkert skylt við þá jarðrækt-
artækni, sem hlýtur að vera
aðalkjarni þeirrar menningar,
sem rjettu lagi heitir bænda-
menning.
Það er hin verklega menn-
ing, sem getur bjargað íslensk-
um búskap í næstu framtíð.
Fer vel á því að miðstöðvar
hennar verði biskupssetrin,
höfuðból hinnar fornu menn-
ingar, og æskulýður sveitanna,
sem lyftir verklegri menning
bænda á hærra stig, verði með
því mintur á, að á nýrri öld
vjela og verktækni megi þjóðin
ekki gleyma bókmenning for-
tíðar sinnar.
— Guðbrandur Jónsson
Framh. af bls. 2.
nú líkhringingu yfir honum
sjálfum. Ilann fær hvíld, eft-
ir langt, óeigingjarnt og mikið
starf, íDalnum sem hann elsk-
aði..
Þorst. Þorsteinsson.
Sænsku skipi sökkt.
London: Sænska skipið Rosa
fred, 2153 smálestir, hefir sokk
ið etfir að verða fyrir tundur-
skeyti sem flugvjel varpaði að
því. Þetta mun hafa skeð á
Eystrasalti, en fregnin er frá
þýsku frjettastofunni.
Finnar berj-
ast við
Þjóðverja
Stokkhólmi í gærkveldi.
FINSKA yfirherstjórnin til-
kynti í dag, að finskar hersveit
ir hefðu ráðist á þýskar her-
sveitir í Mið-Finnlandi, en þær
eru enn ekki komnar á brott
úr landinu. Þjóðverjar munu
hafa tekið finsk skip í höfnum
Norður-Noregs.
Hafa þarna orðið bardagar og
segjast Þjóðverjar hörfa eins
og þeim sje hagkvæmast, en
ekki Rússum, sem nú ráði öllu
í Finnlandi.
Finska þingið hefír samþvkt
vopnahljesskilmála Rússa, en
ekki er enn vitað, hversu at-
kvæði hafa fallið. — Reuter.

Skálholt.
Nú hefir komi’ð til orða að
reisa búnaðarskóla Sunnlend-
inga í Skálholti. Fer vel á því.
Skálholt er mikil jörð, liggur
miðsvæðis í sveitum Suður-
lands. Fá þá biskupasetrin
fornu hvert sinn bændaskóla.
Skálholt er frá náttúrunnar
hendi mikið betra skólasetur en
Hólar í Hjaltadal. Hólar eru
kostarýr afdalajörð. Hefði eng-
um dotlið í hug að setja þangað
Börn, nnglingar eðn eldrn fólk
óskast frá næstu mánaðamótum til að bera Morgun-
blaðið til kaupenda víðsvegar um bæinn.
♦
Þeir, sem talfært hafa við oss að komast að þessu
starfi í vetur, gefi sig fram á afgreiðslu blaðsins sem
allra fyrst. ,
f »»»«»»» ♦•♦♦♦♦♦••♦••♦♦♦♦•♦♦♦♦♦•♦»♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
< >
< >
< >
< >
X-9

Effir Roberf Slorm
ME<ANWMIL.£..,/4T AN AR/MY AlR-FlELpY[
" BUUE-J/4W JUST 7 YE/4H.../V1E, l CAN'T ^
t AIN'T ÖOT NO HELP CHOKIN’ UP -
5ENTI41ENT.../IN' I AND BU666Y WENT
AFTER KÍLLlN' THPOUöH REPOR/H
, BU665Y, 700! J SCHOOL T’öETHER.
YES....ONE OP 'E/M'UOOK5
LIKE THE 6UÖINE5S ! LET‘5
ÖET THESE NE6ATIVES
DOWN TO HEADQUARTERS'
6ET
ANYTHIN6
CHUCK 1
HEY, 5LUE-JAW... HOW'S
ABOUT SAYIN' A FEW /
WORDS BEFORE W£ j
Die ole sueesy 1
3», UNDER ? íratifíy
' HUH? OH, YEAH
WELL, HE...HE
W45 A 600D
TRI66ER /MAN!
IT'5 TOO 8AD,
k THAT'S ALL.

Copr.~1944, Kmg Features Syndicatc, Inc., World rights rcserved
1-2) Glæpon: — Heyrðu, Blákjammi, þú ættir að
segja nokkur orð, áður en við holum Buggsy gamla
niður í jörðina. Blákjammi: — Ha? Ójá. Jæja, hann
var ekki feiminn að taka i gikkinn! Það er leiðin-
legt, að hann skuli vera dauður. Það er alt og sumt.
Glæpon: — Blákjammi hefir steinhjarta. Að hann
skuli geta talað svona eftir að hafa drepið Buggsy!
Annar glæpon: Já, jeg get nú ekki tára bundist. Við
Buggsy vorum saman á heimili fyrir vándræðabÖrn.
3-4) Á meðan — á flugvelli hersins. Lögreglu-
maður: — Náðuð þið nokkrum myndum, Chuck?
Chuck: — Já, og það lítur út fyrir, að ein þeirra
sje af því, sem um er að ræða. Við skulum koma
þessum filmum niður til aðalstöðvanna!