Morgunblaðið - 17.11.1944, Blaðsíða 2

2
MOEGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 17. nóv. 1944
■
i
4
í
i
i
J.
í - F J Æ R O G NÆR
Auglýsingai'nar í útvarpinu.
í útvarpinu var nýíega frá
því sagt, að tilkynningar, sem
jþar væri lesnar, næði eyrum
100 þúsund landsmanna. Sjálf-
sagt hefir athygli verið vakin
á þessu í því skyni að hvetja
menn til þess að auglýsa ennþá
meira en áður í útvarpinu. —
Spurning er aftur á móti, hvort
hlustendur fýsi sjerlega mikið
til að hiusta á auglýsingar í enn
ríkari mæli en þar hafa verið
til þessa. Flestir hafa þeir
sennilega fengið meira en nóg
af þeim á dögunum á meðan
fclöðin komu ekki út. Mun þá
víða hafa verið lokað fyrir all-
an þann lestur, og verður þó
að játa, að eðlilegt var, að þá
væri þar auglýst meira en ella.
En allur álmenningur er einn-
ig orðinn hundleiður á hinum
sifelda dags-daglega auglýs-
inga-lestri í útv'arpinu. í öðrum
Evrópulöndum er a. m. k. víða
bannað að lesa allar venjulegar
auglýsingar í útvarpi. Ve'gna
ólíkra aðstæðna er sennilega
■ekki hægt að búast við hinu
sarna hjer á landi. Einni ósk
blustenda ætti þó að vera unt
að fullnægja. Hún er sú, að
L.mnað verði skrumfullt orða-
gjálfur í auglýsingum þeim,
sem þar eru lesnar.
Bóka-skrumið.
Þó að skömm sje frá að segja,
}>á gætir auglýsingaskrums nú
livergi meira en í auglýsingum
nm bækur. A það raunar jafnt
við, hvort þær eru lesnar í út-
varpi eða birtar í blöðum. Er
hvorugu bót mælandi, en því
samt enn síður, að ríkið hlutist
til pm, að slíkur-lestur sje dag
lega látinn dynja fyrir eyrum
100 þúsund þegna þess.
Lestrarfýsn íslensks almenn
ings er vissulega eitt helsta
r. ienningarmerki þjóðarinnar.
Eti þó er í þessu sem öðru hoH-
ast nokkurt hóf. Hæpið er, að
það verði nokkurn tíma talið
vitni sjerstaks bókmentaþroska,
ef skrif eins og Þerna Hitlers
eða Sekar konur, eru túlkuð
sem óyggjandi sannsögulegar
heimildir eða ómetanlegar bók
mentaporlur.
Með nokkrum sanni má þó
segja, að slíkum áróðursritum
hæfi skjallið best. Þá sje alt á
s. ömu bókina lært. Hitt er miklu
ósmekklegra, þegar samskonar
orðbragð, eða því nær, er haft
við um bækur, sem raunveru-
legt gildi hafa. Það liggur við,
oð menn klýi við, að þurfa að
hlusta á lof um þær úr sama
nunni og áður hefir þulið skjall
um’þvætting, sem naumast er í
húsum hæfur.
Étgáfa Flateyjarbókar.
Ein þeirra bóka, sem allra
inest hafa verið augiýstar und
anfarið, er Flateyjárbók. Játa
verður, að ýmsir urðu fyrir von
brigðum, þegar þeir fengu 1.
bindi hennar í hendur. Lítur
}>að að vísu ekki illa út áður en
l>að er opnað, e’n eftir það verð-
ur bókin öll ómeðfærilegri. Út
yfir tekur þó lyktin. Við hana
€.c aðeins.eitt gott. Engin hætta
er á að amast sje við, að maður
borði hákarl á meðan Flatej'j-
ar-bók er í herberginu. Bókar-
daunninn yfirgnæfir*svo bless-
„aða hákarlslyktina, að þefnæm
asti kvenma'ður verður há-
karlsins ekki var.
Flateyjarútgáfan hefir að
vonum flaggað með nafni Sig-
urðar Nordals. Almenningur
væntir þess, að, er slíkur fræði
maður leggur nafn sitt við, sje
hið besta frá öllu gengið. Þátt-
ur Nordals í útgáfunni sýnist
hinsvegar ekki vera ýkja mik-
ill. Aðallega sá að leiðbeina um
val tveggja stúdenta til að ann
ast útgáfuna. Auk þess ritar
hann formála. Fróðlegan og vel
ritaðan að sjálfsögðu. Lýti finst
mjer það þó á þessum formála,
að prófessorinn skuli ekki
halda sig að fornfræðinni
einni. í stað þess hleypur hann
í kapp við Jónas spámann og
aðra, sem segja fyrir óorðna
hluti, og mælir svo: „— en
ekki er víst, að bókakaup verði
svo mikil, þegar kreppa sú
skellur á, sem leiðtogar vorir
hafa heitið þjóðinni og miklar
horfur eru á, að lendi ekki við
orðin ein“. Hnútukast slíkt sem
þetta er því þýðingarminna,
sem það hittir engan, en mundi,
ef um annan en Sigurð Nordal
væri að ræða, talið tákn van-
máttar-kendar þess, sem við
það fengist.
Lestur fornritanna.
Hitt verður raunar einnig að
draga í efa, að útgáfa bókar
eins og Flateyjarbókar sje sjer-
staklega löguð til að ýta undir
lestur fornritanna. Gildi Flat-
eyjarbókar er einkum fólgið í
ágæti handritsins. En það fer
því miður ærið mikið fyrir of-
an garð og* neðan við útgáfu
slíka sem þessa. Efni bókarinn-
ar er hinsvegar nokkuð sund-
urleitt og mörgum ritum öðrum
síður líklégt til að laða menn
að fornritunum.
Enn sem komið er hafa þeir
gert mest til að ýta undir lest-
ur fornritanna, sem gefið hafa
þau út í handhægum, yfirlætis
lausum útgáfum. Ber þar eink
um að nefna til útgáfu Sigurð-
ar Kristjánssonar á Islendinga
sögunum. I sumar bættist einn
ig við óbrotin en greinagóð út-
gáfa Menningarsjóðs á Njáls-
sögu. Með þessu er ekki dreg-
ið úr þýðingu hinnar ágætu út-
gáfu Fornritafjelagsins. For-
göngumenn hennar hafa ætíð
mikinn sóma af því verki sínu,
enda hlýtur það að vera íslend
ingum metnaðarmál að eign-
ast vandaða, vísindalega út-
gáfu af þeim ritum, sem víðast
hafa borið nafn landsmanna.
Hnútur til Fornritafjelagsins
um, að bækur þess sjeu of dýr-
ar, útgáfa þeirra gangi of
seint o. þ. h., eru allar af mis-
skilningi sprotnar, svo sem Jón
Asbjörnsson hefir hvað eftir
annað sýnt fram á. Sanni nær
er hitt, að þær bækur þykja
mörgum of vandaðar og viða-
miklar til að fá þær í hendur
börnum og unglingum, og þess
vegna m. a. eiga einfaldar, ó^lýr
ar útgáfur eftir sem áður rjett
á sjer. Þeir, sem eru í leit að
fljótteknum stríðsgróða, ættu
aftur á móti helst að láta í
friði þennan menningararf ís-
lensku þjóðarinnar.
Eru sígildar bækur leiðin-
legar?
Annars er það gleðiefni, að
lestur almennings á Islendinga
sögunum hefir farið vaxandi.
Svo segja t. d. bókaverðir í
Bæjarbókasafni Reykjavíkur,
sem um það eru manna dóm-
bærastir. Er það m. a. vafalaust
að þakka sagnalestri dr. Einars
Ólafs Sveinssonar í útvarpinu.
Við þann lestur hafa margir,
sem áður hjeldu fornritin leið-
indalestur, heyrt, að því fer
fjarri, að svo sje.
Um sígild rit er það oft svo,
að þeim, sem þau hafa ekki
lesið, standa i þeirri trú, að
um þau sje alt gott að segja
annað heldur en þau sjeu
menskum mönnum læsileg.
Þégar menn reyna sjálfir, sjá
þeir aftur á móti, að þeir hafa
af þeim hina mestu ánægju.
A þenna veg fór um mig, er
jeg fjekk í hendur hina vljós-
prentuðu útgáfu Fjölnis. Jeg
varð hinn hreyknasti yfir að
eiga svo gott rit en óttaðist, að
jeg mundi seint hafa mig til að
lesa mikið í því. En byrjaði
samt og hlakka ætíð síðan til
hvers nýs ljósprentaðs Fjölnis-
hefti, sem von er á. Kennir þar
þó að sjálfsögðu misjafnra
grasa og fer því fjarri, að alt
sje jafn aðgengilegt.
Hafa fáar betri hugmyndir
komist í framkvæmd í íslenskri
bókaútgáfu lengi en þessi ljós-
prentun Fjölnis. Svipað er að
segja um samskonar endur-
prentun Arbóka Esphólins. Þýð
ing þeirra verður þó frekar
einskonar minja-gildi, þar sem
hver Islendingur ætti um langa
framtíð að lesa kafla úr Fjölni
ásamt fornritunum.
Besta ástarsagan.
Prófessor Arni Pálsson ritar
skemtilegan og stórfróðlegan
formála fyrir árbókum Esphol-
ins. Er þar að vonum nokkuð
stuðst við sjálfsævisögu Esphol
ins sjálfs, eða umritun Gísla
Konráðssonar á henni. M.a. er
þar rækilega rakin hjúskapar-
saga Espholins, sem sennilega
er besta sannsögulega ástar-
sagan í íslenskum bókmentum
og flestum skáldsögum fremri.
Ættu þeir, sem ekki hafa áður
lesið þá sögu, að ná sjer í þetta
fyrsta hefti árbókanna, þó ekki
væri til annars en að kynnast
henni.
A einu varð jeg hissa í for-
mála Árna Pálssonar. Hann
segir svo: ,’,Hlutlausir munu
þeir rithöfundar venjulega
vera nefndir, sem láta aðra
menn njóta sannmælis eða
meira en það, um það sem þeim
var vel gefið, en drgga heldur
fjöður. yfir hitt, sern miður var
í fari þeirra“. Mig minnir, að
einhver forn rómverskur sagn-
fræðingur hafi einkent sagnrit-
un sína svo, að hann reyndi að
rita án illkvitni og án fram-
dráttar eirtstökum mönnum. En
Ari fróði sagði, að skylt væri
að hafa það, er sannara reynd-
ist. Jeg held að flestir mundu
;•;
>*» •*♦ X* ‘** *♦**•* ‘X“*‘ *** ‘I'
telja þessa menn hafa kept að
því að vera hlutlausa, þótt þeir
yrði naumast taldir það eftir
skilgreiningu prófessors Árna.
Gó^jxr bækur en götóttar.
En af því að minst var á Ara
fróða, þá get jeg ekki stilt mig
um að segja, að heldur varð
jeg fyrir vonbrigðum af doktors
ritgerð Bjöms Sigfússonar urh
Ara fróða. Virtist hún sannast
sagt líkari sundurlausum,
skarpskygnum en niðurstöðulitl
um athugasemdum heldur en
heilsteyptu vísindariti. Þetta er
þó leikmannsöómur, sem ekki
er að miklu hafandi, og víst er
gaman að lesa bókina.
Miklu meira gagn og gaman
ot af safnriti því, Neistum, sem
dr. Björn hefir tekið saman, og
birtist fyrr á þessu ári. Er það
raunar nokkuð einhliða og til
þess ætlað að sýna fram á
stjetta-mun og andvigan stjetta
hug í íslensku þjóðlífi. Heild-
armyndin er því nokkuð vill-
andi og um of mótuð af marxist
iskri lífsskoðun. Kemur m. a. s.
stundum fram skopleg um-
hyggja um að gjöra Sosialist-
um ekkert til miska, eins og
þegar gagnstætt venju er felt
niður úr tilvitnun í þingtíðindi
nafn eins ræðumannsins, sem
afturhaldsömum skoðunum
heldur fram. Finst á því ekki
örinur skýring en sú, að ræðu-
maðurinn er faðir einnar for-
ystukonu Sosialistanna og afi
eins þingsmanns þeirra.
Þetta er þó auðvitað aðeins
saklaus barnaskapur, einungis
til að brosa að. Og þrátt fyrir
þessa annmarka er bókin með
hinum bestu, sem um hríð hafa
komið út, og bregður furðu
skýru ljósi yfir sögu Islendinga.
En hana ber sem sagt að lesa
með nokkurri varúð.
Norsk hersveii
komin tii Norður-'
Noregs
NORSKA blaðafulltrúanum
hjer er símað frá London, að
opinberlega hafi verið tilkynt,
að norsk hersveit hafi þegar
verið send frá Bretlandi og
sameinast rússnesku herjunum
í Norður-Noregi. Er hersveit
þessi undir stjórn A. D. Dahl
ofursta, sem tók þátt í bardög-
unum í Norður-Noregi 1940.
Áður en hersveitin lagði af
stað frá Bretlandi, talaði Ólaf-
ur krónprins til hermannanna.
Astandið í Norður-Noregi er
nú mjög alvarlegt. Þjóðverjar
og kvislingar ræna þar öllu og
rupla og vægast sagt leggja
alt, sem að gagni má koma, i
eyði. Þeir hafa til dæmis svo
að segja algerlega lagt bæina
Vardö og Vadsö í rústir.
LONDON: — Alt starfsfólk
franska útvarpsins frá Lond-
on er nú komið til Parísar, og
tekur þar við stöðum við
franska útvarpið undir stjórn
de Gaulles. Var þessu fólki
haldin kveðjuveisla af hálfu
starfsmanna breska útvarpsins.
Bæjarskrtfdofumar
í Hafnarfirði flyfja
í ný húsakynni
NÚ nýverið hafa bæjarskrif-
stofurnar verið fluttar í hina
nýbygðu byggingu bæjarins við
Strandgöiu, og Sparisjóðurinn
einnig þar til húsa, einnig er
víst hugmyndin, að hafa þar
bæjarþingstofu. Skíra þarf hús
þetta góðu nafni, nafnið ráð-
hús getur tæplega komið til
greina, bæoi gerir það umhverf
ið, og eins, að húsið er ekki
(teiknað) eða bygt þannig, að
það sje ráðhúslegt, húsið er
sem verslunarhús í sambygg-
ingu við annað hús sömu í-eg-
undar. Við húsið er viðbygg-
. ing, sem ætluð er fyrir leik-
starfsemi og bíósýningar. Ekki
er því að leyna, að mörgum
finst það einkennileg ráðstöfun
bæjarstjórnar, að byrja nú á
bæjarrekstri á „bíó“ — þar sem
annað er hjer fyrir svo til ný-
byrjað í skemtilegu og aðlað-
andi húsi, og virðisl það eina
ætli að nægja í þessum bæ. —•
Vafasamt þykir hvorl það er
nokkur fjáröflunarvon fyrir
bæinn, að fara að skifta því
fólki, sem „bíó“ sækir í tvö
dýr hús, og getur maður sagt
að það sje tæplega samboðið
bæjarfjelaginu, að fara í nokk-
urskonar stríð við borgarana,
og rífa niður það, sem annar
byggir. Það er Öðru vísi nú, en
þegar alt var hjer fult af setu-
liðsmönnum.
Mikll óánægja er meðal bæj
arbúa yfir því, að bæjarstjórn
skyldi ekki heldur koma þarna
upp myndarlegu samkomuhúsi
fyrir bæinn,*þar sem hin mörgu
fjelög eru í vandræðum með
skgmtisamkomur sínaip, jafn-
framt því, sem það væri notað
fyrir leikstarfsemi. — Reyn—
andi væri, að fjélög hjer í bæn
um sneru sjer til bæjarstjórn-
ar þessu viðvíkjandi, því enn
væri það gerlegt ef viljinn væri
fyrir hendi.
Annars er það sorglegt,
hvern það gengur til í þessum
bæ með alt. — Þar, sem menn
koma saman, heyrast háværar
•óánægjuraddir. Manni virðist,
sem einn maður eða ein sam-
feld klíka ráði hjer öllu með
einræði •— og svo þegja allir
yfir því —' samþyikt með þögn
og ráðaleysi.
En svona getur þetta ekkr
gengið iil lengdar.
Hafnfirðingur.
Unglingar kvaddir til
vopna.
LONDON: — Fregnir f rá
Tokio herma, að Japanar hafi
kallað til vopna alla 17 ára
gamla pilta, en áður var her-
skyldualdurinn bundinn við 19
ára aldur.
Best ú.
auglýsa í
Morgunblaðinu