Morgunblaðið - 25.11.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 25. nóv. 1944.
MORGUNBLABIÐ
litaiirikísKiiál
Jfr/e/ irá Alþingi:
'cigaii epicSurteliiir slg
Ite a
POLITISKA og landfræði-
lega afslöðu íslands hefir oft
borið á góma 1 erlendum blöð-
Um hin síðari ár. Valdamiklir
stjórnmálamenn stórveldanna
hafa drepið á hana í ræðu og
riti og bent á hversu geysi-
býðingarmikil hún sje fyrir
. framtíð friðar og alheitnsvið-
skifta. Sumir haía jafnvel lát-
ið þau orð falla, að ákveðin
hernaðarslórveldi yrðu að
. b'yggja sjer hjer bækistöðvar,
( ekki aðeins á styrjaldartimum
1 heldur einnig á friðartímum.
lendingar hefðu þegar tekið
upp nána samvinnu við hin
ráðamiklu engilsaxnesku stór-
veldi- Við höfum einnig tekið
upp nokkurt samband við Ráð-
stjórnarjakin. Þetta þýðir það,
að við ællum okkur ekki að
skríoa inn í skel fyrri einangr-
unar. Við höfum tekið þessa
ákvörðun, í senn vegna þess,
að hún var nauðsynleg og
hyggileg.
íslendingar vila og skilja
eins og margar aðrar smáþjóð-
ir, að framtíð þeirra og s.iálf-
Meðan þessu hefir farið | stæði byggist á því, að alþjóð-
fram, hefir verið tiltölulega | |eg samvinna lakist um skipan
hljótt um þessi mál á íslandi. | rnála að styrjöldinni lokinni.—
Nærri liggur að álykta megi, að ^ Þeir vitja því freista þess, ao
hjer sje lítið mark tekið á hin- j vera með í þessari samvinnu,
um margvíslegu bollalegging- ' sem sjálfstæður 'aðili og telja
um erlendra blaða og stjórn- ] þag skapa framtíð þeirra aukið
málamanna um þessi efni. — öryggi og meira en þótt þeir
Þegar að íslenskt blað hvetur . þættust hafa falið sig norður
íslendinga til þess að „ganga ’ við heimskaul meðan allur
hægi um gleðinnar dyr og gá heimurinn vissi um hina mikil-
að sjer“, á hinum viðsjálu Vægu legu landsins í stríði og
vissulega er hjer vikið að fram
tíð íslands á þann hátt, að
vert er að því sje gaumur gef-
inn af Islendingum. I raun
rjetlri er sagan að endUrtaka
sig. Kenningunni um nauðsyn
pólilísks og hernaðarlegs jafn
vægis milli ákveoinna stór-
velda, hefir skotið upp á ný, að
þessu sinni að visu með það
mark fyrir augum, að verða
undirstaða ,,að nýrri alþjóða-
samvinnu, sem einhvern tíma
mun yfirstíga þjóðernissíefnur
Og slórveldastefnur'-. Færi bet
ur að því marki vrði náo.
stigum utanrikispólitíkurinnar
liggur við að þao sje talin goð-
gá gagnvart utanríkismálaráð- 1 ]en(jUm
herra landsins, sem þá ar á leið
til fundar við þjóðhöfðingja
hernaðarstórveldis ásamt æðsta
manni landsins.
Stefnan út á við.
EN HVER er þá stefna ís-
lands í utanríkismálum? Is-
lendingar hafa alIT fram til
ársins 1940 hlýtt forystu ann-
ara um utanríkismál sin. Sam-
bandsþjóðin, Danir, leit svo á,
að íslendingar hlylu að fylgja
sömu stefnu í utanríkismálum
og danski utanríkismálaráð-
herrann, sem samkvæmt sam-
bandslögunum fór með þessi
mái f. h. íslands.
Hvað. sem um þá skoðun má
segja, skiftir hún ekki máli nú,
eftir að við höfum tekið með-
ferð aílra okkar mála í eigin
hendur., utanrikismálanna einn-
ig-
Og Alþingi hefir þegar mark
að stefnuna út á við- ísland
hefir tekið upp nána samvinnu
við hin engilsaxnesku stór-
friði.
Ein hinna mörgu greina í er-
blöðum, sem ræða
framtíö íslands, birtist nýlega i
amerísku timariti og hefir fyr-
ir nokkrum dögum birst í
Morgunbl. Þar er drepið á al-
riði, sem lelja má mjög þýð-
ingurmikið og lítillega hefir
verið rætt áður hjer á landi.
Segir þar svo m. a.:
„Spurningarnar, sem fram
korna við að reyna að skygn-
ast inn í framtíð Islands. draga
upp mynd af hinum mikilvæg-
ustu staöreyndum, sem atbufð-
ir þessarar slyrjaldar hafa leitt
fram i dagsljósið, en það er,
að þjóðir, sem byggja lönd, er
hafa mikilvæga hernaðarlega
þýðingu, geta ekki lifað í sjálf-
stæðri einangrun, en á hinn
bóginn eru svæði þessi of mik
ilvæg hagsnaunum margra
annara ríkja, til þess að vold-
ugu nágrannaríki haldist uppi
að fara með smáríkin eins Qg
hjálendur sínar. í beinni merk
ingu örðsins verða þessi lönd
að vera undirslaða — horn-
steinninn — að nýrri alþjóða-
veldi. Þótt sú nána sambúð , samvinnu, sem einhvern
birtisl í upphafi styrjaldarinn-
ar í gerfi hernáms og ofbeldis-
aðgerða, hefir hún þó síðar feng
ið á sig annað snið og íslend-
ingum geðþekkara. Vissulega
. mun svq vei'ða framvegis, að
góð skifti haldisl við þessi 3tór
veldi, -sem mjög hljóta að verða
ráðamikil á norðurhveli jarðar.
Sú samvinna þarf^kki að verða
Þrándur í gölu þess, að íslend-
ingar leiti uppruna síns og
treysti svo sem verða má raenn
■ ingarleg lengsl sín við hinar
norrænu frændþjóðir í Skandi-
öaviu og við Eyrarsund.
Iívernig verður öryggi íslands
tryggt?
KJARNINN í stefnu okkar
út á við er þá sá, að tryggja,
sem best pólitískt og menning-
arlegt öryggi lýðveldisins og
borgara þess. En hvernig á að
skapa þetta öryggi? Hjer að
mun vfirstiga' þjóðernisstefnur
og stórveldastefnur“.
Aðalalriði þessara ummæla
erp tvö. I fyrsta lagi, er
„Sjálfstæð einangrun“ smá-
þjóðar, talin óframkvæmanleg
ef land hennar er hernaðarlega
mikilvægt.
í öðru lagi geta stórveldin
ekki unt hvort öðru aö fara
með slík lönd sem hjálendur
sínar.
Þriðja atriðinu mætti svo
bæta við, því, að slík aðstaða
smáríkis ætli . að geta orðið
grundvöllur að nýrri og betri
alþjóðasamvinnu.
Þannig er viohorfið frá sjón
armiði stórveldanna, að því er
þessi greinarhöfundur telur í
skrifum sínum um mikilvægi
íslands og Grænlands fyrir
Bandaríkin.
Hjer verður ekki farið mörg-
um orðum um þessa kenningu
°fan var að því vikið, að ís- í hins ameríska höfundar, en
Flugmálin á þingi.
UNDANFARIÐ hefir mikið
verið rætt um fiugmál okkar
Islendinga. Islensku flugfje-
lögin hafa undanfarna mánuði
verið að eignasl stærri og full-
kömnári flugtæki, en hjer hafa
áður þekkst í^eign íslenskra að
iija. Jafnhliða þessari þróun
flugmálanna i landinu, hafa
þessi mál mjög borið á góma
é Alþingi. 'Tvö frumvörp um
þessi eíni liggja f.vrir þinginu.
Fjallar hið fyrra um byggingu
flugvalla, flugskýla og miðun-
arstöðva. Samkvæmt frumvarp
inu skal ríkissjóður einn bera
kostnáð af nauðsynlegum flug-
mannvirkjum og eru þau þann-
ig gerð hliðstæð framkvæmd-
um í vega- og brúarmálum.
Upp í þetta fnamvarp erú
teknir allmargir. staðir víðsveg
ar um iand, er byggja skal á
flugvelli og önnur mannvirki,
sem lelja verður nauðsynleg
skiiyrðj flugsamgangna við
alla landshluta.
Er frumvarp þetta hið merki
legasta og þýðingarmikið spor
í þá ólt að greiða götu hinn-
ar glæsilegu samgöngubótar,
sem að flugsamgöngum er. —
Ríkir áhugi fyrir framgáhgi
þessa máls á þingi.
Hið síðara þeirra frumvarpa,
er fyrir þinginu liggja, um
flugmál, steínir að ivennu, í
fyrsta lagi því, að fá öðru flug-
fjelaginu, sem starfjp- hjer, Flug
fjelagi íslands, einkarjett til
flugreksturs hjer á landi og
í öðru lagi að því. að ríkis-
sjóður fái yfirtökin í þessU fje-
lagi með því að eignast 50'<
af hlutafje þess.
Um þetta frumvarp, sem
fyrverandi samgöngumálaráð-
herra, Vilhjálmur Þór, beitti
sjer fyrir, eru mjög skiftar
skoðanir á þingi. Sýnist mörg- (
um, að það sje allharkaieg aff- ;
ferð gagnvart h.f. • Ijoftleiðir,
<•>
að skipa því meö lagaboði, að f
leggja sig niður, eða að ganga
inn í Flugíjelag íslands.
Mín skoðun á þessu máli er
sú, að æskilegt sje að flug-
fjelög sjeu hjer sem fæst, og
sem best skipulögð. A því
veltur mikið, að fylsta öryggis
sje gætt í flugmálum okkar,
meðan verið er að koma þess-
um þætli samgöngumálanna í
ákveðið horf. Segja má þó með
sanni, að það, að flugfjelögin
eru fleiri en eitt, skapi nauð-
synlega samkeppni og aukna
tryggingu fyrir örari umbót-
um í þessum efnum en ella.
En hvað sem um þelta atriði
má segja, kemur það þó írauðla
til tals, að samþykkja þetta
frumvarp eins og það er ‘ úr
garði gert.
Annað atriði frumvarpsins,
það. að ríkissjóður ’skuli eign-
ast 50' í af hlutafje Flugfjelags
Islands, er það hefir fengið
einkarjetl þann, sem frumvarp
ið stefnir aö, er einnig injög
varhugavert og með öllu óþárft.
Einstaklingar hafa lagl fram
fjármagn í þetta fjelag og eng-
in þörf sýnist vera á því, að
ríkisyaldið, seni vissulega hef-
ir í mörg hwn að lifa, fari ao
hefja kapphlaup við einstak-
iingsframtakið á þessu sviði.
Sameining tveggja cinkasala.
FYRIR Aiþirtgi liggur nú
frumvarp um . sameiningu
Áfengisversiunar ríkisins og
Tóbakseinkasölu ríkisins. —
Frumvarp þetta var ílutt af
fyrverandi ríkisstjórn fyrir for
.ystu þáverandi fjármálaráð.h.,
Björn Ólafsspnar.
í 1. gr. frumvarps þessa seg-
ir, að eftir árslok 1944 sje fjár-
málaráðherra heimilað að sam-
manna þeirra. Eftir stendúr
Viðtækjaeinkasalan. Hana fcarí
líka að leggja niður. Skynsam-
leg! sýnisl að fá t. d. Viðgerð-
arstofu Ríkisútvarpsins hlut-
verk hennar. Meo því væ? i
hægt að spara nokkurl fje, um
ieið og heppiiegri skipan væri
komið á sölu viðtækja. Er þetta
sett hjer franí til athugunar..
Yfirboð.
FRAMSÓKNARMENN hafa
reynt að læða því út, að með-
því að tryggja atvinnuvegun-
um til jands og sjávar .300 rnilj.
af þeim inneignum, sem þjóð-
in á í erlendum bönkum, til
uppbyggingar atvinnulífinu,
væri verið að fara ránshendi
um sparifje landsmanna. Þrátt
fyrir þetta fiuttu tveir Fram-
sóknarþingmenn breytingartil-
lögu við frv. ríkisstjórnarinn-
ar um það, að í þessu skyni
yrðu bundnar 450 milj. kr. i
stað 300 milj. kr. eins og rík-
isstj. lagði til. Var alment litið
á þessa tillögu sem nokkurskon
ar yfirboð, sem hreinsa ætfi
Framsókii af allri synd og er
þá ekki iítið sagt.
j Annars eru yfirboðin þekt
fyrirbrigði úr sögu margra þing
eina rekslur Áfengisverslunar mála og þykja jafnan bera vott
ríkisins og Tóbakseinkasölu rík lítilfjöriegum stjórnmálaþroska.
isins, þegar er hann telur það Ljósast hefir þetta orðið í kapp
hagkvæmt. I hlaupinu milli kjördæmakos-
Eftir sameininguna skal fyr- inna þm. og uppbótar þm. Oft
irtækið bera nafnið ..Áfengis- hafa þessi yfirboð kostað rik-
og tóbaksverslun ríkisins“. — issjóð mikið fje. Verður að játa
að þetta heíir leitt í ljós veru-
Forgtjóri þessa fyrirtækis skal
ráðinn af fjármálaráðherra.
Reikningum hvorrar tegund
ar rekstursins, áfengisverslun-
ar og tóbaksverslunar, skal
haidið aðskildum í bókhaldi.
Með frv. þessu er áreiðan-
lega stefnt í xjetta átt. Þvi færri,
sem einkasöiubáknin eru, þess
betra. Rekstur áfengis- og tó-
baksseinkasölu er einnig svo
lega galla á kjördæmaskipun-
inni, sem eins og kunnugt er
hefir trygt alt að 11 uppbót-
ar þm. sæti á Alþingi. En þetta
atriði stendur auðvitað til bóta,
eins og fleira i stjórnarskr»
okkar. S Bj.
Hjónaefni. S. 1. laugardag opin
skyldur, að eðlilegt er að hann t úel uðu trúlofun sína Guðný Ein
,. . arsdóttir, Svðri-Rauðalæk i
s.ie undir emm yfirstiorn í ’ ,_ _ ,
, . ( Holtum og Johannes Guðmunds-
somu stofnun. .. ... ,. „
t son, sjorn, Karastig 9.
En þaö þai t að gei a betui.j ^ fundi bæjarráðs i gær var
Fyrir forystu Sjálfstæðismanna
voru Raftækjaeinkasalan og
Bifreiðaeinkasalan lagðar nið-
ur við lílinn söknuð viðskifta-
samþykt, að fela Stefóni A. Páls-
syni, heildsala, að veita Vetrar-
hjálpinni forstöðu í vetur, svo
sem á undanförnum árum.

I •
$áLh œ t
zurncip
Tími er tiikoininn að kanpa jólaliækuvnar, sem send-
ast. eiga út úm iand. Skál bent á eftirt.aldar bælatr:
Ritsafn Einars H. Kvarans. Ritsafn Jóns Trausta.
Albert Thorvaldsen. Heimskringla Snorra Sturlusonar.
Alþingishátíðin. Hallgrímsljóð. Ljóðmæli Jónasar
Hallgrímssonar. Ljóasafn Guðm.. Guðmundssonar.
Ljóðmæli Davíðs Stefánssonar. Laxdæla. Lögreglu-
stjóri Napoleons. Jörundui*. Níels Finnsen. Iíatrín o. fl.
Bama- og ungling'abækur í miklu úrvali.
Bókabúð Æskunnar
Kirkjuhvoli.