Morgunblaðið - 17.11.1944, Blaðsíða 7

Föstudagur 17. nóv. 1944
MORGUNBLAÐIÐ
7
Höfuðberg Riínverja, Chungking, er ósigruð
ÞAÐ KANN að þykja mót-
sagnakennt, en flugvjelar geta
ekki yfirbugað óbreytta borg-
arbúa, þó að þær geti ráðið
niðurlögum heilla herja í or-
usium. Engin höfuðborg hefir
orðið jafn miskunnarlaust og
látlaust fyrir loftárásum eins
og Chungking, nje heldur orðið
fyrir jafn gífurlegri eyðilegg-
ingu, sakir þess hve kínversk
hús eru hrörleg og eldfim. Samt
er borgin ennþá ósigruð, næst-
um háðslega ögrandi.
-Kínverski múgurinn er yfir-
leitt hræðslugjam; einn maður
getur komið af stað ofboðs-
hræðslu meðal þúsunda. Og
vissulega greip um sig ofboðs-
hræðsla um tíma, fyrst þegar
japönsku flugvjelarnar komu i
maí 1939.
Chungking liggur 2.240 kíló-
metra frá sjó. íbúar borgarinn-
ar töluðu um orusturnar í
Shanghai og jafnvel í Hankow,
sem liggur um 1300 km. neðar
við Yangtse-fljótið, eins og eitt
hvað of fjarlægt til þess, að þá
varðaði beinlínis um þær. Þeir
töldu stríðið aldrei getá náð iil
þeirra, bak við fjalla-skjólgarð
inn mikla. Engin loflvarnaskýli
voru til, ekkert slökkvilið, eng-
ar orustuflugvjelar, aðeins
nokkrar ljelegar loftvarnabyss
ur. Japanir voru því einráðir
í loftinu; og fyrst þegar sprengj
ur þeirra fjellu, var skelfingin
og ringulreiðin óskapleg.
En Chungking náði sjer
smám saman. Um haustið og
veturinn fjekk borgin frest,
sem hún notaði, með venjulegri
kínverskri hugkvæmni, til þess
að endurreisa hin sundurtættu
heimili sín, svo og til þess að
útbúa skýli í klöppunum, sem
borgin stendur á.
Þegar Japanir í júní 1940,
höfðu hertekið Ichang við ræt-
ur Yangtse-gljúfrana 650 km.
neðar, en þar er góður flug-
völlur, komu þeir aftur með
gífurlegum ofsa. Á tæpum mán
uði gerðu þeir 2f3 loftárásir á
Chungking. Það voru hrein og
skær múgmorð. Þeir munu
hafa vitað, að sljórnarskrif-
stoíurnar voru neðanjarðar.
Sprengjuflugvjelarnar reyndu
ekki að láta virðast sem svo, að
þær rjeðust á hemaðarstöðvar.
Af ásettu ráði snem þær sjer
að íbúðar- og verslunarhverf-
um útborganna; amerískt
sjúkrahús var sprengt í loft
upp; nokkrir af starfsliði
breska sendiráðsins særðust,
og hundruð kínverskra húsa
skemdusl eða brunnu til kaldra
kola. Japanir vom sannfærðir
um, að þeim lækist að skapa
slíka skelfingu, að kínverska
stjórnin neyddist lil að biðja
um frið. En þar, eins og í svo
mörgu öðru'tillilí, sýndu þeir
hve lítinn skilning þeir hafa á
kínversku þjóðinni.
Þegar loftvarnamerki eru gef
in, fer Chiang Kai-shek á síð-
ustu stundu í byrgi silt, þar sem
hann situr, meðan á árásinni
stendur, þögull og hnarreistur
og, að sögn, á svipinn eins og
hann sje að hlusta á þrautleið-
inlega ræðu. Að árásinni lok-
inni eru hann og frú Chiang
meðal þeirra fyrstu, sem fara
á kreik og taka þátt í hjálp-
arstarfinu. Þau hjónin gefa ekki
einungis öðrum kjark með for-
Eftir O. M. Green
dæmi sínu, heldur eru þau jafn
framt tákn hinnar óhagganlegu
ákvörðunar borgarbúa, að gef-
ast ekki upp. Jafnharðan og
Japanir rífa niöur, byggja þeir
upp á nýjan leik. Hertir af þús-
und ára eyðileggingum storma,
flóða og hungursneyða, eru Kín
verjar manna hæfastir til þess
að hrófla sjer upp einhvers
konar vistarverum og fara til
vinnu sinnar á ný, þegar aðrir
myndu leita opinberrar aðstoð-
ar. Þannig hefir Chungking lif-
að af, og ögrað fjandmönnun-
um. Og nú hafa þeir látið borg
ina í friði um langt skeið að
undanteknum örfáum hefndar-
árásum.
Ef til vill hefir Chungking,
um þær þúsundir ára, sem hún
hefir verið mikilvæg borg, óaf-
vitandi sótt stolt sitt og styrk
til hinna risavöxnu fjalla-
gljúfra — Yangtse-gljúfranna,
en upp éftir þeim liggur leiðin
frá umheiminum til borgarinn-
ar.
Þegar er Ichang sleppir, taka
hin miklu gljúfur við, og um
20 km. leið verður að berjast
upp eftir beljandi straumþung-
anum, milli gnæfandi kletta.
Fljótið er hjer hvergi^þreiðara
en 100 metrar, sums staðar að-
eins 15 metrar. Mismunurinn á
vatnsborðinu, vetur og sumar
(þegar snjórinn þiðnar við upp
tök fljótsins, í Tíbet) getur orð
ið alt að 50 metrar. Þá taka
næst við hin 50 km. löngu Wus
han eða „fjallagljúfur norn-
anna' — þau bera nafn með
rentu,— og eru þau lengst,
dýpst og skuggalegust allra
gljúfranna, með þverhníptum
klettum beggja vegna, 350
metra háum. Þá taka við
stormagljúfrin, kölluð svo
vegna þess, að galdrakarlinn
Wu-tse bljes með andgusti sín-
um skarð í klettana, svo að
.gljúfrin urou til. Gerði hann
þetta eftir skipun fljótaguðsins
Yu-wang. — Hamraveggirnir
slúta svo mjög fram, að svo
virðist, að þeir kunni að steyp-
ast fram þá og þegar, og niður
í hinar eyðilegu og klettóttu
fjörur fyrir neðan.
Fleiri gljúfur eru við íljótið,
en smærri en þau, sem nefnd
voru. Hver ólgandi straumnið-
an tekur við af annari, þar sém j væg bankamiostöð, og við hin-
fult er af huldum klettum og ar þröngu og þjett setnu götur
æðandi hringioum. Víða er þó , borgarinnar voru mörg auðug
einn breskur bygði sjer hús ná-
lægt Hsin-t’an, það er eitt ofsa-
legasta straumkastið í fljótinu,
en þar fórst venjulega ein af
hverjum þremur „júnkum“,
sem vogaði sjer í iðuna, og í
mörg ár kynti hann sjer eðli
straumsins. Kínverjar sýna
minningu hans verðskuldaðan
heiður, því að það er hans
verk, að ferðirnar urðu trygg-
ari. Þó eru þær ennþá hinar
hættulegustu. Fyrir stríð voru
reglulegar gufuskipaferðir frá
Ichang til Chungking, sem farn
ar voru á 4—5 dögum, en ,,junk
urnar" voru venju(ega um 6
vikur á leiðinni, en þær hjeldu
kyrru fyrir um nætur. Eitt sinn
rakst þýskt gufuskip, Suihsi-
ang, á reynsluferð sinni, á
blindsker, varð stjórnlaust og
fylltist vatni á skömmum tíma,
sökk á 23ggja faðma dýpi og
þar liggur skrokkurinn enn.
Þao eru aðeins hinir óbilgjörn-
uslu og óguðlegustu ,;laopan“
(júku-skipstjóri), sem nema
ekki staðar við Buddha-hofið
ofan við síðasta straumkastið,
til þess að þakka fyrir giftu-
ríka ferð.
Það er tíguleg sjón að horfa
á Chungking, borg hinna Sjö
hliða, frá fljótinu. Hún stend-
ur á hárri klettatungu, s'em
myndast við samrensli Yangtse
fljótsins og þverárinnar Kia-
ting. Á aðra hlið rennur Fljótið
mikla, með háfjöllum að bak-
sviði, á hina Kiating, en við
hana, á bakkanum andspænis,
er önnur borg minni. Á hægri
bakka Yangtse eru margar út-
borgir, sem hafa teygst geysi-
lega út á þessum siðustu og
verstu tímum, er borgin hefir
vaxið svo gífurlega vegna að-
streymis flóttamanna úr austri,
og fólks, sem flúið hefir undan
sprengjuregni annars staðar.
Á friðartímum liggja hundr-
uð af ,,júnkum“ við landfestar
við hverja bryggju, þ. e. fljót-
ið er þá iðandi af umferð. Því
að Chungking var viðskiftamið
stöð hins ahðuga Szechuan-
fylkis (sem er jafnstórt Frakk-
landi), eins af auðugustu land-
svæðum heimsins, bæði með til
liti til naðanjarðar- og ofan-
jarðarauðæfa. Sökum þessa var
, Chungking jafníramt mikil-
hennar mun fegurra en
sjálf. Götur borgarinnar eru
víða svo brattar, að leggja þarf
þær í þrepum, sem venjulega
eru vot eftir skvettur úr föt-
um vatnsberanna, og jafnfrámt
ægir þar saman alls konar úr-
gangi, sem virðist óhjákvæmi-
legur í öllum stórborgum; svo
þröngar eru göturnar, að viða
má teygja hendurnar milli hús
anna beggja vegna, en hópar
betlara, oft herfilega vanskap-
aðra, kvaka eftir ölpausu.
En þrátt fyrir allar þessar
skuggalegu hliðar, býr Chung-
king samt yfir einhverju kyn-
legu seiðmagni. í búðunum við
Tu Yu Kai, aðaívgfslunargötu
borgarinnar, á bökkum Kiating
árinnar, getur að líta heila fjár
sjóði af gimsteinum og fíla-
beini, sylgjum, nælum, arm-
böndum og alla vega skartgrip
um úr gulli, prýddum skraut-
fjöðrum;; enn fremur greypt
vínglös, dýrlegan glitvefnað og
fegurstu silkimuni í.öllu Kína-
veldi; alls konar kínversk
kynjalyf, svo sem uxahýði, sem
örvar kjark manna; miðsum-
ars-rætur, en þær svipta menn
máli, og samsull úr flugna-inn-
volsi; það læknar menn af hita
sótt. N
Þannig lifði Chungking sinu
eigin lífi um aldaraðir, ótrufl-
uð -af umheiminum, eins og
hjer hefir lauslega verið leit-
ast við að lýsa. Szechuan var
eitt ihaldssamasta hjerað ver-
aldar, sem laut að.mestu stjórn
voldugra landeigenda, sem
hjeldu siðvenjum forfeðrá sinna
frá dögum Coníuciusar, alt
fram á 20. öld. Það er einkenni
leg lilhugsun, að hinn mikli
kommúnistaforingi Chu Teh, e.
t. v. mesti núlifandi skæru-
herforingi í heimi, afsprengi
einnar af þessum auðugu fjöl-
skyldum — var eitt sinn sjálf-
ur einn af hinum voldugu höfð-
ingjum gamla tímans og átti
stórt kvennabúr. E. t. v. gerir
hann sjer sjálfur ekki grein
fyrir því, hvað það var, sem
fjekk hann til að segja skilið
við fyrra líferni sitt, en helga
í þess stað kommúnismanum
alla krafta sína, en það gerði
hann árið 1928.
sljettlendi, þar sem Yangtse-
1 fljótið rennur breitt og lygnt
framhjá glæsilegum borgum,
hofum og goðahúsum. En þær
eru aðeins skammvinnur ljett-
ir á ferð, sem aðeins er á færi
leiknustu stýrimanna að ráða
við.
Árið 1898 brutust tveir bresk
ir fallbyssubátar og Englend-
ingur einn, Archibald Little að
nafni, á gufubáti, sem smíðað-
heimili, full af vandlega út-
skornum og greyptum hús-
gögnum, silkitjöldum og lista-
fjársjóðum. Auðugir Kínverjar
forðast ekki múginn eins og
vestrænir auðkýfingar. Víða
geíur að líta hús auðmanna i
miðjum fálækrahverfum. Eig-
endur þeirra halda múgnum í
hæfilegri fjarlægð með háum
múrum, en gluggar húsanna,
sem eru aðeins einlvft, vita
ur var eftir fyrirsögn hans þanilig út að garíinum einum,
sjálfs, alla lelð upp til Chung- 1 Þar sem er gnótt fagurra blóma,
1 king; þó eru aðeins 25 ár síðan gosbrunna og tjarna með gull-
eina leiðin til að komast þang-
að var á kínverskum „júnkum“
eða húsbátum, sem dregnir voru
af 60—70 ,,kúli“ körlum (kín-
verskir dráttarkarlar) á fljóts-
bökkunum .Uppgjafaskipstjóri
fiskum.
En aðkomumenn, sem koma
að 1 skoða borgina, verða ekki
þessarar dýrðar aðnjótandi-
Þess vegna virðist þeim út-
hverfi borgarinnar og umhverfi
var Burma-brautinni lokað, en
Rússar voru þá ekki lengur
aflögufærir vegna stríðsins við
Þýskaland.
hún i verið sagt um Kín-
verja, að þá skorti skipulags-
gáfu, og, á vestrænan mæli-
kvarða, kann það að vera satt.
En þeir hafa sína eigin aðferð
til þess að halda í horfinu, eins
og Chungkir.g hefir nú svo
greinilega sannað- Engin borg
gat verið verr undir shkar
byrðar búin, sem á herðar henn
ar voru lagðar, haustið 1938.
Engar hæfilegar stjórnarbygg-
ingar voru til, nenia híð venju-
lega „yarnen", eða sveitastjórn
’ arskrifstófur, tollhúsið og
nokkrir gildaskálar; engar
verksmiðjúr hæfar til hergagna
framleiðslu; borgin var enn-
fremur svo þjett setin, að það
virtist ganga vitfirringu næst
að ætla sjer að koma öllum
þessum aðkomumönnum fyrir.
Við þessi skilyrði .varð stjórn-
in að útvega húsnæði fyrir alla
framkvæmdastjórn ríkisins, sjá
öllum hinum blásnauða flótta-
lýð fyrir verkefnum og útbúa
verksmiðjur til framleiðslu
vopna og skotfæra. Jafnframt
öllu þessu varð að veita viðnáin
grimrnilegum óvini, útbúnum
öllum hugsanlegum vígvjelum
nút imahemaðar.
Daglega fá útlendingar í
Kína tækifæri til þess að dást
að hugkvæmni Kínverja, alt frá
hæfileikum matreiðslumanns-
ins til að framreiða dýrlega
máltíð með 10 mínútna fyrir-
vara handa fjölda óvæntra
gesta og til þess, sem rrtikil-
vægara er og erfiðara viðfangs;
með þessari sömu hugkvæmni
tókst þeim'einhvern veginn að
(leysa' framangreint viðfangs-
efni.
Áður en stjórnin fór frá
Hankow, Ijet hún greipar sópa
þar um allar vjelar og verk-
færi (aðallega í japanska sjer-
rjeítíndahverfinu). 120.000 smá
lestir af slikum varningi voru
fluttar upp eftir gljúfrunum til
Chungking. Fleiri vjelar hafa
síðan verið fengnar erlendis að.
Auk margra vel falinna
vopnaverksmið j a á strjálmgi
um alt Szechuan-fylki, sem
framleiða gnótt ljettivopna og
jafnvel litlar fallbyssur, hefir
bómullar-spunaverksmiðjum
og silkivinslu-verksmiðjum
verið komið fj'rir í djúpum
neðanjarðarhvelfingum. Járn-
I október 1938 hentust Jap-
anir uppeftir Yangtse-fljótinu og kolanámur hafa verið tekn-
til Hankow, en þangað hafði
kínverska stjórnin flúið eftir
missi Nanking í desember árið
áður. Þá fluttist stjórnin til
Chungking með alt embættis-
ar í notkun og öll hin geysi-
miklu framleiðsluauðæfi Szech
uan-fylkis, sem áður höfðu að-
eins að litlu levti verið nytjuð,
vœu nú hagnýtt eins og tök
lið sitt, ásamt stjórnmálamönn voru á. Faglærðum iðnaðar-
um. verslunar- og iðnaðarmönn mönnum var smyglað frá Shang
um, hópum stúdenta frá hin- hai, gegnum japönsku víglín-
um éyðilögðu háskólum í norðri una; og meðal bænda var hin-
og austri og flokkum heimilis- um dásamlegu iðnaðarsam-
lausra flóttamanna undan svipu vinnuýjelögum komið á fót (þau
innrásarhersins. Canton hafði eru nú yfir 2000), en þau skapa
verið tekin um svipað leydi og bændum arðbæra atvinnu og
Hankow og ’ hið frjálsa Kína sjá þjóðinni allri fyrir teppum,
var þannig slitið úr tengslum klæðndði, kertum, skothylkj-
við umheiminn, nema um um, búsáhöldum og fjölda ann
Burmabrautina, sem Chiang ara muna. Allar eru þessar
Kai-shek hafoi verið svo for- framkvæmdir vitanlega dreifð-
sjáll að lála leggja meðan Kín- ar um geysimikið landflæmi,
verjar voru enn að verja Shang því að hið frjálsa Kína ræöur
hai ári áður, svo og um hina yfir 2.880.000 ferkilómetrum
fornu Silki-braut, norð-vestur lands. En Chungking, sem eitt
til Rússlands. Innan þriggia ára 1 Framhald á 8. siðu.