Morgunblaðið - 11.11.1944, Síða 2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 11. nóv. 1944,
Hámarksverð bóka
Verðlagsstjóri svarar
Finni Einarssyni
bóksala
Styrkir Rokkefellers-
stofnunin rannsóknar-
stöð að líeldum í ftfos-
fellssveit?
MEIRI HLUTI fjárveitinganefndar flytur í Sþ. svohljóðandi
þingsályktunartíllögu:
FINNUR EINARSSON bók-
sali ritar enn grein í Morgun-
blaðið 8. nóv., sem mun vera
ætlað að vera gagnrýni á eftir-
litið með verði bóka. í grein-
ihni er borið saman verð ým-
issa bóka pr. örk, komist að
þeirri niðurstöðu, að það sje
ekki ávalt hið sama, og það
talið sönnun fyrir handahófs-*
vir.nubrögðum af hálfu verð-
lagseftirlitsins.
Jafnvel þeim, sem aldrei
hafa komið nærri bókaútgáfu,
tilýtur að verða ljóst við ör-
lifcla umhugsun, hvílík flónska
það . er að gera samanburð á
verði bóka án þess að hafa um
leið hliðsjón af stærð upplags
þeirra. Útgáfukostnaðurinn vex
ekki hlutfallslega við aukningu
up'plags, svo að bækur, sem
gefnar eru út I stóru upplagi,
geta verið tiltolulega miklu ó-
dýrari en hinar, sem gefnar eru
úfc i litlu upplagi.
I grein sinni ber Finnur Ein-
ar.sson saman verð ýmissa bóka
ári þéss að geta þess, að munur
kunni að vera á stærð upplags
verslun og bókaútgáfu að at-
vianu, getur varla verið svo
skyni skroppinn, að honum sje
ekki ljóst, að slíkur sanlanburð
ur er markleysa ein. Hjer er
því líklega um vísvitandi til-
raun að ræða til þess að halla
rjefctu máli. Upplag bóka
þeírra, sem um er rætt í grein-
inni, hefir í rauninni verið
mjög misstórt, svo algjörlega
eðlilegt er, að á þeim sje nokk-
tn: verðmunur, þótt ekki væri
tekið tillit til annara atriða.
Auk þess getur ýmis útgáfu-
kostnaður auðvitað orðið mis-
hár við bækur, sem eru jafn-
stárar, og ætti vissulega að
vera óþarfi að benda bóksala*
ofíar en einu sinni á jafn aug-
ljósa hluti.
Auk þess eru í greininni fjöl
margar rangfærslur. Það er
rarsgt, að útgáfa Heimskringlu
sje nákvæm endurprentun á
■eldri útgáfu, svo að engin rit-
laún hafi þurft að greiða. Staf-
set'ningu hefir verið breytt.
Hann ber saman sjerstaklega
vandað skinnband á Heims-
kringlu og rexinband á annari
bók og fer rangt með verðið
á bandinu á Heimskringlu. Um
verðið á umræddu skinnbandi,
sem hann telur verðlagseftir-
litið hafa gert mjög rangt í að
s.i nþykkja, er það að segja, að
um það band varð ekki dæmt
úfc.frá verðskrá Bókbindarafje-
logsins. svo að valinkunnur
fagmaður var fenginn til þess
að.áætla kostnaðarverð þess, og
satnþykkið á verðinu miðað við
það. Má Finnur Einarsson kalla
sJikfc handahófsvinnubrögð, ef
honum sýnist.
Það er algjörlega rangt, að
útgefandi bókarinnar „Hver er
maðurinn?“' hafi orðið að
„standa í margra vikna stappi
við verðlagsyfirvöldin“ um
verðið á bók sinni. Þegar hann
fór fyrst fram á samþykki á
verði hennar, var málið af-
greitt meðan hann beið á skrif-
stofunni. Hins vegar vildi eft-
irlitið siðar ekki umsvifalaust
heimila honum nokkra hækk-
un á bókinni vegna kostnaðar-
liða, sem ekki hafði verið get-
ið um upphaflega, og heldur
ekki staðfesta það verð á bandi,
sem farið var fram á, enda
gilda um það fastar reglur. Út-
gáfa þessarar bókar tafðist að
sjálfsögðu ekkert vegna þessa.
Síðan bókaeftirlitið komst í
fast horf nokkru eftir áramót-
in 1943/44, hefir verið stuðst
við ákveðnar reglur við sam-
þykki á verði bóka, og hefir að
sjálfsögðu hið sama verið lát-
ið gilda um sambærilegar bæk
ur hjá hvaða útgefanda sem er,
þótt verð á einstökum bókum
pr. örk geti engu að síður orðið
nokkuð misjafnt af ástæðum
þeim, sem áður greinir. Þeim,
sem það kynna sjer, verður á-
reiðanlega ljóst, að síðan bóka-
eftirlitið var hafið, hefir verð
bóka lækkað verulega, en það
er auðvitað kjarni þessa máls.
Þrátt fyrir það er þó ekki vit-
að, að eftirlitið hafi hamlað
heilbrigðri bókaútgáfu.
Verðlagseftirlitinu er þökk á
skynsamlegri og rökstuddri
gagnrýni. Af hálfu menningar
fyrirtækja eins og þeirra, er
bókaútgáfu stunda, hefði og
ekki átt að vera von á nema
slikri gagnrýni, þótt hana hafi
ekki verið að finna í greinum
Finns Einarssonar. Auk þess
hefði úr þessari átt einna sist
mátt búast við, að hún yrði
sett fram með nokkrum ó-
menningarbrag, svo sem átt
hefir sjer stað um þessar
greinar.
Sveinbjörn Finnsson.
Met í flugi til
Indlands
London í gærkveldi.
Bresk Mosquitoflngvjel setti
nýlega nýtt, mjög glæsilegt
með 'í flugi frá Englandi til
Jndlands. Var flugvjelin að-
eins 16 klst. 34 mínútur frá
flugvelli einum í Suður-Eng-
landi og þar til hún lenti á.
flugvellinum við borgina
Ivarachi í Indlandi. Talinn var
með tími sá, er fór í það, að
koma við á tveím stöðnm í leið
inni og taka eldsneyti.
— Reuter.
Uppþot í Gyðingalandi.
London: Aðalráð Zionista í
Gyðingalandi hefir samþykt, að
beíta sjer með öllum ráðum
gegn þeim Gyðingum, sem
vegna öfgafullra skoðana
fremja uppþot og ofbeldisverk,
en mikið hefir verið um slíkt í
landinu að undanförnu.
SVfinningarorð
ÞANN 6 september and-
aðist að Elli- og hjúkrunar-
heimilinu Grund, ekkjan Guð-
, björg Guðmundsdóttir, sem
lengi bjó að Öndverðarnesi á
Snæfellsnesi. Guðbj.örg var
fædd á hvítasunnudagsmorg-
un 14. maí 1864, að Dagverð-
arnesi á Skarðsströnd 1 Dala-
sýslu. Hún var dóttir hjónanna
sem þar bjuggu, þeirra Pálínu
Pálsdóttur og Guðmundar Sig-
urðssonar. Ung fluttist Guð-
björg með foreldrum sínum fil
Keflavíkur við Hellissand á
Snæfellsnesi. Fluttist hún það-
an aftur með foreldrum sín-
um Kvíjabryggju í Eyrarsveit
og þaðan aftur að Hnausum
undir Kirkjufelli, í sömu sveit.
Bjuggu foreldrar hennar var í
8 ár, þar til þau fluttu að Efri-
Lág í Lárplássi. • Sýnir þetta
hvað best, hvað fátækir ein-
yrkjar áttu þá við bág kjör að
búa á þeim árum, þar sem þeir
þurftu að hrekjast efnalausir
stað úr stað við hin erfiðustu
skilyrði.
Þegar Guðbjörg var 21 árs að
aldri, fluttist hún að stórbýl-
inu og höfðingjasetrinu Hrapps
ey á Breiðafirði. Sagði hún
þeim, er þessar línur ritar, að
þar hefði hún notið mestrar
sólar, sem hún naut í lífinu.
Árið 1896 fluttist hún til Ól-
afsvíkur og hinn 10. sept. það
sama ár giftist hún þar manni
sínum, Óia Magnúsi Arngríms-
syni, formanni og útvegsbónda,
hinum mesta atorku- og ágæt
ismanni í hvívetna, sem reynd
ist henni hinn umhyggjusam
asti og tryggasti lífsförunaut-
ur. Árið 1901 fluttist hún með
manni sínum að Öndverðarnesi
í Breiðuvíkurhreppi og bjuggu
þau þar í 20 ár, fluttust þau
þá á Hellissand og það sama ár
andaðist maður hennar þ. 10.
apríl 1921. Þeim hjónum varð
6 barna auðið og eru 2 þeirra
á lífi. Guðbjörg heiiin var hin
mesla atorkukona. Hún var um
hyggjusöm móðir, kona og hús
móðir. Síðan hún misii mann
sinn, hefir hún dvalist að
mestu leyti hjer í Reykjavík.
Hún var söngelsk og hafði yndi
af ljóðum og öðrum skáldskap
enda sjálf vel hagorð kona. —
Hún var með afbrigðum bók-
hneigð og naut * með sýnilegu
yndi lesturs góðra bóka. Hún
var trúkona mikil og gæUi þess
mjög siranglega að á heimili
hennar væri viðhafður almenn
ur hugvekju og húslestur. Það
olli henni mikillar hrygðar, er
hún fyrir sex árum misti sjón
ina og gat þá ekki lengur lesið
Jónsposlula, en bót var henni
Framh. á hls. 7.
„Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að verja af tekju
afgangi yfirstandandi árs alt að
750 þús. krónum til þess að
koma upp rannsóknarstöð í bú-
fjársjúkdómum á Keldum í Mos
fellssveit, enda komi jafnhátt
’framlag á móti annarsstaðar
að“.
Þingsályktunartillaga þessi
var rædd á Álþingi í gær.
Pjetur Ottesen hafði fram-
sögu f. h. meirihluta nefndar-
innar, sem flytur tillöguna. —
Hann skýrði frá því, að fýrv.
atvinnumálaráðherra hefði rit-
að fjárveitinganefnd brjef og
farið fram á að nefndin flytti
þetta mál inn í þingið, þar eð
líkur væru fyrir því að Rocke-
fellerstofnunin í Bandaríkjun-
um myndi veita f je til rannsókn
arstöðvarinnar, alt að helmingi
stofnkostnaðar.
Fjármálaráðherra, Pjetur)
Magnússon gaf eftirfarandi upp
lýsingar í málinu:
Kostnaðaráætlun um bygg-
ingu rannsóknarstöðvar á Keld
um var gerð á s. 1. sumri. Það
var Björn Sigurðsson læknir
sem samdi þá áætlun, en hann
er þessum málum kunnugastur.
Eftir stjórnarskiptin átti jeg tal
við Björn um málið og skýrði
hann mjer þá frá, að áætlunin
hafi verið gerð í flýti og þyrfti
að endurbæta hana. Bað jeg
Björn að athuga áætlunina og
gerði hann það og fjekk jeg á-
ætlunina frá honum í siðustu
viku. Reyndist hún talsvert
hærri en hin fyrri, þannig, að
heildarstofnkostnaðurinn er á-
ætlaður 1.9 milj. kr. í stað 1.5
milj. Þessi endurskóðaða áætl-
un var strax símuð ræðismanni
Islands í New York og lagt fyr
ir hann að koma henni til Rocke
fellersstofnunarinnar. Jeg tel
því nauðsynlegt, að heimildin í
þingsályktunartillögunni um
framlag ríkisins verði talsvert
hærri, eða alt að 1 milj. kr., því
að kostnaður við byggingar
munu einnig verða hærri en á-
ætlað var. Jeg mun við síðari
meðferð málsins koma á frgm-
færi tillögu um, að þessu verði
breytt.
Jeg býst einnig við, sagði fjár
málaráðh. ennfremur, að fjár-
veitinganefnd áætli reksturs-
kostnaðinn (15—16 þús.) of
lágt. En þótt svo reyndist, má
ekki setja það fyrir sig, ekki
síst þegar þess er gætt, að á fjár
lagafrv. eru veittar IVz milj.
kr. til sauðfjárveikinnar, án
þess þó að þar væri nokkuð tek
ið fyrir rætur veikinnar. Með
slíkri rannsóknarstöð, sem hjer
ætti að reisa, yrði reynt að kom
ast fyrir rætur fjárpestanna.
Jeg tel sjálfsagt að slík tilraun
verði gerð og ekki megi setja
það fyrir sig, þótt af því leiði
einhvern aukinn kostnað.
P. O. þakkaði ráðherra fyrir
ágætar undirtektir í málinu og
fyrir það, sem hann hefði unnið
til heillavæns framgangs þess.
Till. var því næst vísað til
síðari umræðu.
Þýsk veðuralhug-
anastöð eyðilögð
á Grænlandi
Yfirstjórn ameríska flughers
ins tilkynnti nýlega, að flugher
inn hefði eyðilagt þýska veð-
urathuganastöð á'Austur-Græn
landi og er þar með álitið, að
upprætt hafi verið hin síðasta
leynistöð þar um slóðir. Stöðv
armenn voru annaðhvort tekn
ir höndum eða drepnir, og eng
inn komst undan.
Alt frá stríðsbyrjun hafa Þjóð
verjar haft mikinn áhuga á
Austur-Grænlandi, hinum ó-
bygðu ströndum, þar sem þeir
höfðu áætlanir um bækistöðv-
ar, en að því að talið er, komu
þeir aðeins nokkrum veðurat-
huganastöðvum þar á fót, en
nóg hafa mennirnir í stöðvum
þessum haft af varnarvopnum.
En þeir urðu að mestu að lifa
af landsins gæðum.
Til þess að finna og eyði-
leggja þessar óvinastöðvar á
Grænlandsströndum, stofnuðu
Bandaríkjamenn sjerstaka her
flokka, sem fóru með strönd-
um fram og hjeldu vörð á
ströndunum, og var dönskum
ríkisborgurum heimilt að ganga
í sveitir þessar, og munu allir
þeir veiðimenn, sem í Austur-
Grænlandi dvöldu, hafa geng-
ið sem sjálfboðaliðar í strand-
varnaliðið ameríska, og margir
veiðimannanna unnu ýms
frægðarverk. Menn muna, t. d.
að Bandaríkjamenn sæmdu
þrjá danska strandlögreglu-
menn heiðursmerkjum fyrir
hreysti. Hafði einn þeirra látið
líf sitt í bardaga, en heiðurs-
merkin voru veitt fyrir hreysti
við að taka flokk Þjóðverja
höndum. — (Frit Danmark).
Skipstjórinn fjell.
London: Þegar sprengikúla
hitti foringjaskip áströlsku
flotadeildarinnar í sjóorustunni
við Filipseyjar á dögunum,
varð hún stjórnanda skipsins
að bana, en særði hættulega
flotaforin^jann, er flotadeild-
inni stjórnaði.
Götuljós tendruð á ný í
London.
London í gærkveldi: Ákveðið
hefir verið, að kveikt verði nú
aftur á nokkru af götuljósum
Lundúnarborgar, en það hefir
ekki verið gert síðan tveim dög
um áður en styrjöldin hófst.