Morgunblaðið - 11.11.1944, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 11. nóv. 1944.
M
BóL
men
40 nýjar bækur koma
út hjú ísafoldarprent-
smiðjn í úr
BÓKAFORLAG ísafoldar,
sem er eitt mikilvirkasta bóka-
forlag landsins. Á þessu ári gef
ur ísafold út als um 40 bækur.
Eru 30 þeirra þegar komnar en
um 10 munu koma fyrir jólin.
Morgunblaðið hefir snúið sjer
til Gunnars Einarssonar prent-
smiðjustjóra og spurt hann um
bækurnar, sem gefnar hafa ver
ið út og þær, sem i vændum
eru. Honum sagðist frá á þessa
leið:
— Við höfum gert ráð fyrir
að koma út allmörgum bókum
á þessu ári, og sumum stórum.
En þvi miður kemst ekki nærri
alt út, sem til var ætlast. Veld
ur því verkfallið, sem varð um
5 vikur samtals. En vegna þess
að prentsmiðjan prentar mjög
margt fyrir aðra viðskipta-
menn, verður töfin meiri en
tímanum nemur á þeim bókum,
sem prentsmiðjan gefur sjálf
út. Blöð og tímarit reyna að
vinna upp það, sem niður fjell
og önnur vinna safnast fyrir og
dregur úr afkasti stærri verka.
Samt sem áður hefir prent-
smiðjan gefið út 30 bækur, það
sem af er þessu ári, en um 10
munu koma fram að jólum. —
Þær sem komnar eru, eru þess-
ar:
1. Ur byggðum Borgarfjarð-
ar, eftir* Kristleif Þorsteinsson
á Stóra Kroppi. 2. Óður Berna-
dettu, eftir Franz Werfel. 3.
Spítalalíf, í þýðingu dr. Gunnl.
Claessen. 4. Heilsufræði hús-
mæðra, eftir frú Kristínu Jóns-
dóttur lækni. 5. Grímur Thom-
sen, eftir frk. Thoru Friðriks-
son. 6. Tíu þulur, eftir frú Guð-
rúnu Jóhannsdóttur frá Braut- !
arholti. 7. Rauðskinna V. hefti,
8. Goðafræði Grikkja og Róm-
verja, eftir dr. Jón Gíslason. 9.
Minningar, eftir Sigurð Briem,
fyrv. póstmálastjóra. 10. Nýjar
sögur, eftir Þóri Bergsson. 11.
Töfraheimur mauranna, Guð-
rún Guðmundsdóttir Finnboga
sonar, þýddi. 12. Rauðar stjörn-
ur, eftir Jónas Jónsson frá
Hriflu. 13. Samferðamenn, eftir
Jón H. Guðmundsson, ritstjóra.
14. Söngvar dalastúlkunnar, eft
ir Guðrúnu Guðmundsdóttur.
15. Islenskir sagnaþættir, eftir
Guðna Jónsson. 16. íslensk mál
fræði, eftir Björn Guðfinnsson,
2. úlg. 17. Sumar á fjöllum,
eftir Hjört Björnsson frá Skála
brekku. 18. Spænsk málfræði,
eftir Þórhall Þorgilsson. 19. Við
sólarupprás, eftir Hugrúnu. 20.
íslensk fræði IX. (Menningar-
samband Frakka og íslendinga,
eftir próf. Alexander Jóhannes-
son). 21. Hve glöð er vor æska,
barnabók, eftir Frímann Jónas-
son frá Strönd i Rangárvalla-
sýslu. 22. Duglegur drengur og
23. Svarti Pjetur og Sara, barna
bækur, sem Isak Jónsson hefir
þýtt. 24. Vegurinn, kver til und
irbúnings fermingar, eftir síra
Jakob Jónsson. 25. Stærðfræði
fyrir mentaskóla, eftir Sigur-
karl Stefánsson. 26. Reiknings-
bók Ol. Daníelssonar, ný út-
gáfa. 27. Grænmeti og ber, 4.
útgáfa, eftir Helgu Sigurðar-
dóttur. 28. Vjelritunarskóla, eft
ir Elís Ó. Guðmundsson. 29.
Skrifbækur I og II, eftir Guð-
mund I. Guðmundsson og 30.
Leiðbeiningar um Þingvelli,
eftir Guðmund Davíðsson.
Bækurnar sem koma munu
fyrir jól, eru: Byron, ævisaga,
eftir André Maurois í þýðingu
eftir Sigurð Einarsson. Bygð og
saga, eftir prófessor Ólaf Lár-
usson. Kristín Svíadrotning,
eftir F. L. Dunbar, í þýðingu
Sigurðar Grímssonar. Heldri
menn á húsgangi, skáldsaga eft
ir Guðmund Daníelsson frá
Guttormshaga. Evudætur, skáld
saga eftir Þórunni Magnúsdótt
ur. Hafið bláa, skáldsaga eftir
Sigurð Helgason.
Auk þess eru margar, sem
áttu að koma út fyrir jól. Ekki
er hægt að lofa neinu um þær,
en það verður ^rt það sem
hægt er.
«•110«6t*f>44*UI Ufk4irm t
^t^u^íec^ ótuihci
óskast í rafmagnsverslun. Æskilegt að upp-
lýsingar um mentun og fyrri atvinnu sjeu til-
greindar. Ennfremur að meðmæli og myncl
fvlgdi ef til er.
Tilboð sendist afgr. blaðsins fyrir 15. þ. m,
merkt: „Rafmær.
SUÐUR
• •
SuSur um höf. — Saga
rannsóknarferða til Suð-
urheimskautsins um
lönd, jökla og eyjar, er
liggja innan takmarka
ísálfunnar, ásamt stuttu
vfirliti um helstu dýr og
fiska þá, er suðurfarar
veiddu í Suðurhöfum.
SVO hljóðar hið langa nafn
á rili Sigurgeirs Einarssonar,
sem nýlega er út komið. Þetta
er allmikil bók, snyrtilega
prentuð og skreytt mörgum
myndum. Prentsmiðjan Hólar
hefir annast prentunina, en út-
gefandi er Guðjón Ó. Guðjóns-
son.
, Fyrir allmörgum árum samdi
Sigurgeir Einarsson bókina
„Norður um höf“, þar sem hann
rakti sögu könnunarferða um
norðurslóðir. Sú bók hlaut vin
sældir, enda var þar um efni
fjallað, sem teljast mætti harla
girnilegt. „Suður um höf“ er
að öllu leyti hliðstæð bók hinu
fyrra riti, skýrir frá helslu
könnunarferðum um suður-
slóðir og geymir margvíslegan
fróðleik, er varðar náttúrufar
allt á suðlægum breiddargráð-
um. Margir munu vera ófróðir
mjög um þann hluta jarðar
vorrar, enda er tiltölulega
skamt síðan hin mikla ísálfa
á Suðurhveli var að nokkru
könnuð. En þarna syðra er ekki
um smávægilegan landskika
að ræða, heldur heila heims-
álfu, 14 miljónir ferkílómetra,
eða allmiklu stærri en Evrópa.
Þar má sjá margvíslega furðu-
smíð náttúrunnar, jafnt hinnar
dauðu og lifandi. Því að þótt
gaddur og helja láti mjög að
sjer kveða á þessum slóðum,
eru þar ekki einvöld með öllu.
Þar má einnig kynnast allfjöl-
breyttu dýralífi, einkum 1 sjón
um, en einnig á láði og í lofti.
Er fróðlegt mjög að lesa um
dýralífið, ekki síst mörgæsirn-
ar, hina skemtilegustu fugla,
en af þeim er mýgrútur og
marvaði á Suðurslóðum. — Þá
eru þar ennfremur margar sela
tegundir og hvala, og er öllu
þessu skilmerkilega lýst í riti
Sigurgeirs.
Meginefni ritsins, frásagnir
af ferðum suðurfara, er um-
fangsmeira en svo, að því verði
öllu gerð ýtarleg skil í einni:
bók. Margir fullhugar hafa
haldið skipum sínum suður um
höf og lent þar í hinum fjöl-
breyttustu ævintýrum og svað-
ilförum. Á 18. öld fór James
Cook hina mestu frægðarför
suður á bóginn, fann mikinn
fjölda eyja og kannaði áður
óþekt svæði. Sex áratugum síð-
ar bætti James Cook Ross stór-
lega við þekkingu manna á
þessum hjara veraldar, nátt-
úrufræðilega og landfræðilega.
Seint á 19. öld leysti C. E.
Borchgrevink af höndum mik-
ilvægt könunarstarf, sem síð-
ari ferðalangar bjuggu mjög
að. Örðugur og ævintýraríkur
var leiðangur Shackletons, er
fyrstur manna komst á segul-
skautið. Mikilfenglegust er þó
hetjusagan og harmsagan, er
segir frá kapphlaupinu um
heimskautið sjálft, er þeir háðu
Amundsen og Scott. Frásögnin
um helför Scotts kafteins hlýt-
ur að ganga hverjum manni til
hjarta. Brjef þau, er hann rit-
aði undir lokin, og birtist í bók
Sigurgeirs í þýðingu, eru merki
leg skilríki og lýsa manninum
vel. Slikir voru hinir hug-
djörfu könnuðir, ódeigir, æðru
lausir til hinstu stundar.
Hjer verður ekki rakið efni
bókar Sigurgeirs Einarssonar.
Frá öllum þeim mönnum, sem
hjer voru nefndir, segir hann
nokkuð, svo og fjölmörgum öðr
um, er margt hafa unnið sjer
til ágætis á suðurvegum. —
Allt er ritið af þeim toga spunn
ið, að æskumönnum á að vera
hollur lesturinn. Geta þeir sótt
þangað glæsileg fordæmi og
lesið um hetjur, sem vert er
að dá og virða. Það kann að
draga nokkuð úr lestrarnautn
unglinga, að þungt er yfir ýms
um köflum bókarinnar, of lít-
ill hraði og ljettleiki í frásögn-
inni. Þessi annmarki mun að
verul. leyti stafa af því, að hver
kafli er stuttur útdráttur úr
langri ferðasögu, og verður því
ofhlaðinn af efnisatriðum, en
fjör og frásagnargleði bíður
hnekki við. Þrátt fyrir þennan
galla, er hin nýja bók Sigur-
geirs góðra gjalda verð, ekki
síður en sú fyrri, og báðar fylla
þær nú skarð, sem naumast var
vansalaust að slæði lengur op-
ið í bókmentum okkar.
Gils Guðmundsson.
Raddir um nótt
ÞAÐ ERU að verða tíðindi,
að út komi ljóð eftir prest.
Öðruvísi.var það áður. Þá voru
prestar ekki í minni hluta að
ljóðasmíði.
Nú hafa þær fregnir orðið,
að lítil ljóðabók hefir komið út
eftir prest, sr. Helga Sveins-
son. Ekki hefir verið haft hátt
um þetta. Enda eru prestar því
vanir, að lítt sje á lofti haldið
öðru en því, sem miður þykir
fara í störfum þeirra og orðum.
Bók sr. Helga lætur lítið yf-
ir sjer. Við fyrsta lestur er hún
ekki töfrandi á mælikvarða nú-
tímans. Hún minnir ekkert á
kiljönsku skáldin, sem nú eru
í tísku. Sjálfsagt hefir hún
ýmsa vankanta byrjandans í
Ijóðagerði En kvæðin vaxa við
hvern yfirlestur. Þau eru aug-
sýnilega þrauthugsuð af
manni, sem ann heimspekileg-
um hugleiðingum, og eru því
sum torskilin.
Stundum verður þessi hugs-
un á kostnað listrænnar tján-
ingar, t. d.:
„Oft týnist gullin hugsun
í hversdagslegu þrasi,
menn horfa á það, sem næst
er og líta g fjárhag sinn.
Og margir sáu aldrei sitt ætt
land fyrir grasi,
og einkahimnar mannanna,
þeir byrgja himininn“.
Þessi gullna hugsun er naum
ast nógu skáldlega orðuð til
að vekja verðskuldaða athygli.
En það er margt fallega hugs
að í þessari litlu bók, en best
finst mjer kvæðið „Hinn hljóði
þegn“:
Öðrum til líknsemdar eyddist
þitt líf og þrek,
þín ósk var hin þögula fórn, og
þú duldir meinin,
varst flísin, sem undan meist-
arans meitli vjek,
svo mótaðist guðsins eilífa bros
í steininn.
Ó, hljóðláti þegn, það voru svo
fáir, sem fundu
hvar fábrotið líf þitt, sem ilm-
andi dropi hneig,
hann hvarf og blandaðist
mannkynsins miklu veig.
Hin mikla veig, hún var önn-
ur frá þeirri stundu.
Jeg vildi benda á fleiri
kvæði, t. d. „Ljóð um Iíf“,
,,Stundaglasið“ og „Draumsins
rauða rós“, en jeg ráðlegg þeim
mönnum, sem hugsa og unna
ljóðum, að kaupa þessa ódýru
bók. Hún er ótrúlega auðug,
miðað við ytra útlit alt.
Og jeg þakka höf. ljóðin.
Þau hafa nú þegar gefið mjer
mikið af djúphygð og vitur-
legum athugunum'á tilverunni,
en við hvern lestur gefa þau
eitthvað nýtt.
Árelíus Níelsson.
SAGNAKVER
SAGNAKVER þetta er helg-
að minningu Simona,r Dala-
skálds og gefið út í tilefni af
aldarafmæli hans. — Verður
naumast annað sagt, en að
menn minnist Símonar karlsins
vel og rækilega af þessu til-
efni. Blöð og útvarp hafa flutt
um hann allmiklar frásagnir,
og auk þesarar bókar kvað
önnur vera væntanleg á næsc-
unni, með sýnishorni af kveð-
skap gamla mannsins.
Allmikill hluti sagnakvers
þessa eru endurminningar og
þættir um Símon Dalaskáld. —
Leggja þar einkum til mála
Guðmundur Jósafatsson frá
Brandsstöðum, Páll Guðmunds
son á Hjálmsstöðum og Jón
Pjetursson frá Valadal. •— All-
ir éru menn þessir ritfærir í
betra lagi, og tekst þeim að
bregða upp nokkuð skýrri
mynd af Símoni, hinum kát-
lega oflátung, sem að vísu var
gáfum gæddur, en mjög einhæf
um, og skorti gjörsamlega rjett
sjálísmat og þekkingu á eigin
takmörkunum.
Auk þeirra þátta, sem Símon
snerta sjerstaklega, er í sagna-
kverinu margvíslegur samtín-
ingur í bundnu máli og
óbundnu. Hafa ýmsir skráð
þætli þessa, og eru þeir nokk-
uð misjafnir. Allvíða kennir
þó góðra grasa. Safnandinn,
Snæbjörn Jónsson, ritar lang-
an formála, en á auk þess í
kverinu nokkrar frásagnir, við
bætur og athugasemdir. Snæ-
björn er ritfær vel, en virðist
stundum dórhhvatur um of.
Gils Guðmundsson.