Morgunblaðið - 07.11.1944, Blaðsíða 6

6
iv' yíg
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudfigur 7. nóvember 1944

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
FramkvÆtj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjaítansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgóarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanðs,
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Það sem ekki varð
HIN STÓRVIRKA nýsköpun í atvinnulífi þjóðarinn-
ar, sem er aðalatriðið í stefnuskrá ríkisstjórnarinnar, hef-
ir að vonum vakið óskifta athygli og aðdáun allra fram-
faramanna í landinu, enda eru ákvæðin í málefnasamn-
ingnum, sem að þessu lúta, stórhuga og glæsileg. Þar
segir svo:
,,Það er megin stefna stjórnarinnar að tryggja það, að
allir landsmenn geti haft atvinnu við sem arðbærastan
atvinnurekstur.
Þessu markmiði leitast stjórnin við að ná m. a. með
þessu:
Af erlendum gjaldeyri bankanna í Bretlandi og Banda-
ríkjunum sje jafnvirði eigi minna en 300 milj. ísl. króna
sett á sjerstakan reikning. Má eigi ráðstafa þeim gjald-
eyri án samþykkis ríkisstjórnarinnar og eingöngu til
kaupa á eftirtöldum framleiðslutækjum:
1. Skip, vjelar og efni til skipabygginga o. fl., samtals
a. m. k. 200 milj. kr.
2. Vjelar og þess háttar til aukningar og endurbóta á
síldarverksmiðjum, hraðfrystihúsum, niðursuðu, svo og
til tunnugerðar, skipasmíða o. fl. — um 50 milj. kr.
3. Vjelar og þess háttar til áburðarverksmiðju, vinslu
og hagnýtingu landbúnaðarafurða og jarðyrkjuvjelar og
efni til rafvirkjana o. fl. — um 50 milj. kr.“.
*
Hugsunin, sem liggur bak við nýskÖpunina, er sú, að
koma í veg fyrir að fje það, sem þjóðinni hefir áskotn-
ast á stríðsárunum, verði gert að eyðslueyri, heldur verði
fjenu varið til þess að kaupa fyrir ný og fullkomin fram-
leiðslutæki og tryggja þar með framtíð og öryggi fólks-
ins í landinu.
Furðu gegnir, að hið gamla og góða sjálfstæðisblað,
Vísir, skuli halda því fram, að ákvæðin um nýsköpun-
ina í málefnasamningnum sjeu ekki stefna Sjálfstæðis-
flokksins, heldur sje hjer um að ræða stórfelda byltingu
„í anda kommúnista“. Er þetta ný sönnun þess, hversu
blað þetta er orðið utan gátta í stefnumálum Sjálfstæðis
flokksins.
★
Ef til vill er það merkilegast í sambandi við stjórnar-
myndunina, að þar taka höndum saman flokkar, sem
hafa gerólíkar skoðanir á grundvallaratriðum þjóðskipu-
lagsins. Þessi mikli ágreiningur er lagður á hilluna, en
flokkamir koma sjer saman um að hefja risavaxnar
framkvæmdir á grundvelli núverandi þjóðskipulags.
Aðþýðublaðið segir (4. nóv.):
„í stefnuyfirlýsingu hinnar nýju stjórnar er ekki gert
ráð fyrir neinum þeim skipulagsbreytingum, sem þjóð-
nýting eða sósíalismi gætu kallast. En engu að síður eru
boðaðar í henni róttækari umbætur og framkvæmdir á
grundvelli núverandi þjóðskipulags en nokkur önnur
stjórn hjer á landi hefir haft*á stefnuskrá sinni“.
Og Þjóðviljinn segir (4. nóv.): „Sósíalistaflokknum er
ljóst og vill að alþýðu manna sje ljóst, að stefnuskrá
þessarar stjórnar er ekki sósíalismi, ekki sú stefna, sem
Sósíalistaflokkurinn fyrst og fremst berst fyrir“.
Þannig eru ummæli málgagna þeirra flokka, sem hafa
þjóðnýtingu á stefnuskrá sinni. Stinga þau mjög í stúf
við fræðslu Vísis.
★
Undanhald Þjóð-
verja í Norður-
Noregi____________________
Frá norska blaðafulltrú-
anum:
HELSTU stórtíðindi frá Nor
egi síðustu vikur eru þau, að
hersveitir Rússa hafa farið yfir
landamæri Noregs og frjáls
Noregur framundan. Skömmu
áður en Rússar náðu bæjunum
Kirkenes og Björnevatn, en þar
eru járnnámur miklar, heim-
sótti quislingurinn Jonas Lie
bæi þessa. Hann ávarpaði bæj
arbúa og tilkynti þeim, að öll
hús myndu verða brend, en í-
búarnir myndu verða fluttir til
hjeraða sunnar í landinu, að
alveg tilgangslaust væri fyrir
íbúana að hreyfa mótmætum,
því að Þjóðverjar yrðu að láta
undan síga og allt yrði að
leggja í rústir á undanhaldinu.
Þann 25. okt. s. 1. tilkynti
Stalin, marskálkur, að Rúss-
neskar hersveitir hefðu farið
yfir landamæri Noregs og tek-
ið bæinn Kirkenes og hrakið
Þjóðverja úr 30 þorpum í
tandamærahjeruðunum.
Sókn Rússa til Kirkenes var
svo hröð, að Þjóðverjum vanst
ekki tími til að eyðileggja all
ar birgðir sínar þar, svo sem
olíu- og bensínbirgðir. Síðar
hafa Rússar sótt fram frá
Kirkenes og hafa tekið nokkra
staði, eins og t. d. Elvenes,
ferðamannabæinn Svanvik,
Munkelv og Neiden, sem er
um 30 km. fyrir vestan Kirke
nes.
Þegar tilkynt var í útvarpi
á Norsku frá London, að þetta
hefði gerst, var meðal annars
sagt: „Töku Kirkenes er heils
að með mikilli gleði og björt-
um vonum af allri norsku þjóð
inni. Þegar Sovjetrússneskir
herir nú eru komnir inn á
norskt land, þá gerist það með
fylsta samþykki norsku stjórn
arinnar. Eins og fyrir er mælt
í samningum Norðmanna við
Sovjetríkin munu norskir her-
foringjar og embættismenn
koma á vettvang".
Norska útvarpið í London
mintist dagsins með sjerstakri
dagskrá. Hákon konungur flutti
ræðu og komst m. a. svo að
orði: Fyrir nokkru síðan var,
með samþykki mínu, gert banda
lag við Sovjet-Rússland, um
sameiginlegar hernaðaraðgerð-
ir, ef leikurinn kynni að ber-
ast inn á norskt land. — Þetta
hefir nú farið svo, og mjer er
það sjerstakt gleðiefni að geta
sagt að norskar hersveitir
muni berjast með hersveitum
Rússa á norskri grund. Svo er
fyrir mælt í samningunum við
Rússa, að eins fijótt og hin
hernaðarlega staða leyfir, muni
þeir yfirgefa Noreg. Þá segir
og í samningunum að embætt
ismenn stjórnar minnar muni
hafa samstarf Við rússneska
Einmitt vegna þess, að hin stórvirka nýsköpun í at-
vinnulífinu verður framkvæmd á grundvelli núverandi
þjóðskipulags, er ástæða til að þakka báðum flokkunum,
Alþýðuflokknum og Sósíalistaflokknum fyrir víðsýni
þeirra og stórhug. Því að hvað hefði orðið úr nýsköpun-
inni, ef þessir flokkar hefðu krafist þess, að allar nýjar
framkvæmdir yrðu þjóðnýttar? Þá hefði alt kafnað í
rifrildi og deilum, engin nýsköpun átt sjer stað og stríðs-
gróðinn horfið og orðið að eyðslueyri.
Það er þetta, sem afturhaldsöflin í þjóðfjelaginu harma,
að ekki varð.
embættismenn, um að koma á
norskri stjórn í hinum herteknu
hjeröðum Noregs — Það er
skylda hvers Normanns að
styðja hina rússnesku sam-
herja okkar. Það er norsku
þjóðinni og mjer óumræðari-
legt gleðiefni, að geta fullviss
að um, að frjáls Noregur sje
framundan, því sigurinn nálg
ást með degi hverjum.
Framhald á 8. síðu.
XJíbverji ihripar:
K. A ■
W T V V WVV'A'VV ■
Jfr clcKifecjci fíjinn
‘I

„Oft finst oss vort
land . . . .“
FYRIR SKÖMMU hitti jeg
ungan Reykvíking, sem hafði
„forframast“ vestur í Ameríku.
Hafði verið þar nokkra mán-
uði, eða svo, í skóla. Þessi ungi
maður var ekki ánægður með
landið sitt og þjóðina. Fánst alt
svo smátt hjer og litlar fram-
kvæmdir. Landið kalt og hrjóstr-
ugt. „Það er ekki hægt að búa
hjer í þessu landi“, sagði hann.
„Hjer eru engir möguleikar,
engin framtíð fyrir unga menn,
sem vilja áfram“.
Því miður er það ekki þessi
eini maður, sem þannig hugsar.
Það eru altof margir ungir
menn og konur, sém hugsa á líka
lund. Halda, að alt sje betra ann-
arsstaðar en á þeirra' eigin landi.
Jeg hafði því gaman af að
heyra álit ungs Bandaríkja-
manns á íslandi, sem dvaldi hjer
á landi í ameríska hernum, en
er nú suður í Frakklandi. Maður
þessi heitir William H. Haight og
er majór. Hann skrifar kunn-
ingja sínum á ]>essa leið:
„Jeg öfunda íslenska
æsku“.
„Það þarf ekki að lýsa því, að
jeg sakna íslands. Mjer fanst jeg
vera heima á meðan jeg dvaldi
þar. Jeg á skemtilegri endur-
minningar frá dvöl minni á Is-
landi en frá nokkru öðru tíma-
bili lífs míns. í mínum augum
var ísland skemtilegt og heill-
andi vegna þess, að maður þarf
að hafa fyrir lífinu. . . . Það er
ekki neinn leikur lífið þar. Það
er svo þýðingarmikið að sigrast
á erfiðleikunum þar. Jeg verð
að segja, að jeg öfunda ungu kyn
slóðina á íslandi, vegna þess, að
hún á svo merkilegt tímabil í
vændum".
•
„Eins og hjá land-
nemunum".
„ÞAÐ FARA erfiðir tímar í
hönd á íslandi“, heldur Haight
majór áfram. „Fjárhagslegir örð
ugleikar að ófriðnum loknum og
ef til vill stjórnmálalegir örðug-
leikar. En íslendingar munu
koma úr þeim örðugleikum.
sterkari og betri en þeir hafa
nokkru- sinni verið. Fólkið, sem
fær tækifæri til að berjast í
þeirri baráttu og sigra, mun
finna hina sönnu ánægju“.
„Island er að mörgu leyti eins
og Ameríka, þegar landnemarn-
ir komu þangað og námu landið
á vesturlandamærunum í byrj-
un 19. aldar. Það er heillandi
fyrir menn, sem hafa hugrekki
og vilja vinna að nýjum fram-
kvæmdum".
Vilhjálmur Eyfirð-
ingur.
ÞETTA segir hinn ungi Ame-
ríkumaður. Færi betur, að allir
ungir íslendingar hugsuðu á
sömu leið. Þá þyrftum við ekki
að kvíða framtíð landsins. Og
við þurfum ekki að kvíða, því
þessi sama hugsun er til hjá okk-
ur. Einn og einn nöldurseggur er
ekki öll þjóðin, sem betur fer.
Þessi ungi liðsforingi, sem jeg
hefi sagt ykkur frá, er kannske
einstakur í sinni röð. Fyrst þeg-
ar jeg var kyntur fyrir honum
og hváði eftir nafni hans, sem
jeg heyrði ekki, sagði hann á ís-
lensku:
— Kallaðu mig bara Vilhjálm
bónda!
— Ert þú Vestur-fslendingur?
spurði jeg.
— Nei, jeg er Eyfirðingur, Vil-
hjálmur Eyfirðingur. Jeg hefi
verið rúmt ár á Akureyri, sagði
hann brosandi.
Einangrað land.
ÞAÐ ER oft sagt, að með nú-
verandi styrjöld hafi margra
akla einangrun íslands verið lok
ið. ísland væri nú alt í einu kom
ið inn í straumiðu heimsins. Bent
hefir verið á, hve flugtæknin
hefði fært ísland nær öðruiri
þjóðum og því er spáð, að Is-
land verði aldrei einangrað á ný.
En það er nú eins og litið er
á það, hvort ísland er einangr-
að eða ei. Á sumum sviðum er-
um við einangraðri' en við vor-
um fyrir stríð. Það eru t. d. betri
samgöngur milli Timbuktu og
London, en milli íslands og
London, og íbúarnir á Kyrra-
hafseyjunum, sem eru nokkur
þúsund kílómetra frá ströndum
Ameríku, fá vafalaust betri póst
þjónustu en er milli Ameríku og
íslands.
Það er mikið rætt um fram-
farir á sviðum póstflutnings
milli landa. Lundúnablöðiri sum
eru prentuð á þunnan pappír og
send í flugpósti út um víða ver-
öld. í Kairo og Teheran, í New
York og Washnigton er hægt að
lesa tveggja þriggja daga göm-
ul Lundúnablöð. Flugvjelarnar,
sem fljúga með póst vestur og
austur um Atlantshaf, koma ef
til vill við á íslandi. En við ís-
lendingar erum ekki með. Þriðja
og fjórða flokks póstur er nógu
gott handa okkur.
Klaufaskapur.
AFTUR OG AFTUR hefi jeg
bent á þetta hjer í blaðinu og
spurt að því, hvort ekki sje hægt
að fá þessu breytt, að íslehding-
ar fái að njóta sömu rjettinda,
hvað samgöngur snertir, og aðr-
ar þjóðir, þar sem bandamenn
hafa bækistöðvar. Það hefir ver-
ið gefið í skyn, að það sje af
klaufaskap, að þessu hefir ekki
verið breytt.
Eina svarið, sem hefir fengist,
er, að þetta hafi verið til athug-
unar. Nú er póst- og símamála-
stjóri íslands staddur í Banda-
rikjunum og ætti hann að geta
fengið tækifæri til að fá ákveð-
ið svar í þessum efnum. Það er
meira en tími til kominn.
Erfiðleikar á blaða-
dreifingu.
HJER á árum áður þótti það
gott að geta komið ungling í at-
vinnu við að bera blöð út til
kaupenda hjer í bænum. Hefir
margur unglingurinn unnið sjer
irin peninga, sem hafa orðið bú-
bót á heimilinu. Auk þess þótti
það sjálf sagt að venja unglinga
við vinnu og kenna þeim að meta
peningana með því að hafa fyrir
að afla þeirra.
En nú virðist þetta eitthvað
breytt. Það eru miklir erfiðleik-
ar fyrir blöðin að fá unglinga,
eða eldra fólk, til að bera út
blöð, þó það starf sje vel borg-
að. Á hyerjum einasta degi, aug-
lýsa blöðin eftir unglingum, en
árangurinn er lítill.
Blaðaútburður er tilvalið starf
fyrir unglinga. Það tekur ekki
mikinn tíma og er ekki erfitt. —
Ennfremur er þetta tilvalið starf
fyrir eldra fólk, sem eltki þolir
erfiða vinnu. Aðstandendur ungl
irigá ætti að kynná sjer þetta og
tala við afgreiðslu Morgunblaðs-
ins.